Asebedo Mamor Ahinya Tiyo ne Jehova

Kaka iwachonwa gi Fred Rusk

Kane podi an rawera, ne aneno e ngimana adiera mar weche ma Daudi nondiko e Zaburi 27:10, kama: ‘Chieng’ ma wuora gi mama nojwang’a, Jehova biro kawa.’ We mondo anyisu kaka wechego ne obedo adiera e ngimana.

NE ADONGO e puoth kwara e gweng’ mar Georgia, e piny Amerka e higini mag 1930, ma gin kinde ma ne ong’ere kaka Great Depression. Nikech kuyo mar tho minwa gi owadwa ma ne yom, wuonwa ne oweya gi kwara mabende ne ni kende nikech danwa ne osetho, mi odhi dak e taon moro mabor nikech tich. Bang’e ne otemo ni an bende adhi adag kode, to mano ne ok onyalore.

Kwara ne nigi nyige madongo ma ne tiyo tije mag ot. Kata obedo ni ne ok oluw weche din, nyigego to ne luwo ahinya din mar Southern Baptists. Nikech ne gibwoga gi gocho, ne ochuna dhi e kanisa Jumapil ka Jumapil. Omiyo, chakre e tinna, ne ok ahero ahinya weche din. Kata kamano, nahero dhi e skul kod tuke.

Limbe Mane Okelo Lokruok e Ngimana

Chieng’ moro e higa mar 1941, kane an jahigini 15, jaduong’ moro gi chiege ne obiro e dalawa. Ne oluonge ni “nera Talmadge Rusk.” Ne owendo e wang’a, kata kamano, bang’e ne afwenyo ni en gi chiege ne gin Joneno mag Jehova. Weche ma ne olero e wi dwaro mar Nyasaye mondo dhano obi odag e piny nyaka chieng’, ne opogore ahinya gi gima ne asewinjo e kanisa. Thoth joodwa ne okwedo—to kata mana jaro weche ma ne owacho. Ne ok orwakgi ngang’ kendo e dalawa. Kata kamano, wayana ma Mary, ma ne duong’na mana gi higini adek, ne oyie kawo Muma kaachiel gi buge moko ma ne lero Muma.

Mary ne obedo gadier mapiyo ni koro noseyudo adiera mar Muma, kendo ne obatise e higa 1942, mobedo achiel kuom Joneno mag Jehova. Bende ne oneno e ngimane wach ma Yesu ne okoro ni: “Wasik ng’ato nobed mana joode owuon.” (Math. 10:34-36) Akwede ma ne wuok kuom joodwa ne ger. Nyamin Mary maduong’, ma ne nigi huma e alworawa, ne otiyo gi yo maling’ling’ mi omiyo omak Nera Talmadge. Ne odonjne ni ohono gik moko maonge lesen. Od bura nong’ado ni ne en gi ketho.

Gaset mar alworawa ne olando ni, meya, ma bende ne en jang’ad bura, ne owacho ne joma ne nie od bura kama: “Buge ma ng’atni pogo . . . nyalo kelo hinyruok mana kaka sum.” Nera ne obet e jela kuom odiechienge  apar, kata kamano ne ong’ado apil mi oloyo kesno.

Kaka Waya ma Mary ne Okonya

Kaachiel gi wuoyo koda e wi gik manyien ma ne osepuonjore, Mary bende ne ochako lendo ne jirendewa. Ne adhi kode e puonjruok Muma ma ne ojatimo gi dichwo moro ma ne oyudo oyie kawo bug The New World. * Chiege ne owacho ni, chwore ne obet otieno mangima kosomo bugno. Kata obedo ni ne ok adwar donjo piyo e weche din, gik ma ne apuonjora ne omora ahinya. Kata kamano, ne ok gin mana puonj mag Muma kende ma ema nomiyo abedo gadier ni Joneno ne gin jo Nyasaye. To bende, ne en nikech kaka ji ne timonegi.

Kuom ranyisi, chieng’ moro kane wawuok e puodho, an gi Mary ne wayudo ka kar wang’o yugi nigi gik manyiso ni nyiminene ne osewang’o bugene, moriwo nyaka phonograph koda kasede moting’o weche Muma. Ne abedo gi mirima ahinya, to achiel kuom weyenago ne odwoka niya, “Higini moko mabiro, ibiro dwokonwa erokamano kuom gima wasetimono.”

Ne ochuno ni Mary odar e higa 1943, nimar ne ok onyal weyo yie manyien ma koro ne en-go, koda weyo lendo ne jirendewa. Chop kindeno ne amor ahinya nikech ne asepuonjora ni Nyasaye nigi nying’, ma en Jehova, kendo en Nyasach hera gi ng’wono, to ok owang’ ji e kar mach. Bende ne asepuonjora ni Jehova nigi riwruok mar ogandane ma nigi hera, kata obedo ni pok ne adhi e chokruok moro amora.

Kinde moro bang’e, sama ne ang’ado lum, mtoka moro nobiro mos, kendo achiel kuom chwo ariyo ma ne nie iye nopenja kabe an Fred. Kane afwenyo ni ne gin Joneno, ne awachonegi kama, “Weuru mondo adonj kendo wadhi wawuo kama onge ng’ama nyalo nenowa.” Mary ema ne ochano kodgi ni mondo gilima. Achiel kuom jogo ne en Shield Toutjian, ma ne en jarit malworo, kendo ne omiya jip koda puonj mag Nyasaye ma ne okonyo ahinya e kinde mowinjore. An ema koro joodwa ne ochako kweda nimar ne asiro puonj mag Joneno mag Jehova.

Mary nondikona barua koa Virginia kama ne odar modhie, mi onyisa ni kane ang’ado mar tiyo ne Jehova, to ne anyalo dhi mondo wadag kode. Gikanyono, ne ang’ado dhi. Chieng’ Tich Abich moro godhiambo dwe Oktoba 1943, ne aketo gika e sanduk, mi adhi tweyogi e yath moro kama bor matin gi pacho. Ka nochopo Ngeso, ne akawo sandugno,  mi adhi e od jirani moro ling’ling’ kendo idho mtoka nyaka e taon. Kane achopo e taon mar Roanoke, ne ayudo Mary e dala jal miluongo ni Edna Fowlkes.

Timo Dongruok, Batiso, Bethel

Edna ne en Janeno mang’won ma ne owal kuom roho kendo inyalo wach ni en kaka Ludia machon. Ne opango ot maduong’, kama ne odakie gi nyige ariyo, kaachiel gi Waya ma Mary, bende ne odak gi chi owadgi. Nyi owete Ednago—Gladys gi Grace Gregory—bang’e ne obedo jomisonari. Gladys, sani en jahigini 90 gi wiye, kendo podi otiyo e Bethel ma Japan kochung’ motegno.

E kinde ma ne adak e od Edna, ne adhi e chokruoge maok abara kendo ne ayudo tiegruok e tij lendo. Bedo thuolo mar puonjruok Wach Nyasaye maonge ng’ama sinda koda dhi e chokruoge mag Jokristo ne ochopo gombona mar ng’eyo Jehova. Ne obatisa Jun 14, 1944. Mary gi nyi Edna ne ochako tij painia kendo ne omigi migawo mar dhi lendo yor masawa mar Virginia. Ka gin kuno, ne gikonyo ahinya e chako kanyakla e dala mar Leesburg. E chak 1946, an bende nachako tij painia e gweng’ maok bor gi kama ne gintiere. E higano, ne wadhi kanyachiel e chokruok moriwo pinje e Cleveland, Ohio, Agost 4-11.

E chokruogno, Nathan Knorr, ma ne tayo tije mag riwruok mar oganda Jehova, ne owuoyo kuom chenro mar medo Bethel ma Brooklyn. Mago noriwo gero ute mag dak koda medo kar goyo buge. Owete mang’eny ma rowere ne dwarore. Ne ang’ado ni kanyo ema ne adwaro tiyoe ne Jehova. Kuom mano, ne apong’o fom, kendo bang’ dweche manok, e Desemba 1, 1946, ne adhi Bethel.

Bang’ higa achiel, Max Larson, ma ne en jarit migawo mar goyo buge, ne obiro kama ne atiyoe e migawo mochung’ ne barupe. Ne onyisa ni koro ne imiya migawo manyien mochung’ne rito tije lendo koda kanyakla. E migawono, ne apuonjora gik mang’eny kuom tiyo gi puonj mag Muma koda kaka riwruok mar oganda Nyasaye tiyo, to moloyo e kinde ma ne atiyo gi T. J. (Bud) Sullivan, ma ne en jarit mar migawono.

Wuora ne jabiro lima e Bethel nyading’eny. E ngimane ma bang’e ne chako hero weche din. E higa 1965 kane olima mogik, nowachona kama, “Inyalo biro lima, to an ok abi biro limi kae kendo.” Ne ajalime ndalo moko kane pok otho. Ne en gadier ni ne obiro dhi e polo. Ageno ni Jehova biro chiere, to ka en kamano, chieng’ chier, ok obi bedo e polo kama ne oparo ni obiro dhiye, to e piny mondo obed gi thuolo mar dak nyaka chieng’ e Paradis.

 Chokruoge Moko Makende Koda Tije Gedo

Kinde duto, chokruoge mag distrikt ne gin okang’ madongo makelo dongruok. To moloyo, chokruoge moriwo pinje ma ne otim e Yankee Stadium e dala New York e higini mag 1950, ne ni kamano. E higa 1958, nitie chokruok ma ji 253,922 mowuok e pinje 123, ne opong’o pewe mag Yankee Stadium kod Polo Grounds. Gimoro ne otimore e chokruogno ma wiya ok bi wilgo. Sama ne akonyo tich e ofis matayo weche chokruogno, Owadwa Knorr ne obiro mapiyo ira. Ne owachona kama “Fred, wiya a owil matin chiwo migawo ne owadwa moro mondo owuo gi jopainia duto ma koro osechokore e od romo moro mosechul man machiegni. Donge inyalo dhi mapiyo mondo ichiwnegi twak moro maber e wi gimoro amora minyalo paro sama in e yo kidhi?” Ne akwayo Jehova e lamo nyading’eny e yo, kendo nachopo kuno ka agamo muya.

Kaka kwan mag kanyakla ne medore ahinya e Dala mar New York e higini mag 1950 gi 1960, udi ma ne ichulo kitiyogo kaka Ute Romo, koro ne ok rom. Omiyo, chakre higa 1970 nyaka 1990, ne ong’iew ute moko adek e alwora mar Manhattan, mi ourgi kendo losogi mondo oti kodgi kaka kuonde romo. Ne an jakom mar komiti ma ne ochung’ne gero kuondego, kendo anyalo paro gik mabeyo kuom kaka Jehova ne ogwedho kanyakla mago ma ne oriwore e chulo kendo tieko gero utego mapodi itiyogo e lamo madier nyaka sani.

Lokruok e Ngimana

Chieng’ moro e higa 1957, kane awuotho adhi e tich e kind kar dak mar jo Bethel gi kar faktori mar buge, koth moro ne ochako chwe. Ne aneno nyako moro majaber mapodi nyien e Bethel, ka ni nyima. Ne oonge gi mabul, omiyo ne wakonyore gi mara. Mano e kaka ne aromo gi Marjorie, ma ne wakendorego e higa 1960, kendo nyaka a kanyo, wasebedo kwatiyo ne Jehova kanyachiel gi mor, kata koth chwe kata chieng’ rieny. E Septemba 2010, ne waparo higini 50 nyaka ne wakendre.

Mapiyo bang’ duogo kama ne wadhiye bang’ arus, Owadwa Knorr ne owachona ni koro migawona ne dhi bedo jal matiego jo Skul mar Gilead. Mano ne en migawo makende ahinya! Chakre higa 1961 nyaka 1965, ne wabedo gi klase abich ma ne kawo dweche mang’eny, kendo thoth joklas ne gin jotich e Bethel, ma ne imiyo tiegruok makende e tayo tije mag Bethel. E giko higa 1965, tiegruok koro ne kawo dweche abich, kendo ne itiego joma ne dhi bedo misonari.

 E higa 1972, ne oloka ae Skul mar Gilead, mi otera e migawo motudore gi ndiko barupe mikowo oko, kama ne atiyoe kaka jarit. Timo nonro e wi penjo mopogore opogore osekonya medo lony gi puonj mayudore e Wach Nyasaye, kendo tiyo gi chike Nyasaye manie rang’iny mamalo e konyo jomoko.

Kae to bang’e, e higa 1987, ne otera e Migawo mar Weche Osiptal. Ne ochan romo mag tiego jodongo matiyo e Komiti Matudore gi Osiptende kuom kaka ginyalo wuoyo gi lakteche, jong’ad buche, koda jotich mamoko e wi chung’ marwa mar Ndiko e weche mag remo. Chandruok maduong’ ne en ni lakteche ne medo nyithindwa remo goyiem, kendo kinde mang’eny kot ne miyogi ratiro mar timo kamano.

Kane inyiso lakteche yore mopogore mag thieth maok tiye gi remo, kinde mang’eny, dwoko margi ne en ni, yorego ne onge kata ni nengogi ne tek ahinya. Ne ahinyo dwoko laktar ma wacho kamano, niya, “Tang’ ane lweti.” Kane otimo kamano, ne awachone kama, “Ng’e ni in gi gimoro maber minyalo tiyogo mopogore gi remo.” Mago ne gin weche ma ne puoyo lony mar jayeng’o, kendo parone ni kotiyo maber gi pand yeng’o, to remo ok lal mang’eny.

Kuom higini 20 mosekalo, Jehova osegwedho ahinya kinda mar tiego lakteche gi jong’ad-bura. Paro ma ne gin-go oselokore ahinya bang’ medo ng’eyo maber chung’ marwa. Giseng’eyo ni nonro mar weche thieth nyiso ni, tiyo gi yore mamoko mag thieth mopogore gi medo remo, tiyo maber ahinya kendo nitie lakteche kod osiptande mang’eny moyie thiedho ji maok giti gi remo.

Chakre higa 1996, an gi Marjorie wasebedo ka watiyo e Watchtower Educational Center e Patterson, New York, chiegni kilomita 110 masawa mar Brooklyn. Kanyo, ne atiyo kuom kinde machuok e migawo mochung’ ne tije lendo koda kanyakla, kendo kuom kinde ne apuonjo jotich matayo e Bethel gi jorit malworo. Kuom higini 12 mosekalo, asetiyo kendo kaka jarit e migawo motudore gi ndiko barupe madhi oko, migawo ma koro ne osedar Brooklyn ma okel Patterson.

Chandruoge mag Bedo Moti

Timo migepena e Bethel osemedo bedo matek nimar koro an gi higini 80 gi wiye. Asekedo gi tuwo mar kansa kuom higini mokalo apar. Aneno ni an kaka Hezekia, ma ne Jehova omedone higini moko e ngimane. (Isa. 38:5) Jaoda bende kedo gi midekre, kendo wanyagore gi tuwo ma en-go mar Alzheimer. Marjorie osebedo jatich Jehova ma jakinda, jakony rowere mang’eny, kendo osebedo jabatha momakore koda. Kinde duto ne opuonjre Muma gi kinda, kendo puonjo jomoko Muma e yo maber, kendo thoth jogo ma ne wapuonjo adiera, hinyo tudore kodwa.

Waya ma Mary ne otho Mach 2010 ka en jahigini 87. Ne olony kaka japuonj mar Wach Nyasaye kendo ne okonyo jomoko chung’ motegno e lamo madier. Ne otiyo tij lendo gi thuolone duto kuom higini mang’eny. Adwokone erokamano ahinya kuom kinda ma ne otimo mar konya ng’eyo adiera mar Wach Nyasaye kendo bedo jatij Nyasachwa ma jahera Jehova, kaka en. Ne oik Mary e bath liend chwore, machon ne en jamisonari e piny Israel. An gadier ni Jehova parogi kendo biro chierogi.

Ka ang’iyo chien higini 67 masetiyogo ne Jehova, chunya opong’ gi erokamano kuom gweth mogundho maseyudo. Asebedo mamor ahinya timo dwach Jehova! Bang’ keto genona kuom ng’wonone ma dhano ok owinjore yudo, ageno ahinya neno singo mar Wuode niya: ‘Ng’ato ka ng’ato moseweyo udi, kata owetene, kata nyiminene, kata wuon, kata min, kata nyithindo, kata puothe, nikech nyinga, noyud nyadipiero apar achiel, kendo nocham gikeni ma en ngima mochwere.’—Math. 19:29.

[Weche moler piny]

[Picha manie ite mar 19]

Ka an e puoth kwara Georgia, Amerka, 1928

[Picha manie ite mar 19]

Waya ma Mary gi Nera ma Talmadge

[Picha manie ite mar 20]

Mary, Gladys, gi Grace

[Picha manie ite mar 20]

Batiso mara Jun 14, 1944

[Picha manie ite mar 20]

Ka an e Bethel e migawo mochung’ne tije lendo

[Picha manie ite mar 21]

Ka wan gi Mary e chokruok moriwo pinje e paw Yankee Stadium, 1958

[Picha manie ite mar 21]

Ka wan gi Marjorie e odiechiengwa mar arus

[Picha manie ite mar 21]

Ka wan kanyachiel e higa 2008