‘Yaye Rieko mar Nyasaye Tut Manadi!’

“Yaye mwandu mar Nyasaye, gi riekone gi ng’eyo mare! Gitut manadi! Yaye buche! Gitamo dhano fwenyo. Yaye yorene! Gidhiero dhano ng’eyo.”​—RUMI 11:33.

1. En thuolo mane maduong’ moloyo ma Jokristo mosebatisi nigo?

EN THUOLO mane maduong’ie ma inyalo wacho ni iseyudo e ngimani? Mokwongo, inyalo paro wach migawo moro ma ne omiyi, kata ne odhiali e yo moro. Kata kamano, kuom Jokristo mosebatisi, gima gikawo kaka thuolo makende kendo maduong’ moloyo, en bedo gi winjruok machiegni gi Nyasaye madier, Jehova. Mano osemiyo wabedo joma ‘Nyasaye ong’eyo.’​—1 Kor. 8:3; Gal. 4:9.

2. Ang’o momiyo ng’eyo Jehova kendo bedo joma ong’eyo en thuolo maduong’ ahinya?

² Ang’o momiyo ng’eyo Jehova kendo bedo joma ong’eyo en thuolo maduong’ ahinya? En nikech Jehova ok en mana Ng’at maduong’ie moloyo e piny gi polo, to bende en e Jarit mamiyo jogo mohero geng’ruok. Kotelne gi much Nyasaye, janabi Nahum nondiko kama: “Jehova ober, mana kar geng’ruok motegno e ndalo mar chandruok; kendo ong’eyo jogo mogene.” (Nah. 1:7; Zab. 1:6) Kuom adier, geno ma wan-go mar yudo ngima manyaka chieng’ otenore kuom ng’eyo Nyasaye madier kod Wuode, Yesu Kristo.​—Joh. 17:3.

3. Ng’eyo Nyasaye oriwo gik mage?

³ Ng’eyo Nyasaye oriwo mang’eny moloyo mana ng’eyo nyinge kende. Nyaka wang’eye kaka Osiepwa, kendo ng’eyo gik mohero koda gigo maok ohero. Bende, ka wadak kaluwore gi ng’eyo ma kamano, wanyiso ni wang’eyo Nyasaye e yo matut. (1 Joh. 2:4) Kata kamano, nitie gimachielo madwarore ka gadier wadwaro ng’eyo Jehova. Dwarore ni wang’e, ok mana gik ma osetimo, to bende yo motimogo gik moko koda gimomiyo otimogi. Kaka wamedo lony gi dwaro mar Jehova, e kaka wawuoro kuom ‘rieko matut mar Nyasaye.’​—Rumi 11:33.

Nyasaye Manigi Dwaro Mage

4, 5. (a) Wach motigo ni ‘dwaro,’ tiende ang’o kaluwore gi kaka oti kode ei Muma? (b) Chiw ane ranyisi kaka ng’ato nyalo chopo dwaro mare kotiyo gi yo mokalo achiel.

⁴ Jehova en Nyasaye ma nigi dwaro mage, kendo Muma wuoyo kuom “dwarone ma nyaka nene.” (Efe. 3:10, 11) Wachno tiende en ang’o? Wach motigo ni ‘dwaro,’ kaluwore gi kaka oti kode ei Muma en wach manyiso gima ng’ato oyango mondo ochopi kata otim, kendo inyalo chop gino kitiyo gi yo mokalo achiel.

⁵ Kuom ranyisi: Ng’ato nyalo bedo gi gombo mar dhi kamoro. Chopo kuno koro bedone kaka dwarone moyango. Onyalo tiyo gi yore mopogore opogore e chopo kuno. Sama koro en e yo moseyiero, onyalo romo gi kit yamo marach, kata gik mamoko ma mone luwo yorno, kendo chune luwo yo machielo. Kata bed ni otimo lokruok moko, podi ochopo dwarone mar gik kama ne oseyango ni odhie.

6. Jehova osetimo lokruok e yo mane mondo ochop dwarone?

 ⁶ Jehova bende osetimo lokruok moko mondo ochop dwarone manyaka nene. Koketo e paro thuolo mar timo yiero ma osemiyo chwechne mariek, Jehova oikore mar timo lokruok e yo mochopogo dwarone. Kuom ranyisi, weuru wane kaka Jehova chopo dwarone kuom wach Kodhi manosingi. Kar chakruok, Jehova nowacho ne dichwo gi dhako mokwongo kama: “Nyuoluru, kendo medreuru, upong’ piny, kendo ubedi gi loch kuome.” (Chak. 1:28) Be ng’anjo ma ne otimore e puodho mar Eden noketho dwaro ma ne owachono? Ooyo ngang’! Mapiyo nono Jehova nokawo okang’ mar loyo gima ne otimoreno, kuom tiyo gi “yo” machielo mondo ochopgo dwarone. Ne okoro biro mar ‘kodhi’ moro ma ne dhi tieko chuth gik maricho ma jong’anjogo ne okelo.​—Chak. 3:15; Hib. 2:14-17; 1 Joh. 3:8.

7. Ang’o mwapuonjore kuom gima Jehova ne owacho kuome owuon e Wuok 3:14?

⁷ Nyalo ma Jehova nigo mar timo lokruok kaluwore gi chal moro amora mowuok e sama en e okang’ mar chopo dwarone, winjore gi gima ne owacho kuome owuon. Kane Musa onyiso Jehova pek moko ma ne nyalo geng’o migawo ma ne osemiye, Jehova ne ojiwe kama: “‘Anabed gima anabed.’ Kendo nomedo niya: ‘Ma e gima iniwach ne nyithind Israel, “Anabed oseora iru.”’” (Wuok 3:14, New World Translation) Ee, Jehova nyalo bedo gimoro amora modwaro mondo omi ochop dwarone chuth! Jaote Paulo tiyo gi ranyisi moro maber ahinya e lero wachni e sula mar 11 e bug Jo Rumi. Kanyo, owuoyo kuom yadh zeituni mar ranyisi. Nono ranyisino biro miyo wamed wuoro rieko matut mar Jehova, kata bed ni geno marwa en mar dhi e polo kata yudo ngima manyaka chieng’ e pinyka.

Dwaro mar Jehova e Wi Kodhi Mane Okor Wachne

8, 9. (a) Gin weche mage ang’wen madongo mabiro konyowa winjo tiend ranyisi mar zeituni? (b) En dwoko mar penjo mane manyiso kaka Jehova oikore timo lokruok sama ochopo dwarone?

⁸ Mondo omi wang’e tiend ranyisi mar zeituni, dwarore ni wakwong wang’e weche ang’wen madongo motudore gi chopo dwaro mar Jehova e wi kodhi manosingi. Mokwongo, Jehova nosingo ne Ibrahim ni “dhoudi duto mag piny noyud hawi” kokalo kuom kothe, kata anyuolane. (Chak. 22:17, 18) Mar ariyo, oganda mar Israel ma ne owuok kuom Ibrahim, ne omi thuolo mar golo jokanyo mag “pinyruoth ma jodolo.” (Wuok 19:5, 6) Mar adek, kane thoth Jo-Israel mar ringruok ok orwako Mesia, Jehova nokawo okenge mamoko mondo oket oganda machielo obed “pinyruoth ma jodolo.” (Math. 21:43; Rumi 9:27-29) Mogik, kata obedo ni Yesu e bat-maduong’ mar koth Ibrahim, nitie jomamoko mabende yudo thuolo mar bedo jokanyo mag kodhino.​—Gal. 3:16, 29.

⁹ Kokalo kuom weche ang’wen-go, wapuonjore e bug Fweny ni ji 144,000 biro locho kanyachiel gi Yesu e polo ka gin ruodhi kendo jodolo. (Fwe. 14:1-4) Jogi bende iluongo ni “dhout jo Israel.” (Fwe. 7:4-8) To be ji 144,000 duto gin Jo-Israel kata Jo-Yahudi masie? Dwoko mar penjono nyiso kaka Jehova oikore timo lokruok sama ochopo dwarone. Weuru koro wane kaka barua ma ne jaote Paulo ondiko ne Jo-Rumi konyowa yudo dwokono.

“Pinyruoth ma Jodolo”

10. En thuolo mane makende ma ne omi oganda Israel?

¹⁰ Mana kaka osewach motelo, oganda Israel kendgi ema ne nigi thuolo mar golo jokanyo mag “pinyruoth ma jodolo, oganda  maler.” (Som Jo Rumi 9:4, 5.) Kata kamano, ang’o ma ne dhi timore ka Kodhi manosingino ochopo? Be oganda Israel mar ringruok ne dhi golo kwan duto mar ji 144,000 maloso Israel mar roho, ma ne dhi bedo bat-matin mar koth Ibrahim?

11, 12. (a) Yiero jogo ma ne dhi bedo jokanyo mag Pinyruodh polo ne ochakore karang’o, to thoth Jo-Yahudi ma ne odak e kindeno ne otimo nade kuom wachno? (b) Jehova ne opong’o nade “kar kwan mogik” mar jogo ma ne dhi bedo koth Ibrahim?

¹¹ Som Jo Rumi 11:7-10. Ka gin kaka oganda, Jo-Yahudi ne okwedo Yesu. Kuom mano, thuolo mar golo koth Ibrahim koro ne ok en margi kendgi. Kata kamano, kane ochak yiero jogo ma ne dhi bedo “pinyruoth ma jodolo” e polo e Pentekost higa 33 E Ndalowa, ne nitie Jo-Yahudi moko ma chunygi kare mane orwako thuolono. Nimar kwan-gi ne en mana gana moko manok, inyalo kawgi mana kaka “jo modong’” kopim kwan-gi gi mar oganda mangima mar Jo-Yahudi.​—Rumi 11:5.

¹² Kata kamano, ere kaka Jehova ne dhi pong’o “kar kwan mogik” mar joma ne dhi bedo koth Ibrahim? (Rumi 11:12, 25) Ne ane dwoko ma jaote Paulo chiwo: “Ok nyal bet ni wach Nyasaye osedoko kayiem. Nimar jogo ma jo Israel kuom ringruok, ok giduto gin jo Israel adier; kendo jo ma nyithind Ibrahim [kothe] kuom ringruok ok giduto gin kothe [bat maloso koth Ibrahim] . . . Tiend wachni e ma: nyithind Ibrahim kuom ringruok ok gin nyithind Nyasaye, to nyithind singruok ikwano ka kothe.” (Rumi 9:6-8) Omiyo, wuok e anyuola mar Ibrahim kuom ringruok ne ok en gima ochuno ahinya ni eka dwaro mar Jehova kuom wach kodhino ochopi.

Yadh Zeituni mar Ranyisi

13. Gik maluwogi ochung’ ne ang’o (a) yadh zeituni, (b) misene, (c) kore, kod (d) bedene?

¹³ Jaote Paulo poro jogo ma ne dhi bedo jokanyo mag koth Ibrahim gi bede yadh zeituni mar ranyisi. * (Rumi 11:21) Yadh zeituni mopidhno ochung’ne chopo dwaro mar Nyasaye kuom wach singruok mar Ibrahim. Mise yadhno ler kendo ochung’ne Jehova kaka jal machiwo ngima ne Israel mar roho. (Isa. 10:20; Rumi 11:16) Kor yadhno ochung’ne Yesu ma en bat-maduong’ mar koth Ibrahim. Bede yadhno ochung’ne “kar kwan mogik” mar jogo madhi bedo jokanyo mag bat-matin mar koth Ibrahim.

14, 15. Gin jomage ma ne ‘ong’ad oko’ kuom yadh zeituni mopidhi, to gin jomage ma ne ochom kuom yadhno?

 ¹⁴ E ranyisi mar yadh zeituni, iporo Jo-Yahudi mar ringruok gi bede ‘mong’ad oko.’ (Rumi 11:17) Mano en nikech ne gilalo thuolo ma ne gin-go mar bedo jokanyo mag koth Ibrahim. To gin jomage ma ne dhi kawo kargi? Dwoko mar penjono nyalo bedo gima ok gen kata matin e wang’ Jo-Yahudi masie, ma ne sungore nikech bedo anyuola mar Ibrahim kuom ringruok. Kata kamano, Johana Jabatiso ne osemiyogi siem ni ka Jehova ne dwaro, to Jehova ne nyalo loso ne Ibrahim nyithindo koa e kite.​—Luka 3:8.

¹⁵ Kare ang’o ma Jehova notimo mondo mi ochop dwarone? Paulo lero ni ne okaw bede yadh zeituni mar thim, mi ochomgi e yadh zeituni mopidhi, ka gikawo kar bede ma ne ong’ad oko. (Som Jo Rumi 11:17, 18.) Kuom mano, Jokristo mowal kuom roho moa e ogendini, kaka mago ma ne nie kanyakla man Rumi, nobedo kaka bede mochom e yadh zeituni mar ranyisino. Mano nomiyo gibedo jokanyo mag koth Ibrahim. Chon, ne gin kaka bede mag zeituni mar thim, nimar ne gionge gi thuolo moro amora mar bedo e singruok makendeno. Kata kamano, Jehova ne oyawonegi thuolo mar bedo Jo-Yahudi kuom roho.​—Rumi 2:28, 29.

16. Ere kaka jaote Petro nolero wach jokanyo maloso oganda manyien mowal kuom roho?

¹⁶ Jaote Petro lero wachno kama: ‘Un [Israel mar roho, moriwo Jokristo moa e Ogendini] ma uyie, Yesu Kristo bedonu duong’; to joma ok oyie, “kidi ma jogedo nodagi osedoko kidi moriwo kor ot,” kendo “kidi ma chwanyo ji, kendo lwanda ma goyo ji piny.” To un e dhoot moyier, un dolo mag Ruoth, oganda maler, jo mokawo ka joge, mondo uland tije madongo mar jal ma noluongou a e mudho dhiyo e ler mare miwuoro. Un yandi  chon ne ok un oganda, to koro un oganda Nyasaye; un yandi ok okechu, to koro osekechu.’​—1 Pet. 2:7-10.

17. Ere kaka gima Jehova notimo ‘nopogore gi tim mapile’?

¹⁷ Jehova notimo gima ne dhi miyo ji mang’eny owuor ahinya. Paulo lero ni gima ne otimoreno, “opogore gi tim mapile.” (Rumi 11:24, NW) E yo mane? En adier ni chomo bede zeituni mar thim e zeituni mopidhi, nyalo nenore kaka gima ok nyal timore, kata kamano, jopur moko ne timo kamano e kinde Jokristo mokwongo. * E yo ma kamano, Jehova ne otimo hono moro makende ahinya. Kaluwore gi kaka Jo-Yahudi ne neno, Ogendini ne ok nyal nyago olemo mowinjore. Kata kamano, Jehova ne oiko jogo, mi gibedo moko kuom jogo maloso “oganda” manyago olemo mar Pinyruoth. (Math. 21:43) E higa mar 36 E Ndalowa, kochakore gi walo Kornelio​—jal mokwongo ma ne ok oter nyangu moa e Ogendini, thuolo koro ne oyawore ne joma ok oter nyangu kendo maok Jo-Yahudi mondo ochomgi e yadh zeituni mar ranyisini.​—Tich 10:44-48. *

18. En thuolo mane ma Jo-Yahudi masie ne nigo bang’ higa mar 36 E Ndalowa?

¹⁸ Be mano nyiso ni bang’ higa mar 36 E Ndalowa, ne koro Jo-Yahudi masie onge gi thuolo mar bedo jokanyo mag koth Ibrahim? Ooyo. Paulo lero kama: “To jogo [Jo-Yahudi mag ringruok], ka ok gisiko e tamruok yie, nochomgi e yath, nikech Nyasaye nyalo chomogi kendo. Nikech in ka ne ong’adi oko kuom yadh zeituni mar thim, kendo nochomi e yadh zeituni mopidh ma ok in bade, ok dak chom bede yath wuon koso e yadh zeituni margi giwegi?” *​—Rumi 11:23, 24.

“Israel Duto Noresi”

19, 20. En ang’o ma Jehova chopo kaluwore gi wach yadh zeituni mar ranyisi?

¹⁹ Ee, dwaro mar Jehova e wi “Israel mar Nyasaye” sani chopo e yo maduong’ ahinya. (Gal. 6:16) Mana kaka Paulo nowacho, “Israel duto noresi.” (Rumi 11:26) E kinde mowinjore ma Jehova oketo, “Israel duto”​—tiende ni kwan duto mar Jo-Israel mar roho—​biro locho kaka ruodhi kendo jodolo e polo. Onge gima nyalo mono dwaro mar Jehova chopo!

²⁰ Mana kaka ne okor, koth Ibrahim​—tiende ni Yesu Kristo kaachiel gi ji 144,000—​biro kelo gweth ne “dhoudi duto mag piny.” (Rumi 11:12; Chak. 22:18) Kokalo kuom mano, chenrono konyo oganda Nyasaye duto. Kuom adier, sama wanono gik ma Jehova timo mondo ochop dwarone manyaka chieng’, mano miyo wawuoro ahinya kaka ‘mwandu mar Nyasaye, gi riekone gi ng’eyo mare, tut ahinya.’​—Rumi 11:33.

[Weche moler piny]

Be Inyalo Paro?

• Ang’o mwapuonjore kuom Jehova kuom yo ma ochopogo dwarone?

• E Jo Rumi 11, gik maluwogi ochung’ ne ang’o . . .

yadh zeituni?

misene?

kore?

bedene?

• Ang’o momiyo tim chomo yadh zeituni ne en gima “opogore gi tim mapile”?

[Penjo mag Puonjruok]

[Sanduk/Picha manie ite mar 24]

Gimomiyo ne Ochom Zeituni mar Thim e Zeituni Mopidh

▪ Lucius Junius Moderatus Columella ne en jalweny mar Rumi kendo japur ma ne odak e kinde Jokristo mokwongo. Ong’ere ahinya nikech buge 12 ma nondiko e wi ngima mar gweng’ koda pur.

E buge mar abich, oluwo weche mayudore e ngero machonni: “En ma puro yadh zeituni, kwayo olemo kuom yadhno; en ma ketone manyiwa, kwayo olemo; en ma ng’ado bedene, chune nyago olemo.”

Bang’ wuoyo kolero yien ma nenore ni timo maber to podi ok nyag olemo, onyiso okang’ ma ng’ato onego okaw, kowacho kama: “En gima ber chano mar tuchogi gi ratuchi moro, kendo chomo kanyo gi zeituni mar thim, ka mano koro miyo yadhno medo nyak.”

[Picha manie ite mar 23]

Be ing’eyo tiend ranyisi mar yadh zeituni?