Timo Lokruok e Ngimana Osekelona Gweth

Kaka Iwachonwa Gi James A. Thompson

Kane onyuola e milambo mar piny Amerka e higa 1928, wasungu gi jorotenge ne ok riwre kaachiel. Ketho chikno ne nyalo miyo otwe ng’ato e jela kata yudo kum mager moloyo mano.

E KINDENO, e gwenge moko mag piny Amerka, ne chuno ni Joneno mag Jehova otim chokruoge mag kanyakla, mag alwora, koda mag distrikt ka gipogore, wasungu yorgi, jorotenge bende yorgi. E higa 1937, wuora ne obedo gi migawo ma ne iluongo ni company servant (masani ong’ere kaka, jachan bura mar jodongo) e kanyakla mar jorotenge, e gweng’ Chattanooga, Tennessee. Henry Nichols to ne nigi migawono e kanyakla mar wasungu.

Anyalo paro maber kinde ma ne an rawera, kaka ne ajabet e baranda mar odwa kendo winjo ka Wuora gi Owadwa Nichols goyo mbaka. Kata obedo ni ne ok awinj tiend gik moko duto ma ne giwacho, ne amor bedo but Wuora sama ne giwuoyo kuom kaka inyalo tim tij lendo e yo maber moloyo e bwo chal ma ne tekno.

E higa 1930, masira ne oyudowa. Minwa ne otho kane en mana gi higini 20. Ne oweyo Wuora gi tij rito nyamera Doris ma ne jahigini ang’wen, kaachiel gi an jahigini ariyo. Kata obedo ni eka ne oa batis Wuora, ne otimo dongruok maber e wach Nyasaye.

Joma Noketo Ranyisi ma Nokonya e Ngima

E higa 1933, Wuora noromo gi Lillie Mae Gwendolyn Thomas, ma ne en nyaminwa ma Jakristo, kendo mapiyo ne gikendore. Wuora gi Minwano noketonwa ranyisi maber an gi Doris, e tiyo ne Jehova ka gichung’ motegno.

E higa 1938 ne okwa kanyakla mag Joneno mag Jehova mondo oriw lwedo wach ma noseng’ad ma ne dwaro ni ofis maduong’ ma  Brooklyn, New York, ema koro obi oket owete kaka jodong-kanyakla, kar mondo kanyakla ema oyiergi e yor ombulu. Kane jomoko e Chattanooga digni e rwako wachno, Wuora to nonyiso ni ne oyie chuth gi lokruok ma oganda Jehova ne osetimono. Ranyisi mare mar makruok motegno—kaachiel gi kaka Minwa bende ne riwe lwedo—osekonya nyaka chil kawuononi.

Batiso kod Donjo e Tij Nyasaye Kuom Thuolo Duto

E higa 1940, jomogwaro e kanyaklawa ne ochulo bas ma terowa kanyachiel nyaka e chokruog-distrikt ma ne otim e gweng’ mar Detroit, e Michigan. Jomanok ma ne wadhigo ne obatisi kuno. Jomoko ne owuoro gimomiyo ne ok obatisa, nimar ne asebedo kalendo chakre abed jahigini abich kendo ne an jakinda e tij lendo.

Kane gipenja ne adwokogi niya, “Pok ang’eyo weche duto motudore gi batiso.” Wechego ne ochopo e it Wuora mi nowuoro. Chakre kanyo, nomedo kinda mar konya ng’eyo tiend batiso koda gimomiyo en okang’ madwarore. Dweche ang’wen bang’e e Oktoba 1, 1940, ma ne en odiechieng’ ma piny ne ng’ich ahinya, ne obatisa e yawo moro oko mar Chattanooga.

Kane an jahigini 14, nachako tiyo kaka painia e kinde molor skul. Ne ajalendo e taonde matindo manie gweng’ mar Tennessee koda Georgia. Ne ajachiew chon, kendo ting’o gima ne anyalo chamo, kae to aidho gach reru kata bas mar sa 12 okinyi matera nyaka kar lendo. Ne ajaduogo kar sa 12 odhiambo. Chiemo ma ne ajating’o ne hinyo rumo chon nono kapok sa gago ochopo. Kata obedo ni ne an gi pesa, ne ok anyal ng’iewo chiemo e duke ma kanyo nimar ne an jarateng’. Chieng’ moro ne adonjo e duka mondo ang’iew ice-cream, to ne onyisa ni awuog kanyo. Msungu moro madhako ne okelona achiel kane an oko.

Kane adonjo e skul mar sekondari, riwruoge makedo ne ratiro mag dhano nochako tiyo matek e gwenge ma Milambo mar Amerka. Riwruoge kaka NAACP (National Association for the Advancement of Colored People) ne jiwo jopuonjre mag skul mondo oked ne ratirogi. Ne ijiwowa donjo e riwruogego. Ng’eny skunde mag jorotenge, moriwo nyaka marwa, ne dwaro ni jopuonjre duto te obed jokanyo. Ne itemo chuna ka iwachona ni ariw lwedo ogandawa mar jorotenge. Kata kamano, ne atamora, kendo lero ni Nyasaye ok buon ng’ato, bende ok okwan ni oganda moro oloyo machielo. An aketo weche e lwet Nyasaye mondo ema obi orie gik maok kare kaka mago.—Joh. 17:14; Tich 10:34, 35.

Mapiyo bang’ tieko sekondari, ne ang’ado mar dhi dak e dala mar New York City. Kata kamano, ne arawo Philadelphia e gweng’ mar Pennsylvania, mondo alim osiepe moko ma ne oyudo aseromogo motelo e chokruog-distrikt. Kuno ema ne akwongo dhiye e kanyakla ma ne wasungu gi jorotenge riworee kanyachiel. E limbe mare, jarit-alwora ne oywaya tenge mi onyisa ni ne idhi miya migawo e chokruok ma ne dhi luwo. Mano ne omiyo obedona mayot ng’ado mar bedo kanyo.

Achiel kuom osiepe ma ne abedogo e Philadelphia ne en nyaminwa ma rawera miluongo ni Geraldine White, kata Gerri, kaka ne ajaluonge. Ne olony gi Muma kendo nong’eyo wuoyo e yo maber gi weg udi e lendo mar ot ka ot. Gima ne omorae moloyo kuome, en ni en  bende ne en gi gombo mar bedo japainia kaka an. Ne wakendore e April 23, 1949.

Gwelowa e Gilead

Nyaka a kar chakruok ne waseketo chenro mar dhi e Skul mar Gilead, kendo tiyo kaka jomisonari e piny machielo. Ne watimo lokruok e ngimawa mi wachopo gigo madwarore eka wadhi e Gilead. Matin bang’ mano, ne okwawa mondo wadhi e gweng’ mar Lawnside e New Jersey; bang’e ne wadhi Chester e Pennsylvania; kendo gikone ne wadhi Atlantic City e New Jersey. Kane wan Atlantic City, koro ne wawinjore kwayo mar dhi Gilead, nimar bende ne wasekendore kuom higini ariyo. Kata kamano, ne nyaka warit mondi kapok oluongwa. Nikech ang’o?

E chak higini mag 1950, thoth rowere ne irwako e lweny mondo giked e lweny ma ne dhi nyime e piny Korea. Ofis mar Philadelphia ma ne ochung’ne rwako ji e lweny, ne buono Joneno mag Jehova nikech ok gidonjre e weche lweny. Gikone, jang’ad bura moro ne onyisa ni nonro ma FBI ne osetimo kuoma osenyiso gadier ni ok adonjra e weche lweny. Omiyo, e Januar 11, 1952, ofis miluongo ni Presidential Appeal Board, ne opwodha kaka jatich Nyasaye.

E Agost higano, an gi Gerri ne wayudo barua magwelowa dhi e klas mar 20 mar Gilead, ma ne dhi chakore Septemba. E kindewa mar tiegruok, ne wageno mar yudo migawo e piny machielo. Doris nyamera ne osedhi e klas mar 13 mar Gilead, kendo koro ne en misonari e piny Brazil. Mano kaka ne wabuok kane wayudo migawo mar tiyo e tij alwora—ne watiyo tij limo kanyakla mag jorotenge e gweng’ mar Alabama! Mano nonyoso chunywa matin, nikech ne wadwaro dhi lendo e piny machielo.

Kanyakla ma ne wakwongo limo ne ni kama iluongo ni Huntsville. Bang’ chopo kuno, ne wadhi e od nyaminwa moro ma Jakristo ma ne onego wadag e ode. Sama ne podi wagonyo giwa, ne wawinjo nyaminwano kawuoyo e simo, kowacho ni, “Ero nyithindogo osechopo.” Ne wan mana johigini 24 to ne wanenore jomatindo moloyo hikwa. Kuom kinde ma ne watiyo e alworano, owete mang’eny ne podi ngerowa ka giluongowa ni, Nyithindogo.

Gwenge mag Milambo mar Amerka ne ong’ere gi nying’ mar Bible Belt, nimar ji mang’eny ne kawo weche mag Muma gi pek ahinya. Omiyo, ne wajochako wuoyo gi ji ka watiyo gi weche adek maluwogi:

(1) Weche manok e wi gik matimore e piny.

(2) Kaka Muma konyo.

(3) Gino ma Muma wacho ni nyaka watim.

Bang’e ne wachiwo buk makonyo e puonjruok Muma. Nikech yor lendono ne hinyo tiyo maber, ne omiya migawo e chokruok maduong’ mar New World Society Assembly e higa 1953 e dala mar New York. E migawono, ne atimo ranyisi kuom kaka yor lendo moting’o weche adekgo tiyo.

 Kinde matin bang’e, e higa 1953, ne omiya migawo mar tiyo kaka jarit-distrikt e alwora mag jorotenge e gwenge ma Milambo. Alworawa ne kwako Virginia nyaka Florida, Alabama, kod Tennessee. Ee, ne dwarore ni jorit malworo oikore bedo e bwo chal mopogore opogore. Kuom ranyisi, kinde mang’eny ne wajodak e udi ma ne onge ferej, kendo na wajolwokore e karaya e tok kendo mar mach. Berne en ni kanyo ema ne nitie liet maber e ot duto!

Nyagruok gi Akwede Nikech Bedo Jarateng’

Timo tijwa e gwenge ma Milambo, ne dwaro ni wati gi rieko ahinya. Ne ok yie ne jorotenge tiyo gi kuonde moyang mag luoko lewni. Omiyo, Gerri ne jadhi kuno kendo timore ni lewnigo ne gin mag miyo miluongo ni “Mrs. Thompson.” Nenore ni thoth ji ne paro ni ne en aena jatich, to “Mrs. Thompson” ema ne en wuon ot. E kinde ma jorit-distrikt ne nyiso sinema mar The New World Society in Action, ne ajagoyo simo e duka kendo nyisogi ni giik ne “Mr. Thompson,” gimalach mar nyiso piche mag sinema. Bang’e ne ajadhi e duka kendo kawo gino. Kinde duto ne wang’won kendo ne wachopo tijwa maonge ywaruok kod ji.

Ne nitie akwede machielo, nimar ji ne buono jo Masawa mar Amerka. Nitie kinde ma gaset moro nolando ni, James A. Thompson, Jr., mar Watchtower Bible and Tract Society of New York, ne dhi chiwo twak e chokruok moro. Mano nomiyo jomoko oparo ni ne awuok New York, omiyo ne omawa lesen mar tiyo gi od romo mar skul. Kuom mano, ne adhi ir jotelo mag skundno kendo leronegi ni ne asomo e Chattanooga. Bang’e ne oyienwa timo chokruokwa mar alwora.

E dier higini mag 1950, akwede e kind jorotenge gi wasungu ne medo bedo marach moloyo, kendo seche moko mano ne kelo timbe gero. E chokruoge mang’eny mag distrikt e higa 1954, Joneno moko ne ok mor kane onge jorotenge ma ne golo twak e program. Ne wajiwo owetewa ma jorotenge mondo ohore mana mos. E higa ma noluwo, ne omiya migawo mar golo twak. Bang’ mano, owete momedore ma jorotenge moa Milambo, ne koro bedo gi twege e program.

Bang’ kinde, timbe gero nikech akwede nodok chien e gwenge mag Milambo, kendo mosmos jorotenge gi wasunge nochako riwore kanyachiel e kanyakla. Mano koro ne dwaro ni jolendo moko owuog e kanyakla moko ka gidhi e machielo kaachiel gi timo lokruok ne alwora mag lendo, koda migepe mag owete matayo. Moko kuom jorotenge gi wasunge ne ok mor gi chenro manyienno. Kata kamano, mana kaka Wuonwa me polo, Joneno mang’eny ne ok buon jomoko kata bedo gi akwede mar oganda. Kuom adier, thothgi ne gin osiepe ma ngita gi del maok gidew kit pien del. Ne oyudo joodwa osebedo gi osiep ma kamano e higini mag 1930 kod 1940 e kinde ma ne adongo.

Migawo Manyien

E Januar 1969, an kod Gerri ne wayudo migawo mar dhi e piny Guyana, South America, kendo ne warwako wachno gi mor. Mokwongo ne wadhi e Bethel ma Brooklyn, New York, kama ne ayudoe tiegruok kuom kaka anyalo tayo tij lendo e piny Guyana. Ne wachopo kuno Julai 1969. Bang’ higini 16 e tij lworo, bet  kamoro achiel koro ne dhi bedo lokruok maduong’. Gerri ne tiyo gi odiechienge mang’eny e lendo, ka an to atiyo e Bethel.

Tije ma ne atiyo ne oriwo gik mang’eny kaka beto, iko kendo oro buge ne kanyakla 28, koda tudruok gi ofis maduong’ mar Joneno man Brooklyn. Ne ajatiyo kuom seche 14 kata 15 odiechieng’ kodiechieng’. Ne en tich matek ne waduto jariyo, kata kamano ne wamor gi migawowa. Kane wachopo Guyana, jolendo ne gin 950; sani gin 2,500.

Kata obedo ni ne wamor gi kit yamo maber koda olembe gi alode mabeyo kuno, gima duong’ ma ne kelonwa mor ne en neno jomamuol ma ne mor gi adiera mar Muma ma ne gipuonjore e wi Pinyruodh Nyasaye. Kinde mang’eny, Gerri ne timo puonjruok mar Muma gi ji 20 juma ka juma, kendo thothgi notimo dongruok nyaka batiso. Bang’ kinde, moko kuomgi nobedo jopainia, jodong-kanyakla, to moko nodhi Gilead mi gin bende gibedo jomisonari.

Chandruoge, To Moloyo mag Tuoche

E higa 1983, ne dwarore ni odhi okony jonyuolna ma nodak Amerka. Doris, an, kod Gerri, ne watimo romo kaka wede. Doris, ma noyudo osebedo jamisonari kuom higini 35 e Brazil, noyiero mar dok mondo okonygi. Doris noneno ni ne onge tiende golo jomisonari ariyo mondo odhi oti tich ma jamisonari achiel ne nyalo timo. Nyaka ne jonyuolwa tho, Doris osebedo kodak Chattanooga, kendo sani en painia makende.

An awuon, ne oyud ni an gi tuwo mar kansa e higa 1995, kendo nochuno ni adog Amerka. Ne wayiero dhi dak kamoro ni Goldsboro, e gweng’ North Carolina, nikech kanyo ne ni diere wuok Tennessee kama wedena nodakie, kod Pennsylvania kama wede Gerri nodakie. Tuwona mar kansa okwe, sani wan e kanyakla moro man Goldsboro, kendo ikwanowa kaka jopainia makende ma nigi midekre.

Kaparo kuom higini mokalo 65 mwasetiyogo ne Nyasaye kuom thuolowa duto, amor gadier ni Jehova osegwedho Gerri koda an, kuom timo lokruok ma ne dwarore mondo mi watine. Mano kaka weche ma Daudi nowacho gin adier niya: ‘Jehova nobed jaadiera gi ng’at ma jaadiera’!—2 Sam. 22:26, The Bible in Luo, 1976.

[Picha manie ite mar 3]

Wuonwa gi Owadwa Nichols noketona ranyisi maber

[Picha manie ite mar 4]

An gi Gerri, kwaikore dhi Gilead, higa 1952

[Picha manie ite mar 5]

Bang’ Gilead, ne omiwa migawo mar tij lworo Milambo mar Amerka

[Picha manie ite mar 6]

Jorit malworo kod mondegi ka giikore ne chokruog-distrikt moriwo jorotenge gi wasunge e higa 1966

[Picha manie ite mar 7]

Tij misonari Guyana nokelonwa mor gi ilo