‘Kel Kitepe Modol, to Moloyo Kitepe mag Piende Mondiki’

KOTIYO gi weche man malogo, jaote Paulo ne kwayo Timotheo ma ne en misonari wadgi, mondo okelne gik mosendiki. Gin kitepe modol mage koda mag piende ma ne Paulo wuoyo kuomgi? Ang’o ma ne omiyo Paulo okwayo kamano? To en ang’o mwanyalo puonjore kuom kwayono?

E kinde ma ne Paulo ondiko wechego e kar higa mar 65 E.N., buge 39 mag Ndiko mag Dho-Hibrania ne oket kaka buge 22 kata 24, kendo nyalo bedo ni ng’eny bugego noket yorgi achiel achiel e buge modol. Profesa Alan Millard wacho ni kata obedo ni buge modol nengogi ne tek e kindeno, ‘jogo ma ne nigi mwandu ne nyalo bedo kodgi.’ Jomoko ne nyalo bedo kata mana gi achiel kuom bugego. Kuom ranyisi, ja Ethiopia e bug Tich Joote ne nigi buk modol kendo ne oyudo ‘osomo weche janabi Isaya.’ Ne en gi “teko ahinya e bwo Kandake, ruoth madhako mar Ethiopia, kendo morito mwand ruoth duto.” Nyaka bed ni ne en jamwandu ma ne nyalo miyo obed gi buge modol moting’o buge moko mag Ndiko.​​—⁠Tich 8:⁠27, 28.

E kwayo mare ne Timotheo, Paulo nondiko kama: “Ka ibiro, to ikelna aroya ma naweyo kuom Karpo e Troa, kendo kel bende [kitepe modol] man kanyo, to moloyo kitepego mag piende mondiki.” (2 Tim. 4:⁠13) Mano nyiso ni Paulo ne nigi buge mogwaro. E kind buge duto ma Paulo ne nigo, be nitie moro amora ma ne nyalo bedo maduong’ ne Paulo maloyo buk moting’o Wach Nyasaye? Kowuoyo kuom wach motigo ni ‘kitepe mag piende’ e ndikono, josomo moro manono Muma, A. T. Robertson wacho kama: “Mago ne nyalo bedo piende mondikie buge moko manie Muma Machon, kitepe mag piende ma nengogi ne tek moloyo mago molos gi togo kata thiang’.” Chakre korawera, Paulo ‘ne opuonj e tiend Gamaliel,’ ma ne en japuonj mar Chik Musa kendo ji duto ne miyo Gamaliel luor. Omiyo, nenore ni Paulo ne nigi buge ma mage owuon modol moting’o Wach Nyasaye.​​—⁠Tich 5:⁠34; 22:3.

Kaka Jokristo ne Tiyo gi Kitepe Modol

Kata kamano, ne en thuolo makende bedo gi kitepe modol moting’o Ndiko Maler. Kare ere kaka Jokristo mang’eny ma ne odak e kindeno ne puonjore Wach Nyasaye? Barua mokwongo ma Paulo nondiko ne Timotheo nyalo konyowa yudo dwoko. Ne ondiko kama: “Nyaka chop abi, ketri ni somo ni ji Wach Nyasaye.” (1 Tim. 4:⁠13) Somo ne ji e lela ne en achiel kuom gik ma ne itimo e kanyakla mar Jokristo, kendo mano ne osebedo katimore e kind oganda Nyasaye nyaka ae kinde Musa.​​—⁠Tich 13:15; 15:21; 2 Kor. 3:⁠15.

Kaka jaduong’-kanyakla, Timotheo ne nyaka ‘ketre’ ne somo gi duol maduong’, kendo timo kamano ne dhi konyo jogo ma ne onge gi buge  ma maggi modol moting’o Ndiko. Kuom adier, sama ne isomo Wach Nyasaye e lela, ji duto ne chiko itgi maber mondo wach moro kik kalgi, kendo nyaka bed ni jonyuol kod nyithindo ka bang’e ne gin pacho, ne giwuoyo kuom weche ma nende opuonjruok e chokruoge.

Buk modol mong’ere ahinya miluongo ni Dead Sea Scroll mar Isaya, borne chiegni fut 24 (mita 7.3). Nikech nitie yath e giko koni gi koni mar buge modolgo, kendo kinde mang’eny ne nitie nanga ma ne iumogigo, mago ne miyo buge modolgo bedo mapek. Nyalo bedo ni Jokristo mathoth ne ok nyal ting’o ng’eny buge modolgo ka gin e tij lendo. Kata kapo ni Paulo ne nigi buge modol mag Ndiko ma mage ma ne otiyogo, dibed ni ok nonyal ting’ogi giduto e wuodhene. Nenore ni ne oweyo moko gi osiepne Karpo e Troa.

Ang’o Mwanyalo Puonjore Kuom Ranyisi mar Paulo?

Matin kapok ne otimo kwayono, kendo ka koro ne en e twechne mar ariyo Rumi, Paulo nondiko kama: “Asekedo e lweny maber, asetieko ng’weya . . . Koroni okanna osimbo mimiyo jo makare.” (2 Tim. 4:⁠7, 8) Nyalo bedo ni ne ondiko wechego kar higa mar 65 E.N., e kinde sand mar Nero. Sand ne ger ahinya e twech mar ariyoni. Ne ong’eyo ni ne idhi nege machiegni. (2 Tim. 1:⁠16; 4:6) Mano nomiyo Paulo ogombo ahinya bedo gi bugene modol. Kata obedo ni ne en gadier ni nosekedo e yie nyaka giko, podi ne ogombo ahinya dhi nyime tegore kuom puonjruok Wach Nyasaye.

Nyalo bedo ni Timotheo ne podi ni Efeso kane oyudo kwayo mar Paulo. (1 Tim. 1:3) Wuok Efeso nyaka Rumi ka ng’ato luwo Troa, nyalo bedo kilomita 1,600. E barua achielno, Paulo jiwo Timotheo kama: “Tim matek ahinya ibi ka ndalo koyo pok ochakore.” (2 Tim. 4:⁠21) Muma ok nyis kabe Timotheo ne oyudo yie matere Rumi mi ochopo e kinde ma Paulo ne dwaro.

Ang’o mwanyalo puonjore e kwayo mar Paulo mondo oterne ‘kitepe modol, to moloyo kitepego mag piende mondiki’? Ne osiko ka en gi gombo mar puonjruok Wach Nyasaye kata obedo ni ngimane ne ni kama tek ahinya. Donge inyalo neno mano kare e gimaduong’ ma ne miyo osiko kotegno e winjruokne gi Jehova kendo tiyone gi kinda, bende ne omiyo ojiwo ji mang’eny?

Mano kaka sani wan gi gweth maduong’ nikech bedo gi Muma mosetiek ndiko, ma magwa wawegi! Jomoko kuomwa nigi Muma mokalo achiel koda gocho mopogore opogore. Mana kaka Paulo, dwarore ni wanyag ei chunywa gombo mar bedo gi ng’eyo matut mar Ndiko. Kuom barupe 14, ma ne Paulo ondiko kotelne gi much Nyasaye, baruane mar ariyo ne Timotheo e mogik. Wach ma ne okwayo yudore chiegni e giko mar baruano. Kuom adier, kwayo mar Paulo mondo Timotheo oterne ‘kitepe modol, to moloyo kitepego mag piende mondiki,’ en achiel kuom kwayo mage mogik mayudore e Muma.

Be igombo ahinya kedo lweny maber mar yie nyaka giko, mana kaka Paulo notimo? Be idwaro siko ka in gi siso e tij Nyasaye kendo ikore tiyo tij lendo nyaka gik kinde ma Ruoth dwaro? Ka en kamano, donge inyalo timo gima Paulo nojiwo Jokristo mondo otim? ‘Ritri iwuon, kendo kirito weche mipuonjo’ kuom puonjruok Muma, masani yudore ne thoth ji moloyo kinde moro amora, kendo ondike e gik mayot ahinya tiyogo moloyo kitepe piende modol.​—1 Tim. 4:16.

[Map/Piche manie ite mag 18, 19]

(Mondo ine weche momedore, ne bugno)

Rumi

Troa

Efeso