‘Bed gi Teko Kendo Itim Chir’

“Ibed gi teko kendo itim chir . . . Jehova Nyasachi ni kodi.”—JOSH. 1:7-9.

INYALO WACHO ANG’O?

Enok kod Noa ne onyiso chir e yore mage?

Ere kaka mon moko machon noketo ranyisi maber mar nyiso yie kod chir?

Gin ranyisi mage mamori mag jomatindo ma ne onyiso chir?

1, 2. (a) Ang’o ma seche moko nyalo dwarore mondo ng’ato oluw tim matir e ngima? (b) Gin weche mage mwabiro nono?

CHIR en bedo maonge gi luoro. Wanyalo wacho ni ng’at ma jachir en ng’at maratego, kendo mathuon. Kata kamano, seche moko chir dwarore mondo ng’ato oluw tim matir e ngima mapile.

² Muma wuoyo kuom jomoko ma ne ok obedo maluor e bwo chal matek ahinya. Moko to ne onyiso chir e bwo chal mapile ma thoth jotich Jehova romogo e ngima. Ang’o mwanyalo puonjore kuom ranyisi manie Muma mag joma nonyiso chir? Ere kaka wanyalo bedo jochir?

JONENO MA NONYISO CHIR E PINY MA JI NE OK OLUOROE NYASAYE

3.Enok ne okoro wach mane e wi joma ne ok oluoro Nyasaye?

³ E diere ma ne Ataro mar kinde Noa pok obiro, mondo ng’ato obed janeno mar Jehova e kind joricho ma ne nie piny, ne nyaka obed jachir. To ema Enok, “ng’at tieng’ mar abiriyo bang’ Adam,” nokoro gi chir niya: “Ne! Ruoth nobiro gi oganda mang’ongo mag joge maler, mondo oket bura ni ji duto; kendo mondo ong’ad bura kuom tich mamono duto mag jo ma ok luor Nyasaye, tich ma gisetimo ka ok giluoro Nyasaye, kendo kuom weche malit duto, ma jorichogi ma ok luor Nyasaye, osewacho kuome.” (Juda 14, 15) Enok ne owuoyo ka gima kumno nosetimore, nimar ne en gadier ni wachno ne dhi chopo. To kuom adier, dhano maok oluoro Nyasaye ne otho e Ataro mar pi ma ne okwako piny mangima!

4. Noa ne ‘owuotho gi Nyasaye’ kata obedo ni ne en e bwo chal mage?

⁴ Ataro ne otimore e higa 2370 Ka Ndalowa Podi  (K.N.P.), magin higini mokalo 650 bang’ weche ma Enok ne okoro. Gie kindego bende, ne onyuol Noa, mobedo gi joot, kendo nogero yie kaachiel gi yawuote. Ne oyudo ka malaike maricho bende oserwako ringre dhano, mi giterore gi mon mabeyo, kendo nyuologo jo Nefili. E wi mano, tim maricho mag dhano nogundho, kendo piny ne opong’ gi timbe gero. (Chak. 6:1-5, 9, 11) Kata obedo ni weche ne richo kamano, “Noa nowuotho gi Nyasaye” kendo ne olendo gi chir kaka “jayal wach makare.” (Som 2 Petro 2:4, 5.) Dwarore ni wabed gi chir ma kamano e kinde mag gikogi.

NE GINYISO YIE KODA CHIR

5. Ere kaka Musa ne onyiso yie kod chir?

⁵ Musa en ranyisi maber ahinya mar ng’at ma ne nigi yie kod chir. (Hib. 11:24-27) Chakre higa 1513-1473 K.N.P., Nyasaye notiyo kode e tayo Jo-Israel a Misri nyaka e thim. Musa ne neno ni ok owinjore gi migawono, kata kamano ne oyie time. (Wuok 6:12) En gi Harun owadgi, ne gidhi nyadinwoya e nyim Farao jal ma ne locho e yor gero, mi gilando wach Masiche Apar ma Jehova nokelogo wichkuot kuom nyiseche mag Misri, kendo reso Joge. (Wuok, sula 7-12) Musa nonyiso yie kod chir nimar Nyasaye ne ni kode kinde duto, mana kaka en kodwa wabende.—Rapar 33:27.

6. Kapo ni inonowa gi joloch mag pinyni, ere kaka wanyalo chiwo neno gi chir?

⁶ Dwarore ni wabed gi chir kaka mar Musa, nimar Yesu nowacho niya: ‘Noteru e nyim joloch gi ruodhi nikech an, mondo udoknigi joneno, kendo ne joma ok Jo-Yahudi. To ka gimakou, kik uparru kaka unuwachi, kata kuom gima unuwachi; nikech gima duwachi nomiu e sano; nimar ok un ema unuwuo, to roho mar Wuonu ema nowuo gi dhou.’ (Math. 10:18-20) Kapo ni inonowa gi joloch mag pinyni, roho mar Jehova biro konyowa chiwo neno e yor luor, kendo timo kamano kwanyiso yie koda chir.—Som Luka 12:11, 12.

7. Ang’o momiyo Joshua ne nigi chir kendo yorene ne odhi maber?

⁷ Joshua jal ma ne okawo kar Musa, nobedo gi yie kod chir nikech somo Chik Nyasaye pile. E higa 1473 K.N.P., Israel koro ne chiegni donjo e Piny Manosingi. Nyasaye nochiko Joshua niya: “Ibed gi teko kendo itim chir.” Kuom luwo Chik, Joshua ne dhi timo gik moko e yo manyiso rieko kendo yorene ne dhi bedo maber. Ne onyise niya: “Kik iluor kendo kik chunyi a: nikech Jehova Nyasachi ni kodi kwonde duto midhiyoe.” (Josh. 1:7-9) Mano kaka nyaka bed ni wechego notego Joshua ndi! Kendo onge kiawa ni Nyasaye ne ni kode, nimar e higa 1467 K.N.P., tich maduong’ mar loyo kendo kawo Piny Manosingi ne orumo, bang’ higini auchiel kende.

MON MA NE ONYISO CHIR

8. Ere kaka Rahab noketo ranyisi mar yie kod chir?

⁸ Kuom higini mang’eny mosekalo, mon mathoth ma jochir osechung’ motegno e lamo Jehova. Kuom ranyisi, Rahab ma ne en dhako mandhaga modak Jeriko, nonyiso yie kuom Nyasaye, kuom timo chir mar pando ji ariyo ma ne Joshua ooro nono pinygi, kae to ochiko joma ruodh dalano ne ooro ire kumoro nono. Ne ores Rahab kaachiel gi joode sama ne Jo-Israel oloyo dala mar Jeriko. Rahab ne oweyo tim andhaga, mi obedo jalam Jehova kochung’ motegno, kendo nobedo dan Mesia. (Josh. 2:1-6; 6:22, 23; Math. 1:1, 5) Mano kaka ne ogwedhe nikech yie kod chir mare!

9. Ere kaka Debora, Barak, gi Jael nonyiso chir?

⁹ Bang’ tho Joshua e kar higa 1450 K.N.P., jong’ad-bura ema ne yalo buche e Israel. Ruoth Jabin mar Kanaan nosebedo kasando Jo-Israel kuom higini 20, kae to kokalo kuom Debora janabi madhako, Nyasaye nojiwo Jang’ad-Bura ma Barak mondo okaw okang’. Barak nochoko ji 10,000 e Got Tabor, kendo ne oikore kedo e lweny gi Sisera jaduong’ jolweny mag Jabin, ma ne osedonjo e hoho mar Kishon kaachiel gi jolweny mage gi geche lweny 900. Sama Jo-Israel ne donjo e hohono, Nyasaye ne okelo ohula ma ne omiyo kar lweny otimo chwodho, kendo mano ne omono Jo-Kanaan riembo gechegi. Jolweny mag Barak nolocho, kendo “ne ginego jolweny duto mag Sisera gi ligangla.” Sisera nodhi pondo e hemb Jael, kata kamano Jael ne onege sama ne onindo. Kaluwore gi weche ma Debora nokoro ne Barak, “pak” mar lochono ne odhi ne dhako, tiende ni Jael. Nikech Debora, Barak, kod Jael nonyiso chir, Israel “nobedo gi kuwe higini piero ang’wen.” (Bura 4:1-9, 14-22; 5:20, 21, 31) Chwo gi mon mamoko mang’eny moluoro Nyasaye osenyiso yie kod chir ma kamano.

WECHEWA NYALO MIYO JOMOKO OBED GI CHIR

10. Ang’o momiyo inyalo wachi ni wechewa nyalo miyo jomoko obed gi chir?

¹⁰ Weche mwawacho nyalo miyo Jokristo wetewa obed gi chir. E kind higini mag 1100-1000 K.N.P., Ruoth Daudi nonyiso wuode Suleman niya: “Bedi matek, kendo ibed gi chir, kitimogo: kik iluor, kendo kik chunyi a; nimar Jehova Nyasaye, mana Nyasachi, en kodi; ok anojwang’i, kendo ok nowei, nyaka tich duto mar gi tich od Jehova orum.” (1 Weche 28:20) Suleman nobedo gi chir mi ogero hekalu maber ahinya mar Jehova e Jerusalem.

11. Weche manyiso chir mag Nya-Israel moro nokelo gweth mage ne ng’at moro?

¹¹ E kind higini mag 1000-900 K.N.P.,  Nya-Israel moro nonyiso chir mi wechene ne okelo gweth ne jadhoho moro. Ne omake kane omonj Jo-Israel, kendo nobedo jatij Naaman, jaduong’ lweny mar Suria ma ne en jadhoho. Nikech nyakono nong’eyo honni ma Jehova notimo kokalo kuom Elisha, ne onyiso chi Naaman ni ka chwore ne nyalo dhi Israel, to janabi mar Nyasaye ne dhi change. Naaman ne odhi Israel mi nochange e yor hono, kendo nochako lamo Jehova. (2 Ruo. 5:1-3, 10-17) Kapo ni in rawera mohero Nyasaye mana kaka nyakono, Nyasaye nyalo miyi chir mar lendo ne jopuonj, joskul weteni, kod jomamoko.

12. Ere kaka weche mag Ruoth Hezekia ne ojiwo joge?

¹² Weche mabeyo miwacho ne ng’ato ka en e bwo chal matek nyalo miyo obed gi chir. Kane Jo-Assuria biro kedo gi Jerusalem e kind higini mag 800-700 K.N.P., Ruoth Hezekia nonyiso joge niya: “Beduru matek kendo ma jochir, kik uluor kata chunyu kik a nikech ruodh Assuria, kata nikech oganda duto man kode: nimar nitie ng’a maduong’ kodwa moloyo man kode: teko mar ringruok e man kode; to Jehova Nyasachwa ni kodwa mondo okonywa, kendo mar kedonwa lwenjewa.” Ere kaka ji nokawo wechenego? Ndiko medo wacho niya, “oganda nogeno weche mag Hezekia ruodh Juda”! (2 Weche 32:7, 8) Weche kaka mago nyalo jiwowa wan wawegi koda Jokristo mamoko, mi wabed gi chir sama wan e bwo akwede mag joma sandowa.

13. Obadia jaduong’ od Ruoth Ahab noketo ranyisi mane mar nyiso chir?

¹³ Kinde moko wanyalo nyiso chir kokalo kuom gik mwatimo kata obedo ni ok wawuoyo. E kind higini mag 1000-900 K.N.P., Obadia jaduong’ od Ruoth Ahab nonyiso chir kuom pando jonabi mia achiel koketogi “piero abich abich,” mondo kik Jezebel chi ruoth oneggi. (1 Ruo. 18:4) Mana kaka Obadia jal ma ne oluoro Nyasaye, ng’eny jotich Jehova mandalogi osenyiso chir kuom geng’o Jokristo wetegi kik yud sand, ka gitamore elo weche ne joma dwaro sandogi.

ESTHER CHI RUOTH —DHAKO MA JACHIR

14, 15. Ere kaka Esther nonyiso chir, to ang’o ma ne otimore nikech mano?

¹⁴ Esther ma ne chi ruoth, nonyiso yie kod chir ahinya kane Haman ochano nego Jo-Yahudi ma ne nie bwo Pinyruodh Persia e kind higini mag 500-400 K.N.P. Nikech mano, Jo-Yahudi ne oywak ahinya ka giriyo kech kendo lemo gi chunygi duto! (Est. 4:1-3) Wachno nochando Esther ahinya. Mordekai owadgi Esther ma tenge, ne oorone kalatas moro ma ne ondikie chik mar nego Jo-Yahudi, kendo ne ochiko Esther mondo odhi osa ruoth e lo Jo-Yahudi wetene. Kata kamano, ka ng’ato ne nyalo dhi ir ruoth kapok noluonge to ne inege.—Est. 4:4-11.

¹⁵ To ema podi, Mordekai ne onyiso Esther niya: ‘Kiling’ aling’a, kuwe gi konyruok nobi ni Jo-Yahudi koa kamachielo. Ng’a mong’eyo kata ni ne omiyi duong’ karuoth, mana nikech ndalo ma kama?’ Esther nokwayo Mordekai mondo ochok Jo-Yahudi duto e Shushan mondo giri kech e lo Esther. Nowacho niya: “An bende kod jotichna manyiri wanari kech kamano; eka nadonji kamano ir ruoth, mana tim mopogore gi chik: to ka atho, natho.” (Est. 4:12-17) Esther nonyiso chir, kendo bug Muma moluong gi nyinge, nyiso ni Nyasaye ne oreso joge. E ndalowa bende, kweth mar Jokristo mowal kaachiel gi jowetegi manie kweth mar rombe mamoko mosechiwore ne Nyasaye, nyiso chir ma kamano e bwo tem—kendo Jal ma “winjo kwayo” mag ji ni kodgi kinde duto.—Som Zaburi 65:2; 118:6.

‘TIMURU CHIR’

16. Yesu noketo ranyisi mane ne jomatindo?

¹⁶ Kinde moro ka Yesu ne en jahigini 12 ne oyude e hekalu, “e dier jopuonj, kowinjogi kendo openjogi.” E wi mano, “ji duto ma nowinje nohum kuom riekone gi dwokone.” (Luka 2:41-50) Kata obedo ni pod notin, Yesu ne nigi yie kod chir ma ne okonye penjo jopuonj madongo e hekalu. Keto e paro ranyisi mar Yesu nyalo konyo joma tindo e kanykla mar Jokristo tiyo maber gi thuolo ma giyudo mar ‘dwoko wach ne ng’ato ka ng’ato ma penjogi, mondo ginyisgi malong’o geno ma gin-go.’—1 Pet. 3:15.

17. Ang’o momiyo Yesu ne ojiwo jopuonjrene mondo ‘otim chir,’ to ang’o momiyo dwarore ni wanyis chir?

¹⁷ Yesu ne ojiwo jomoko mondo ‘otim chir.’ (Math. 9:2, 22, New World Translation) Ne onyiso jopuonjrene: “Neuru, ndalo biro, kendo osechopo, ma nokeu, ng’ato ka ng’ato kar dalagi, kendo unuweya kenda; to ok an kenda, nikech Wuoro ni koda. Wechegi asewachonu mondo ubed gi kuwe kuoma; e piny uneno malit; to timuru chir! An aseloyo piny.” (Joh. 16:32, 33) Mana kaka jolup Yesu, wabende piny osin kodwa, to kata kamano kik wabed kaka piny. Nono kaka Wuod Nyasaye nonyiso chir e ngimane, nyalo miyowa chir mar dong’ ka pinyni ok chidwa. Ne oloyo piny, wan bende wanyalo timo kamano.—Joh. 17:16; Jak. 1:27.

“BED GI CHIR”

18, 19. Jaote Paulo nonyiso nade yie kod chir?

¹⁸ Jaote Paulo ne onano e bwo chandruoge mang’eny. Nitie kinde ma Jo-Yahudi ma ne ni Jerusalem ne dwaro nege, kata kamano askeche mag Rumi ne orese. Gotieno, “Ruoth nochung bute, mowacho niya, ‘Bed gi chir; nikech kaka isehulo kuoma e Jerusalem, onego ihul mana kamano e Rumi bende.’” (Tich 23:11) Paulo notimo mana kamano.

¹⁹ Paulo nonyiso chir e kwero jogo ma ne ketore ni gin ‘joote madongo’ ma ne dwaro njawo kanyakla mar Korintho. (2 Kor. 11:5; 12:11) Mopogore kodgi, en ne onyalo nyiso ratiro ma ne en-go kaka jaote—twech mare, chwatne, wuodhene mag chandruok, masiche mamoko ma ne nyalo miyo olal ngimane, kech, riyo, chando nindo otieno, koda dewo ahinya Jokristo wetene. (Som 2 Jo Korintho 11:23-28.) Mano kaka noketo ranyisi maber mar yie kod chir, kendo mago nonyiso ni Nyasaye ne omiye teko!

20, 21. (a) Chiw ane ranyisi manyiso ni chir en kido manyaka wadhi nyime bedogo. (b) Gin chal mage madwarore ni wanyisie chir, to wanyalo bedo gadier kuom wach mane?

²⁰ Nitie Jokristo maok bi yudo sand mager. Kata kamano, Jokristo duto dwarore ni obed gi chir eka giked gi chandruoge mag ngima. Kuom ranyisi: Rawera moro e piny Brazil ne oriwore gi grup moro mar jomahundu. Bang’ puonjruok Muma, ne oneno ni ne dwarore ni otim lokruok moko, kata kamano ng’at ang’ata ma ne weyo grubno ne inego. Ne owuoyo gi Nyasaye e lamo, kendo tiyo gi ndiko mag Muma e nyiso jatelo mar grubno gimomiyo ne ok onyal dong’ e grubno. Ne oyiene weyo grubno maok otimne marach mi obedo jalendo mar Pinyruoth.

²¹ Dwarore ni wabed gi chir mondo waland wach maber. Dwarore ni Jokristo ma rowere obed gi kidoni eka gisik e luwo tim makare e skul. Nyalo dwarore ni ng’ato otim chir mar kwayo thuolo kar tich mondo obedie e program duto e chokruogewa madongo. Nitie chal mang’eny madwarore ni wanyisie chir. Kata obedo ni waromo gi chandruoge machalo nade, Jehova biro winjo ‘lemowa mar yie.’ (Jak. 5:15) To kuom adier obiro miyowa roho mare maler mondo ‘wabed gi teko kendo watim chir’!

[Penjo mag Puonjruok]

[Picha manie ite mar 11]

Enok nolendo gi chir e piny ma ji ne ok oluoroe Nyasaye

 [Picha manie ite mar 12]

Jael nobedo matek kendo jachir