Sigand Ngima

Jehova ne Opuonja Timo Dwache

Kaka iwachonwa gi Max Lloyd

Ne en gotieno e higa mar 1955. An kaachiel gi misonari wadwa ne wan e migawo e piny Paraguay, South America, kane ot ma ne wantiere ne olwor gi joma igi owang’ ma ne goyo koko ni: “Nyasachwa en nyasaye mohero remo, kendo odwaro remb gringo.” Ere kaka gringo (welo) kaka wan nochopo e pinyni?

MAGI duto nochakore higini moko chon ka ne an e piny Australia kama nadongoe kendo ma Jehova nopuonjae timo dwache. E higa mar 1938, Janeno moro nomiyo wuonwa buk miluongo ni Enemies. En kaachiel gi mama noyudo gisejok gi jotend din ma ne kawo weche moko e Muma ni gin mana sigendini mag miriambo. Chiegni higa achiel bang’e, jonyuolna nonyiso chiwruokgi ne Jehova kokalo kuom batiso. Chakre kindeno ka dhi nyime, timo dwaro mar Jehova nobedo gima duong’ ahinya e kit ngima joodwa. Lesley, nyaminwa ma noyomba gi higini abich ne obatis bang’ jonyuolwa, kae to an nobatisa e higa mar 1940 ka an jahigini ochiko.

Mapiyo bang’ kane Lweny mar Ariyo mar Piny ochakore, ne ogo marfuk buge mag Joneno mag Jehova e piny Australia. Omiyo kane pod an nyathi, napuonjora lero yie mara katiyo mana gi Muma kende. Ne ajating’o Muma ka adhi e skul mondo anyisgo gimomiyo ok ago salut ne bendera kata riwo lwedo lwenje matimore e kind ogendini.​​—⁠Wuok 20:​4, 5; Math. 4:​10; Joh. 17:16; 1 Joh. 5:​21.

Nyithindo wetena e skul ne ok dwar mako koda osiep nikech ne ginena kaka “kachero mar Jo-Jerman.” E kindego ne inyiso sinembe e skul. Kane pok sinema ochakore, ne dwarore ni ji duto ochung’ kendo ower wer moyangi mipakogo piny. Kapo ni ne atamora chung’, yawuowi ariyo kata adek ne ywaya gi yie wiya mondo achung’ awer gi thuon. Gikone ne oriemba e skul nikech ne amakora gi yie mara mosir gi Muma. Kata kamano, nayudo tiegruok moko ka an pacho.

GIKONE NACHOPO CHENRO MA NAKETO

Noyudo aseketo chenro mar chako tiyone Nyasaye e thuolona duto kaka painia kachopo higini 14. Omiyo ne ok amor kane jonyuolna owacho ni nyaka akwong amany tij andika mondi. Ne giramo ni nyaka achul ot ma ne anindoe ka an pacho, to kata kamano ne gisingona ni abiro bedo painia ka an jahigini 18. Mano nomiyo wabedo gi ywaruok mang’eny ahinya kuom pesa ma ne ichula e tich. Ne anyisogi ni ne adwaro kano pesago mondo obi okonya ka abedo painia, gin to ne gi jakawo pesago.

Kane kinde ochopo mag chako tij painia, jonyuolna nobet koda piny molerona ni ne gikanona  pesago e akaunt mar bengi. Kae to ne giduokona pesa duto ma noyudo gisekawo, mondo ang’iewgo lewni kod gik mamoko ma ne nyalo konya e tij painia. Ne gipuonja mondo ang’e kawo ting’na awuon, to ok rito ni jomoko ema mondo okonya. Kuom adier, tiegruok ma ne gimiyano ne okonya ahinya.

Kinde ma ne wadongo an kaachiel gi Lesley, jopainia ne thoro limowa e dalawa, kendo ne wajodhi kodgi e tij lendo. Giko juma ka juma ne oyang ne tij lendo ot ka ot, e wang’ yore koda tayo puonjruok mag Muma. E higinigo, ne dwarore ni jolendo e kanyakla ochop seche 60 e dwe. Minwa ne temo chopo sechego dwe ka dwe, to mano noketonwa ranyisi maber an gi Lesley.

TIJ PAINIA E CHULA MAR TASMANIA

Nachako migawo mara mokwongo kaka painia e chula mar Tasmania e piny Australia, kama nyaminwa gi jaode ne odakie. Kata kamano mapiyo ne giweya kane gidhi e klas mar 15 e Skul mar Gilead. Ne aluoro wang’ ji ahinya kendo noyudo pok adak mabor gi dala nyaka nene. Jomoko ne paro ni ne adhi mana bedo kuno kuom dweche adek kende. Kata kamano, bang’ higa achiel kende, noketa abedo jakony mar kambi, ma sani iluongo ni jachan bura mar jodongo e higa 1950. Bang’e noketa painia makende, kendo nomiya owadwa ma ne wadhi tiyogo.

Migawowa mokwongo ne nie e taon moro mikunyoe mula kama ne onge Joneno. Ne wadhi gi bas mochopowa e taondno godiechieng’. Kane ochopo gotieno, ne wanindo e otel moro moti. Kinyne, sama ne walendo ot ka ot, ne wapenjo weg udi kapo ni ne nitie ot ma ng’ato nyalo dakie. Kane ochopo godhiambo, ng’ato nonyisowa ni ot moro ma jatend kanisa mar Presbyterian onego odagie ne ni thuolo kendo ni wanyalo wuoyo gi dikon mar kanisano. Ne en ng’at ma mamor ahinya kendo noyie mondo wadag e odno. Ne en gima iwuoro ahinya wuok e od jatend kanisa pile ka pile ka wadhi e tij lendo.

Alworano ne nigi nyak ahinya. Ji ne rwako wach kendo ne wachako puonjruok Muma gi ji mang’eny. Kane jotend kanisano manie boma maduong’ mar chula mar Tasmania owinjo ni Joneno mag Jehova ema nodak e od jatend kanisagi, ne gichuno dikon mondo oriembwa mapiyo. Ne wabedo maonge gi ot kendo!

Kinyne, bang’ lendo e seche mag okinyi, ne wachako manyo kama ne wanyalo jotie gotieno. Kama welo modhial jabetie e paw tuke e kama ne wayudo maber berie. Ne wapando osikewa kanyo kae to wadhi nyime gi tij lendo. Kata bed ni piny nosechako yuso, ne waneno ni ber mondo watiek ute matin ma ne pod odong’ e alworano. Kane walendo e ot moro, ne wayudo jal moro ma nomiyowa ode moro mopog iye ariyo!

TIJ ALWORA KOD GILEAD

Bang’ tiyo e migawoni chiegni dweche aboro, ne ayudo barua mowuok e ofis maduong’ mar Australia  ma gwela mondo abed jarit-alwora. Wachni nomako dhoga ahinya, nikech ne an mana jahigini 20 kende. Bang’ yudo tiegruok kuom jumbe moko, nachako limo kanyakla mondo ajiwgi. Chiegni ni ji duto ma ne nie kanyakla ma ne alimogo ne hikgi ng’eny moloya, to kata kamano, ne gichiwo luor ne tich ma ne atiyo.

Mano kaka yore mag wuoth kane alimo kanyakla ne opogore opogore! E juma moro ne aidho bas, e juma machielo to gach reru michiko gi stima, to juma moro mtoka matin, to kinde moko aidho piki piki kating’o osikena gi bagna mar lendo. Dak gi Joneno wetena ne kelona mor ahinya. Kinde moro, jakony mar kambi [jachan bura mar jodongo] norwaka gi mor ahinya mondo adag kode kata obedo ni ode ne pok otiek gero. E jumano, noketa mondo anind e ot ma ne itiyogo kaka baf, to ema pod ne en juma mopong’ gi jiwruok koda mor miwuoro!

E higa mar 1953, gimachielo ma nokawa gi wuoro ne en barua ma ne gwela mondo adhi e klas mar 22 e Skul mar Gilead. Kata bed ni ne amor, parruok bende ne omaka. Bang’ ka nyaminwa gi jaode nosetieko Skul mar Gilead e dwe mar Julai 30, 1950, ne oorgi e piny Pakistan. Kata kane higa achiel pok orumo, Lesley nobedo matuwo ma otho kuno. Jonyuolna ne dhi winjo nade, ka an bende oora kamachielo e piny moro? Kata nobedo kamano, ne giwachona niya: “Dhi iti ne Jehova kamoro amora modwaro.” Ne ok achako aneno Wuonwa kendo. Ne otho e giko higini mag 1950.

Bang’ ndalo matin, ne aidho meli moro kaachiel gi owete gi nyimine moko abich ma ne gin Jo-Australia ka wachomo boma mar New York, e wuoth ma ne dhi kawo jumbe auchiel. Kane wan e wuoth, ne wasomo Muma, wapuonjore, kendo lendo ne jowuoth wetewa. Kane wachopo, ne wakwongo wadhi e chokruok moriwo pinje ma ne itimo New York, e dwe mar Julai 1953, e Paw Tuke ma Yankee. Ne nitie ji 165,829 ma nochopo e chokruogno! Bang’e eka ne wadhi e skul mantie South Lansing, New York.

Jopuonjre 120 ma nobiro e skund Gilead, nowuok e tung’ piny duto. Ne onyiswa pinje ma ne idhi orwae mana e chieng’no ma ne watiekoe skul. Mapiyo bang’ yudo barupewago, ne wadhi e laibrari mar Gilead mondo wanon ane pinje ma noorwae. Nafwenyo ni Paraguay, ma e piny ma ne oorae ne opong’ gi tungni mag siasa. Bang’ chopo e pinyno, chieng’ moro gokinyi napenjo jomisonari wetena ni koko ma ne dhi nyime e otieno mokalono ne en mar ang’o. Ne gibwonjo kae to giwachona ni: “Koro eka isechako neno tungni mokwongo mag siasa. Ng’iane oko.” Askeche ne ni kamoro amora!

ODIECHIENG’ MA WIYA OK NOWILGO

Kinde moro, ne wadhi gi jarit-alwora limo kanyakla moro man mabor mondo wanyisgi sinema mar The New World Society in Action. Wuodhno nokawowa chiegni seche aboro kata ochiko. Mokwongo ne waidho gach reru, bang’e waidho gach faras, kae to  gikone waidho gari miywayo gi dhok. Ne wating’o jenereta kod masin mar nyiso sinema. Bang’ chopo kama ne wadhiyoe, kinyne ne wachako gwelo ji e alworano mondo obi one sinema otienono. Chiegni ji 15 nobiro.

Bang’ nyiso sinemano kuom dakika madirom 20, ne owachnwa ni wadonj e ot mapiyo kaka nyalore. Ne wang’wano masindewa kae to wadonjo e ot. Bang’ donjo e ot, ne wachako winjo ji mathoth oko kagoyo koko, kendo mwocho bunde ka giwacho gi dwol maduong’ niya: “Nyasachwa en nyasaye mohero remo, kendo odwaro remb gringo.” Ne nitie mana gringo ariyo kanyo, to ne an achiel kuomgi! Joma noyudo obiro neno sinema, nochung’ kar tiendgi ma gigeng’o joma nobiro monjowago kik donj gi thuon e ot. Kata kamano, jogo noduogo bang’e sa ochiko otieno, ka gimwocho bunde kendo gisingore ni gibiro makowa sama wadok e taon.

Owete ne otudore gi jatend polis, ma nobiro odiechieng’ gi farese ariyo mondo oterwa taon. Sama ne wadok, kane wachopo machiegni gi bungu moro amora, polisno ne golo bunde kendo telo nyime mondo one ni nyime chalo nade. Naneno ni kare faras ne en gima konyo ahinya e wuoth, omiyo nanyiewo achiel.

JOMISIONARI MAMOKO MEDORE

Tij lendo ne odhi nyime bedo gi nyak maber kata obedo ni jotend din ne kwedowa. E higa mar 1955, jomisionari manyien abich nobiro, moriwo koda nyaminwa moro mawuok Kanada miluongo ni Elsie Swanson, ma nowuok e klas mar 25 e Skul mar Gilead. Ne wan kode mana kuom kinde matin e ofis ma Paraguay, kae to ne oore e taon machielo. Nosechiwo ngimane mondo oti ne Jehova kata obedo ni jonyuolne ne ok orwako adiera. E dwe mar Desemba 31, 1957, an gi Elsie ne wakendore, kendo ne wadak kendwa e od jomisonari yo milambo mar Paraguay.

Ne waonge gi pi freji; to mana pi mokuny e tok odwa. Omiyo ne onge baf kata cho e ot, ne onge masin mar lwoko lewini, kata frij bende ne onge. Ne wajonyiewo mana chiemo maromowa odiechieng’ kodiechieng’. Kata kamano, dak e ngima mayot koda hera ma ne nitie e kindwa gi owete gi nyiminewa e kanyakla, nomiyo mago obedo kinde mag mor ahinya e ngimawa mar kend.

Kane wadok Australia e higa mar 1963, mondo walim mama, nenore ni nikech mor ma ne en-go mar neno wuode bang’ higini apar, adundone nobwok  matek mi obedo matuwo. Ka nochopo kinde mag dok e migawo marwa e piny Paraguay, nochunowa timo yiero matek ahinya e ngimawa. Be ne wadhi weyo mama ka tuwo e osiptal, ka wageno ni ng’at machielo ema ne dhi ritonwago, sama wadok e migawowa ma ne wahero ahinya e piny Paraguay? Bang’ kwayo Jehova e lamo, an kod Elsie ne wang’ado mar dong’ mondo warit Mama. Ne watimo mano ka bende wadhi nyime tiyo ne Nyasaye kuom thuolowa duto nyaka chop kinde ma mama nothoe e higa mar 1966.

Ne en thuolo makende mondo oti koda e tije mag alwora koda mag distrikt e piny Australia kuom higini mang’eny, kendo puonjo jodong-kanyakla e Skul mar Tij Pinyruoth. Bang’e lokruok moro ne otimore e ngimawa. Ne oketa mondo abed achiel kuom Jokomiti Matayo Ofis ma Australia. Kae to kane onego wager ofis manyien, noketa mondo abed jakom mar komiti mar gedo. Kokalo kuom kony mowuok kuom owete gi nyimine molony, kendo mariwo tijno lwedo gi chunygi duto nomiyo wagero ofis majaber ahinya.

Bang’e noketa e Migawo Mochung’ne Tije Lendo kod Kanyakla e pinyno. Bende ne ayudo migawo mar limo ofise mamoko e piny ngima ka an kaka jarit malimo ofise mag Bethel mondo achiw kony kendo ajiwgi. Ne en gima jiwo yiena ahinya limo pinje moko kama owete gi nyimine mathoth nosebudho kuom higini mang’eny​​—⁠moko kuom higini pieche​​—⁠e jela koda e kambi mag sando ji nikech ne gimakore motegno gi Jehova.

MIGAWO MA WANTIE SANI

Bang’ duogo kawuok e limbe mag ofise mag Bethel, e higa mar 2001, nayudo barua magwela mondo adhi Brooklyn, New York, abed achiel kuom Jokomiti mar Ofis ma Amerka ma ne eka olos manyien. An gi Elsie ne walemo ahinya e wi wachno, kae to ne wayie migawono. Wasebedo Brooklyn kuom higini mokalo 11.

Amor ahinya nikech an gi jaot moikore timo gimoro amora ma Jehova dwaro. An kaachiel gi Elsie koro sani wan johigini 81 to pod wangima moromo. Wageno ahinya neno kindego ma puonj mag Jehova nopong’ piny duto nyaka chieng’, gi gweth mogundho ma jogo madhi nyime timo dwache biro yudo.

[Weche manie ite mar 19]

E juma moro ne aidho bas, e juma machielo to gach reru michiko gi stima, to juma moro mtoka matin, to kinde moko aidho piki piki kating’o osikena gi bagna mar lendo

[Weche manie ite mar 21]

Wageno ahinya neno kindego ma puonj mag Jehova nopong’ piny duto nyaka chieng’

[Piche manie ite mar 18]

Koracham: Ka an e tij alwora e piny Australia

Korachwich: An gi jonyuolna

[Picha manie ite mar 20]

Chieng’ arus marwa, Desemba 31, 1957