Jokristo Madier Miyo Wach Nyasaye Luor

“Wachni en adiera.”—JOH. 17:17.

MANY ANE WECHEGI:

Ere kaka romo ma ne otim e higa 49 E.N. ne opogore gi buche mamoko ma ndalogi?

Moko kuom joma ne okedo ne Wach Nyasaye e diere ma ji ne ni e mudho ne gin ng’awa?

En yo mane mar puonjruok Muma ma jopuonjre mag Muma ma ndalogi ne otiyogo koda gimomiyo ne en yo maber ahinya?

1. Kaluwore kodi, hul ane yo achiel maduong’ ma Joneno mag Jehova opogorego gi dinde mamoko.

PAR ane chieng’ ma ne ikwongo bedo gi mbaka maber gi achiel kuom Joneno mag Jehova. Inyalo paro ang’o kuom mbakano? Ji mang’eny nyalo dwoko niya, ‘Gima ne omora ahinya en ni Janenono ne tiyo gi Muma e dwoko penjona duto.’ Mano kaka ne wamor ahinya fwenyo dwaro mar Nyasaye ne piny, chal mar joherawa mosetho, koda ni ibiro chiergi!

2. Moko kuom gik ma nomiyo ihero Muma gin mage?

² Kata kamano, kaka ne wamedo dhi nyime gi puonjruok, ne wafwenyo ni Muma timo momedore, maok mana dwoko penjo ma wan-go e wi ngima, tho, koda kinde mabiro. Ne wafwenyo ni Muma e buk makonyo ahinya moloyo buk moro amora e piny mangima. Puonj me iye konyo ji kinde duto, kendo jogo maluwogi bedo mamor kendo weche dhinegi maber e ngima. (Som Zaburi 1:1-3.) Kinde duto, Jokristo madier osebedo koyie gi weche me Muma, ‘ok kaka wach dhano, to kaka wach Nyasaye adier.’ (1 Thes. 2:13) Nono machuok wach moro ma ne otimore, biro konyowa neno pogruok me kind joma luwo Wach Nyasaye gadier koda jogo maok tim kamano.

NE OLOS WACH MORO MAKORE NE TEK

3. En wach mane ma ne chiegni ketho winjruok ma ne nie kanyakla mar Jokristo mokwongo, to ang’o momiyo notek loso?

³ Higini 13 nosekalo nyaka ne wal Kornelio kuom roho, jal ma ne ok oter nyangu kendo maok ne en Ja-Yahudi. Ji mang’eny ma ne ok gin Jo-Yahudi ne rwako yie mar Jokristo. E kindeno, wach moro ne chiegni ketho winjruok ma ne nitie e kanyakla  mar Jokristo. Penjo ma nobedoe ne en ni, Be onego oter joma chwo nyangu kaluwore gi tim Jo-Yahudi kapok obatisgi? Mano ne ok en penjo mayot ne Ja-Yahudi dwoko. Jo-Yahudi ma ne mako Chik ne ok nyal kata mana donjo e ute joma ok Jo-Yahudi, omiyo ne ok ginyal riwore kaachiel kodgi. Noyudo ka Jokristo ma Jo-Yahudi yudo sand mager nikech ne giweyo din margi machon. Omiyo, kapo ni ne ginyalo rwako e kindgi joma oa e Ogendini ma ne ok oter nyangu, mano ne dhi medo kelo sigu e kind Jo-Yahudi ma ne luwo Chik koda mago ma Jokristo, kendo ne dhi miyo omed sandgi moloyo.—Gal. 2:11-14.

4. Gin ng’a giri mane dhi loso wachno, to gin penjo mage ma dine obedoe e pach ji?

⁴ E higa 49 E Ndalowa (E.N.), joote gi jodongo ma ne ni Jerusalem, mabende ne gin Jo-Yahudi moseter nyangu, “nochokore mondo ginon wachno.” (Tich 15:6) Ne gibedo gi chokruok maonge ywaruok, to ne en mbaka maber motenore kuom puonj mag Muma. Ne gichiwo pachgi kuom kaka ne gineno wachno koni gi koni. Be ne idhi los wachno mana kaluwore gi kaka jomoko ne dwaro? Be jodongogo ne dhi rito mondi nyaka weche bed maber ne Jokristo e Israel? Koso ne gidhi mbeko weche moko, mondo joma riwo lwedo koni gi jo kon machielo olok pachgi, nyaka gichopi kama giromoe diere?

5. Romo ma ne otim Jerusalem higa 49 E.N., opogore nade gi buche mag kanise?

⁵ E buche mag kanise ndalogi, ji ohero manyo kaka digirom diere koda manyo joma nyalo riwogi lwedo e yor ombulu. Kata kamano, e romo ma ne otim Jerusalem, mago ok e gik ma ne otimore. Gimaber en ni, ne gichopo e paro achiel. Ere kaka nobedo kamano? Kata obedo ni ng’ato ka ng’ato ne nyalo bedo gi paro ma mare owuon, jogo duto ma ne ni kanyo ne otiyo gi Wach Nyasaye, kendo ndiko malergo ema ne okonyogi loso wachno.—Som Zaburi 119:97-101.

6, 7. Ere kaka ne oti gi Ndiko e loso wach tero nyangu?

⁶ Weche manie Amos 9:11, 12 ema nokonyo e loso wachno. Kaluwore gi kaka oketgi e Tich Joote 15:16, 17, wasomo kama: ‘Bang’ wechegi anawir, mi nager kendo od Daudi mosegore piny; mi nager kendo kuondego momukore, kendo nachunge, ni mondo ji mamoko duto odwar Jehova, ee, ogendini duto miluongo gi nyinga. E kaka Jehova owacho.’

⁷ Kata kamano, ng’ato nyalo kwer ni, ‘Ndikono ok nyis ni kik oter nyangu Jokristo moa e Ogendini.’ Mano en adier; kata kamano, Jokristo ma Jo-Yahudi ne dhi winjo tiend gima ne iwacho kanyo. Ne ok giluong jomoter nyangu moa Ogendini ni, ‘jo ogendini,’ to ne gikawogi kaka owetegi. (Wuok 12:48, 49) Kuom ranyisi, kaluwore gi loko mar Bagster mar Septuagint, bug Esther 8:17 wacho kama: “Thoth jogo ma ne oa e Ogendini ne oter nyangu, mi gibedo Jo-Yahudi.” Omiyo, sama Ndiko ne okoro ni ji mamoko duto (Jo-Yahudi gi joma oter nyangu morwako din mar Jo-Yahudi) kaachiel gi “jo ogendini” (joma ok oter nyangu moa e Ogendini) ne dhi bedo oganda achiel miluongo gi nying’ Nyasaye, puonjno nowinjore maler. Ne ok ochuno ni oter nyangu joma oa e Ogendini kapok gibedo Jokristo.

8. Ere kaka chir ne okonyo e wach ma ne ong’adno?

⁸ Wach Nyasaye kod roho mare notayo Jokristogo mondo ging’ad paro “gi chuny achiel.” (Tich 15:25) Kata obedo ni wach ma ne ging’ado ne nyalo miyo omed sando Jokristo ma Jo-Yahudi,  jogo ma ne ochung’ motegno ne oriwo lwedo chuth wachno ma ne ong’ad kaluwore gi Muma.—Tich 16:4, 5.

POGRUOK NENORE AYANGA

9. En ang’o ma nonjawo lamo madier, to en puonj mane ma ne olok?

⁹ Jaote Paulo nokoro ni bang’ tho joote, puonj mag miriambo ne dhi njawo yie mar Jokristo. (Som 2 Thessalonika 2:3, 7.) Moko kuom jogo ma ne ok dhi yie gi “puonj mangima,” ne dhi bedo owete matayo. (2 Tim. 4:3) Paulo nosiemo jodongo ma kindene niya: ‘Kuomu uwegi bende jomoko nowuogie ma puonjo weche ma ketho adiera, ni mondo giywago jopuonjre bang’gi.’ (Tich 20:30) Buk miluongo ni The New Encyclopædia Britannica lero gimaduong’ ma nonjawo yie kowacho kama: “Jokristo ma ne oseyudo tiegruok e riekni mag Jo-Grik nochako tiyo gi rieknigo e lero puonj mag Jokristo, ka gidwaro nyisrego kendo temo loko joma sombgi ni malo mondo orwak din mar Jokristo.” Puonj maduong’ ma riekni ma kamago ne oloko en ng’eyo madier e wi Yesu Kristo. Muma luonge ni Wuod Nyasaye, to joma ohero riekni mag Jo-Grik to noramo ni en Nyasaye.

10. Ng’eyo adier e wi Kristo ne nyalore nadi?

¹⁰ Wachno nokelo mbaka matek e buche mogwaro mag kanisa. Dine bed ni ne gitiyo gi Ndiko, dine gifwenyo mayot adiera e wi Yesu, to thothgi ne ok otimo kamano. Gima notimore en ni, thothgi noseng’ado kaka gidwaro kata kapok gibiro e buchego, kendo ne giwuok kanyo ka gigurore moloyo e paro ma ne oyudo gin-go. Weche mang’eny ma ne ging’ado e buchego ne ok otenore kuom Ndiko.

11. Ji ne kawo nade weche mag jondiko machon mag puonj kanisa, to nikech ang’o?

¹¹ Ang’o momiyo ji ne ok non Ndiko matut e buchego? Jasomo miluongo ni Charles Freeman wacho ni, jogo ma ne oyie ni Yesu en Nyasaye “ne oyudo ka teknegi kwedo weche Yesu mang’eny ma ne nyiso ni, en e bwo Nyasaye, Wuoro.” Nikech mano, tim kanisa koda pach ji ema ne okawo kar weche mag Injili. Nyaka chil kawuono, thoth jotend din pod ting’o malo weche mag jondiko machon mag puonj kanisa, kar tiyo gi Wach Nyasaye mokudh gi muche! Kapo ni isebedo gi mbaka e wi puonj mar Didek gi japuonjore manie skul mar weche din, nyalo bedo ni isefwenyo mano.

12. Jaloch mar Rumi nochiko kanisa e yo mane marach?

¹² Wach ma ne nenore ayanga en ni joloch mag Rumi ne donjore gi weche ma ne itwakie e buche kanisa. Kuom wachni, profesa miluongo ni Richard E. Rubenstein nondiko kowacho kuom Bura mar Nicaea niya: ‘Noyudo Constantine osemewo jo bisop ahinya. Kuom kinde madirom higa achiel kende, jaloch manyienno noyudo osedwokonegi kata geronegi manyien chiegni kanisegi duto, kendo dwokonegi tijegi koda duong’ ma ne omagi. Ne omiyo jotend din mar Jokristo nyadhi ma chon ne imiyo jodolo mag dinde malamo nyiseche mamoko.’ Nikech mano, “koro ne yot ne Constantine chiko, kata mana chuno weche e Bura mar Nicaea.” Charles Freeman medo jiwo kama: “Mano ema nobedo chakruok mar joloch donjore e buche kanisa ok mana ni mondo giteg Kanisa, to bende chiko puonj mage.”—Som Jakobo 4:4.

13. Iparo ni gin weche mage mane omono jotend din nono weche ma Muma puonjo?

¹³ Kata obedo ni ne tek ne jotelo mag kanisa fwenyo adiera e wi Yesu Kristo, thoth oganda to ne onge gi chandruok  ma kamano. Gin pachgi ne opogore nikech ne girwako weche manie Ndiko, to jotend din ne dwaro mwandu mag ruoth kata huma kod duong’ e kanisa. Jatend din ma kindeno miluongo ni, Gregory mar Nyssa, nowacho weche moko mag achaye kuomgi niya: “Jo us lewni, jolok pesa, kod jo ohala mamoko, giduto gitimore jomolony e weche din. Kipenjo wach pesa, ng’ato dwoki ni Wuowi opogore gi Wuoro. Kipenjo nego mar mkate, to idwoki ni Wuoro duong’ne Wuowi. Kidwaro ng’eyo kabe lawi osetwang’ni, dwoko miyudo en ni, Wuowi ne ochwe.” Ee, mopogore gi jotend din, jomamoko ne tiyo gi Wach Nyasaye e siro gima ne giwacho. Mad dine Gregory kod jowetene winj oganda!

“NGANO” GI “OGOLO” DONGO KAACHIEL

14. Ang’o momiyo wanyalo ng’ado ni chakre e kinde Yesu ka dhi nyime, Jokristo madier mowal osebedoe kuom kinde duto e piny?

¹⁴ E ngero moro, Yesu nowacho ni chakre e kindene kadhi nyime, kinde duto, moko kuom Jokristo madier mowal ne dhi bedoe e piny. Ne oporogi gi “ngano” madongo e kind “ogolo.” (Math. 13:30) En adier ni, ok wanyal wacho gadier chuth ni gin jomage kata grube mage, ma ne gin kweth mowal mar ngano, kata kamano, wanyalo wacho gadier ni kinde duto nitie joma osebedo ka kedo ne Wach Nyasaye gi chir kendo elo puonj mag miriambo mag kanisa. We wanon ane moko kuomgi.

15, 16. Hul ane moko kuom joma nohero adiera mar Wach Nyasaye.

¹⁵ Achbisop Agobard mar Lyons, e piny Faransa (779-840 E.N.), nokwero wach tiyo gi kido e lamo, luongo kanise bang’ nying’ jo maler, koda tim mamoko mag kanisa maok owinjore gi Ndiko. Jatieng’ne machielo, miluongo ni Bisop Claudius, bende ne okwero tim mag kanisa, kendo notamore wach lemo ne jo maler koda tiyo gi kido e lamo. E higini mag 1000-1100, ne oriemb Archdeacon Berengarius mar Tours, Faransa, a e kanisa nikech ne otamore puonj mar Katholik mawacho ni mkate gi divai lokore to bedo remo gi ringruok mar Yesu masie (transubstantiation). E wi mano, ne okawo gi pek weche manie Muma to ok tim mag kanisa.

¹⁶ E higini mag 1100-1200, ne nitie ji ariyo mabende nohero adiera mar Muma, ne gin Peter mar Bruys kod Henry mar Lausanne. Peter noweyo tij dolo nikech noneno ni puonj mag Katholik kaka batiso mar nyithindo mayom, transubstantiation, lemo ne jomotho, tiyo gi msalaba e lamo ok winjore gi Ndiko. E higa 1140, ne oneg Peter nikech kwedo  puonjgo. Henry, jal mochiwore ahinya ne weche din ne okwero timbe mibadhi ma ne ni e kanisa kaachiel gi yore mag lamo maok owinjore gi Muma. Ne omake e higa 1148 mi otweye kuom ngimane duto.

17. Waldo gi jolupne ne otimo ang’o?

¹⁷ Chiegni e kinde ma nowang’ie Peter mar Bruys nikech ne okwero puonj mag kanisa, ne onyuol ng’at machielo ma bang’e ne dhi konyo ahinya e lando adiera mar Muma. Nyinge mogik ne en Valdès, kata Waldo. * Mopogore gi Peter mar Bruys kod Henry mar Lausanne, en ne ok en jadolo, kata kamano ne ohero ahinya Wach Nyasaye, mi ne otiyo gi mwandune mi oloso chenro mondo olok buge moko manie Muma e dhok ma ne iwacho gi ji mang’eny ma nodak milambo mar Faransa. Jomoko ne mor ahinya winjo wach Muma e dhogi giwegi, mi gin bende ne gitiyo gi mwandugi koda ngimagi e lando ne jomoko adiera mar Muma. Kanisa ne ok mor gi wachno. E higa 1184, papa ne oriembo a e kanisa chwo gi mon ma jokindago ma bang’e nong’ere kaka jolup Waldo, kendo bisop ne ok oyienegi dok e miechgi. Okang’ ma ne okawno ne okonyo e lando adiera mar Muma kuonde mamoko. Bang’ kinde, jolup Waldo, Peter mar Bruys, kod Henry mar Lausanne kaachiel gi jomoko ma ne kwedo puonj koda tim kanisa, ne yudore kuonde mang’eny e Ulaya. Jomamoko ma bende ne okedo ne adiera mar Muma ne obedoe e higini ma bang’e kaka: John Wycliffe (1330-1384), William Tyndale (1494-1536), Henry Grew (1781-1862), kod George Storrs (1796-1879).

“WACH NYASAYE OK NYAL TUE”

18. Ler ane yor puonjruok Muma ma jopuonjre mag Muma ma ndalogi ne otiyogo koda gimomiyo ne en yo maber ahinya.

¹⁸ Kata obedo ni wasik adiera mar Muma osetemo kedo ahinya, mano ok osemono adiera mar Muma landore. Bug 2 Timotheo 2:9 wacho kama: “Wach Nyasaye ok nyal tue.” E higa 1870, grup moro mar jopuonjre Muma nochako manyo adiera gi chuny makare. Ne gipuonjore e yo mane? Ng’ato ne nyalo bedo gi penjo. Kae to ne ginyalo wuoyo e wi penjono. Ne ginono ndiko duto mag Muma motudore gi wachno, kae to bang’ neno kaka ndikogo otudore moro ka moro, gikone ne gindiko piny wach ma ne ging’ado. Donge wayudo jip ahinya ni mana kaka joote koda jodongo e kinde Jokristo mokwongo, jomakare ma ne ochung’ motegno e chak riwruok mar Joneno mag Jehova ma ndalogi, ne otiyo chuth gi Wach Nyasaye?

19. Ndiko mar higa 2012 en mane, to ang’o momiyo en ndiko mowinjore?

¹⁹ Muma ema podi siro puonj mwaluwo. Kuom mano, Bura Maduong’ mar Joneno mag Jehova oseyiero ni ndiko mar higa 2012, obed wach ma Yesu nowacho ka en gadier niya: “Wachni en adiera.” (Joh. 17:17) Nikech ng’ato ang’ata madwaro ni Nyasaye oyie kode nyaka wuothi e adiera, mad waduto wadhi nyime timo matek mondo wawe Wach Nyasaye ema mondo otawa.

[Weche moler piny]

[Penjo mag Puonjruok]

[Weche manie ite mar 8]

Ndiko mar higa 2012: “Wachni en adiera.”—Joh. 17:17

[Picha manie ite mar 7]

Waldo

[Picha manie ite mar 7]

Wycliffe

[Picha manie ite mar 7]

Tyndale

[Picha manie ite mar 7]

Grew

[Picha manie ite mar 7]

Storrs