Intanet Tiyo​—Maber gi Gir Yudo Kendo Kowo Weche e Piny Mangima

KANE ochak goyo buge gi masinde higini mang’eny mosekalo, mano nokelo lokruok kuom yore ma ji tiyogo e yudo kendo kowo weche. E ndalogi, iporo Intanet gi lokruok ma kamano. Intanet osebedo gir yudo kendo kowo weche e piny mangima. Tiyo gi Intanet nyalo miyo ng’ato oyud weche koda paro e wi weche mang’eny mopogore opogore.

Nyalo mar wuoyo kendo tudruok gi jomoko en mich moa kuom Jachwechwa. En nyalo mamiyo watudre gi jomoko, wachiwonegi paro, ka koni gin bende gitimonwa kamano. Jehova ema ne okwongo tudore kowuoyo gi joode ma dhano, komiyogi weche moyang maler kuom kaka ne ginyalo dak e ngima maber. (Chak. 1:28-30) Kata kamano, mana kaka nyalo nenore maler kuom gima ne otimore e kar chakruok mar ngima dhano, mich mar tudruok e wuoyo gi jomoko bende inyalo tigo e yo marach. Satan nowacho ne Hawa weche mag miriambo chuth. Hawa ne oyie gi wechego, mi owachogi ne Adam bende, mi ne girwako oganda dhano e masira.—Chak. 3:1-6; Rumi 5:12.

Kuom mano, en ang’o mwanyalo wacho kuom wach tiyo gi Intanet? Kata obedo ni Intanet oting’o weche manyalo konyowa kendo resonwa seche, oting’o bende weche manyalo wuondowa, mayowa seche mang’eny ahinya, kendo ketho timbewa mabeyo. Weuru wanon ane kaka wanyalo tiyo gi gir yudo kendo kowo weche e piny mangimani, e yo makonyowa.

Gin Weche Minyalo Gen Koso Miriambo?

Kik ipar ngang’ ni weche duto mayudore e Intanet gin weche mabeyo kendo makonyo. Program mag manyo weche e Intanet inyalo por gi jopudh obwolo matiyo matek e choko kit obwolo mopogore opogre, michamo koda mago ma gin sum—ka giwitogi e adita achiel, kae to gimiyowago ni mondo wacham. Be ibiro chako chamo obwologo maok inonogi matut moro ka moro? En adier ok ibi timo kamano! Program mag manyo weche e Intanet tiyo gi kompyuta mopogore opogore mang’eny e choko weche bilion mang’eny mayudore e Intanet, mabeyo ahinya koda ka maricho sidang’. Dwarore ni wabed gi rieko mar pogo e kind ngano gi yugi, mondo kik weche maok kare oketh pachwa.

E higa 1993 gaset moro mong’ere ahinya noting’o picha mogor manyiso guogi ariyo mobet e nyim kompyuta. Guok moro ne wacho ne nyawadgi niya: “Ei Intanet ka, onge ng’ama ong’eyo ni in guok.” Chon ahinya,  Satan ne otiyo gi thuol e wuoyo gi Hawa, mi onyise ni ne onyalo bedo ka Nyasaye. Ndalogi, ng’ato ang’ata nyalo tiyo gi Intanet, kotimore ni en ng’at moro molony, nikech ong’eyo ni onge ng’at mabiro fwenye. To onge chike sirkal ma oseketi manyiso ni gin jomage mowinjore keto paro, weche, koda piche e Intanet.

Sama itiyo gi Intanet, kik wuondi kaka ne owuond Hawa. Non ahinya kendo tang’ gi weche man kuno. Kapok igeno wach miyudo kuro, penjri kama: (1) Ng’ano ma oketo wechego kanyo? Jaket wechego nigi lony kod tiegruok manade kuom wechego? (2) Ang’o momiyo wechego oket kanyo? Dwaro mar jandikgi en ang’o? Be wechene oleng’ore mana konchiel? (3) Jandikono ne oyudo kune wechego? Be ochiwo kuonde minyalo gen ma oyudoe wechego? (4) Be weche mochiwo gin matiyo gie sani? E diere Jokristo mokwongo, jaote Paulo nochiwo puonj ne Timotheo mabende nyalo tiyo maber kata mana ndalogi. Paulo nondiko kama: “Rit gino ma nomiyi; kik ichik iti ni twak manono ma onge tiende, kod mbekni mag ng’eyo, to chutho ok en ng’eyo.”—1 Tim. 6:20.

Oreso Koso Oketho Seche?

Onge kiawa ni ka oti kode maber, Intanet nyalo resonwa seche, teko, kata pesa. Wanyalo ng’iewo gimoro e yo mayot maok wawuok kata e pacho. Poro nengo gik moko nyalo miyo wares pesa. Kano pesa e bengi ka ng’ato tiyo gi Intanet osekonyo ji mathoth; ng’ato nyalo loso wechene mag pesa sa asaya ka en pacho. Intanet nigi program moko manyalo konyo ng’ato ng’eyo kuonde modwaro dhiye, chano wuodhene e nengo mayot, kendo konyo ng’ado otiko madwarore chon. E Intanet, ng’ato nyalo yudo mayot nembe mag simo, adres kata kuonde ma ji odakie, koda yore mopogore opogore mag chopo ng’ato kama odhiye. E piny mangima, ofise mag Joneno mag Jehova tiyo gi thoth yore monyisgo e reso seche, pesa, koda e bedo gi jotich matin.

Kata kamano, ber ng’eyo bende rach Intanet. Tiyo gi Intanet nyalo mayowa seche mang’eny. Kuom jomoko, Intanet osebedonegi mana kaka gir miyogi mor, kar bedo gir konyogi. Gitiyo gi seche mokalo tong’ e Intanet ka gitiyo gi program mag timo tuke, ng’iepo, oro barupe e-mail, manyo amanya weche, gi mamoko. Gikone, ginyalo chako jwang’o gigo madwarore moloyo, kaka joodgi, osiepe, koda kanyakla. Gibedo wasumb tiyo Intanet. Kuom ranyisi, nonro moro ma ne ogo wachne e higa 2010, ne onyiso ni pasent 18.4 mag rowere ma ndhowe e piny Korea, ne gin wasumb tiyo gi Intanet. Jotim nonro e piny Jerman nowacho ni “kwan momedore mag mon ywagore nikech chwogi osebedo wasumb Intanet.” Dhako moro nowacho ni, Intanet osekelo lokruok maduong’ ahinya e ngima chwore, mochopo nyaka kama kendgi osekethore.

Ofis moro mar Joneno mag Jehova ne oyudo barua moro moa kuom ng’at ma ne wacho ni osebedo misumba tiyo gi Intanet. Nitie kinde moko ma ne onyalo chamo seche apar e odiechieng’ kotiyo gi Intanet. Bang’ wacho ni “kar chakruok, timno ne nenore ka gimatin,” nomedo kama: “Bang’ kinde, dhiyo e chokruoge ne odokona matek, kendo koro ne ok awuo gi Nyasaye e lamo.” Kane odhi e chokruok, ne ok otim ikruok kendo pache ne ni pacho kogombo kaka doti kendo  gi Intanet. Gimaber en ni, ne ofwenyo hinyruok ma ne mano kelo, mi nokawo okang’ mag timo lokruok. Mad kik wachop ngang’ e okang’ ma wabedo wasumbini kuom wach tiyo gi Intanet.

Wechego—Gikonyo Koso?

E 1 Jo Thessalonika 5:21, 22, wasomo kama: “Temuru gik moko duto; padreuru gi gik mabeyo, to weuru gik maricho duto.” Dwarore ni wanon kabe weche mwayudo e Intanet gin weche ma Nyasaye oyiego, kendo mawinjore gi chike koda puonjne manie rang’iny mamalo. Onego gibed weche majiwo timbe makare kendo mowinjore gi Jakristo. Ponografi mayudore e Intanet osenya ahinya ndalogi, kendo ka ok watang’, wanyalo donjo mayot e obadhono.

Ber ka wapenjore wawegi niya, ‘Be gik ma ang’iyo e kompyuta gin gik ma anyalo pando mapiyo kapo ni jaoda, jonyuolna, kata owetena ma Jokristo odonjo e ot?’ Kapo ni en kamano, ber ka watiyo gi Intanet mana ka jomoko nitie. Kuom adier, Intanet osekelo lokruok ahinya kuom kaka watudore gi ji koda kaka wang’iewo gik moko. E wi mano bende, oseyawo yo manyien chuth mar donjo e ‘terruok e chunywa.’—Math. 5:27, 28.

Be Wakow ne Jomoko Ote mag Intanet Koso?

Tiyo gi Intanet oriwo yudo weche kaachiel gi keyogi bende. Kata obedo ni wan gi thuolo mar yudo kendo kowo weche, wan gi ting’ bende mar nono adiera mag wechego koda kabe gijiwo timbe mabeyo. Be wanyalo nono kabe gik mwandiko kata ma wakowo ne jomoko gin weche madier? Be wan gi ratiro mar kowo ne ji wechego? * Be en gima owinjore kendo magero jomoko? Wandiko kata kowo wechego ka wadwaro chopo ang’o? Be wadwaro timo kamano mana ni mondo wating’re malo kendo wayud pak e wang’ jomoko?

Ka oti kode maber, ote mar e-mail nyalo konyo ahinya. Kata kamano, onyalo thung’owa bende gi weche mang’eny. Be waoro ne osiepewa weche mang’eny maok ochuno, ka mano miyo gitiyo marach gi sechegi? Donge onego wanon chuny mamiyo wadwaro oro ote moro kapok waore? En ang’o ma wadwaro chopo kuom oro oteno? Chon ji ne ndiko barupe mondo ginyisgo joodgi gi osiepe kaka gidhi e ngimagi. Donge mano ema onego obed wach maduong’ ma waoro e e-mail? Be nitie tiende oro ne jomoko gima in iwuon ok ing’eyo kore maber?

Kuom mano, en ang’o monego watim kuom wach tiyo gi Intanet? Be onego wawere kode chuth? Mano nyalo dwarore kuom jomoko. Jal ma osewuo kuome motelo ma ne obedo misumba Intanet, ne owere gi Intanet chuth mondo eka olo tim ma ne oseng’iyogo ahinya kuom higini mogwaro. Mopogore gi mano, tiyo gi Intanet nyalo konyowa, tek mana ni waweyo mondo ‘rieko mipogogo weche mayoreyore okonywa kendo weyo rieko mamiyo weche donjonwa ogeng’wa.’—Nge. 2:10, 11.

[Weche moler piny]

[Picha manie ite 4]

Ere kaka wanyalo tang’ kik wuondwa?

[Picha manie ite 5]

En wach mane monego ipar kapok ioro ote moro amora e Intanet?