BE ISEGACHAMO olemb ng’owo? Ji mang’eny ohero chame, omiyo ji opidhe kuonde mang’eny. Jo-Yahudi machon nohero ahinya chamo olemb ng’owo. (Nah. 3:12; Luka 13:6-9) Wachore ni olemono mit ahinya kendo onyalo konyo adundowa.

² Kinde moro Jehova nopimo chuny dhano gi olemo mar ng’owo. Gima nowacho kokalo kuom janabi Jeremia nyalo konyowa koda jogo ma wahero. Nyasaye ne ok wuo kuom ber ma ng’ato yudo ka ochamo olemb ng’owo. Ne owuoyo e yor ngero. Sama wanono tiend gima nowacho, par ane kaka wachni nyalo mulowa kaka Jokristo.

³ Mokwongo, we wang’iane gima Nyasaye ne owacho e wi olemb ng’owo e ndalo Jeremia. E higa 617 Ka Ndalowa Podi, oganda mar Jo-Juda ok ne nigi winjruok maber gi Nyasaye. Nyasaye nokelone Jeremia fweny kuom gima ne dhi timore ne Juda, kotiyo gi aditni ariyo mag olemb ng’owo. Achiel noting’o ng’owo “mabeyo ahinya” to machielo noting’o ng’owo “maricho ahinya.” (Som Yeremia 24:1-3.) Ng’owo maricho ne ochung’ne Ruoth Zedekia gi joma timbegi ne chalo gi mage, ma Ruoth Nebukadnezzar gi jolweny mage nomonjo. To nade Ezekiel, Daniel kod jowadgi moko adek ma ne gin-go e piny Babulon, kaachiel gi Jo-Yahudi moko ma bende ne idhi ter kuno? Ne gichalo gi olemb ng’owo mabeyo. Jo-Yahudi moko ne dhi dok Jerusalem kendo gero hekalu.—Yer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

⁴ Jehova nowacho kama e wi jogo ma ne chalo kaka olemb ng’owo mabeyo: “Anamigi chuny mar ng’eya, ni  an Jehova: mi ginibedi joga.” (Yer. 24:7) Mago e weche matayo sulani kendo gin weche majiwowa ahinya! Nyasaye oikore miyowa ‘chuny mar ng’eye.’ Kaluwore gi gima iwuoyoe, “chuny” ochung’ne kaka ng’ato owuon chalo. En adier, ni diher bedo gi chuny mar ng’eyo Jehova kendo bedo e riwruok mar ogandane. Okenge makonyowa timo kamano gin, puonjruok Muma kendo dak kaluwore gi gik ma wapuonjore, loko chunywa ka waweyo gik maricho ma wasetimo, chiwruok ne Nyasaye kendo yie mondo obatiswa e nying Wuoro, Wuowi, gi roho maler. (Math. 28:19, 20; Tich 3:19) Nyalo bedo ni ne isekawo okengego duto, kata nyalo bedo ni ijadhi e chokruoge mag Joneno mag Jehova maok ibari kendo idhi nyime kawo okenge mamoko.

⁵ Kata bed mana ni wasekawo okengego duto, pod nyaka wadhi nyime bedo gi chuny makare kendo nono ahinya kaka timbewa chalo. Nikech ang’o? Wabiro yudo dwoko mar penjono seche ma wanono wach machielo ma Jeremia nondiko e wi chuny dhano. Sula moko e bug Yeremia wuoyo kuom ogendini ma nolworo Juda. To ahinya wuon, owuoyo kuom oganda Jo-Juda e kinde loje mag ruodhige abich. (Yer. 1:15, 16) Jeremia nondiko e wi chwo, mon, kod nyithindo ma ne osechiwore mar tiyo ne Jehova. Noyudo kweregi oseyiero kendgi giwegi mar bedo gi winjruok makende gi Jehova. (Wuok 19:3-8) Kendo e ndalo Jeremia, ogandano nomedo jiwo ni kuom adier ne gichiwore ne Nyasaye. Ne giwacho niya: “Wasebiro iri; ni mar in Jehova Nyasachwa.” (Yer. 3:22) Kata kamano, be ne gin gi chuny makare adier?

⁶ Lakteche nyalo tiyo gi masinde molony mondo gine ane kabe adundowa tiyo maber. Kata kamano, Jehova to nyalo nono chunywa, kata kitwa mopondo iye. Jehova wacho kama: “Chuny dhano otimo wuond motamore nono, en gi tuwoche mang’eny: ng’ano manyalo ng’eye? An Jehova, adayo chuny ji, . . . mondo ami ng’ato ka ng’ato kaka yore obet, kaka owinjore ni timbene.” (Yer. 17:9, 10) Nyasaye nyalo neno gima chunywa dwaro, onyalo ng’eyo kaka waparo, kaka wawinjo e chunywa, koda kaka wachano tiyo gi ngimawa. Nyasaye biro nono chunyi. Kata kamano, in bende dwarore ni inon gima nie chunyi.

⁷ Mondo omi waikre ne nono chunywa, onego wapenjre kama, ‘Chuny Jo-Yahudi ma ne odak e ndalo Jeremia ne chalo nade? ’ Mondo wayud dwoko, we wanon ane weche ma Jeremia notiyogo. Nowacho kama: ‘Dho od Israel duto, gin joma pok oter nyangu ei chunygi.’ Jeremia ok ne wuo mana kuom nyangu ma ne itimo ne Jo-Yahudi ma chwo kaka Chik ne dwaro, nimar nowacho kama: ‘Neuru, ndalo biro, Jehova owacho, anakum jogo duto moseter nyangu, to pod gibedo ka joma pok ter nyangu.’ Mano nonyiso ni chwo ma Jo-Yahudi ma noyudo oseter nyangu, ne ‘pok otergi nyangu mar chuny.’ (Yer. 9:25, 26) Kare mano ne tiende ang’o?

⁸ Kaluwore gi gima Nyasaye nonyiso Jo-Yahudi mondo otim, wanyalo chako ng’eyo tiend weche ma ne otigo ni ‘ok otergi nyangu me i chuny.’ Nyasaye nowachonegi kama: ‘Goluru e chunyu tim maok odhi kare gi tero nyangu un jo ka Yuda, kod jo madak Yerusalem, ni kik gerona owuogi nikech timbeu richo.’ To ne gigolo timbe marichogo kanye? Timbego ne wuok ei chunygi. (Som Mariko 7:20-23.) Kotiyo  gi Jeremia, Nyasaye nonyiso kama timbe maricho mag Jo-Yahudigo ne wuokie. Ne ok gin gi chuny marwako wach. Gombogi kod parogi ne ok mor Nyasaye. (Som Yeremia 5:23, 24; 7:24-26.) Nyasaye nonyisogi kama: “Teruru [chunyu] nyangu un uwegi ne Jehova ubed joge, goluru e chunyu tim mak odhi kare.”—Yer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Omiyo, Jo-Yahudi ma nodak e kinde Jeremia ne dwarore othiedhi, tiendeni ‘giter chunygi nyangu’—mana kaka joma nodak e kinde Musa bende notimo. (Rapar 10:16; 30:6) Mondo ‘giter chunygi nyangu’ ne dwarore ni gigol gimoro amora e chunygi ma ne monogi winjo Nyasaye. Ne onego gigol oko paro, gombo, kata dwachgi mane ok luwre gi dwach Nyasaye.—Tich 7:51.

¹⁰ Mano kaka wamor ni Nyasaye osekonyowa ng’eyo kaka wanyalo nono chunywa! Jomoko nyalo penjore kama, ‘Ang’o momiyo mano onego obed gimaduong’ ahinya ne Joneno mag Jehova mandalogi? ’ Mano ok nyis ni Jokristo mang’eny e kanyakla ok wuoth e yo moriere kata ni gisechako bedo ‘olemb ng’owo maricho,’ kaka ng’eny Jo-Yahudi machon. Ooyo, jotich Nyasaye mandalogi gin joma ochiwore kendo giler. Kata kamano, ber paro ni Daudi, jal ma Jehova nokawo kaka ng’at makare, nokwayo kama: ‘A Nyasaye, ranga, ing’e chunya: Tema, ing’e weche maparo, kendo ine ka nitie gimoro marach e chunya.’—Zab. 17:3; 139:23, 24.

¹¹ Jehova dwaro ni ng’ato ka ng’ato kuomwa obed gi winjruok maber kode kinde duto. Jeremia nowacho kama kuom ng’at makare: “A Jehova mar ogendini mag lueny, idayo chuny jomakare, ineno kit chuny ji, kata [nyiroke].” (Yer. 20:12) Ka Nyasaye Manyalo duto nyalo nono nyaka chuny joma nikare, donge en gima owinjore mondo wan bende wanonre wawegi maok wawuondore? (Som Zaburi 11:5.) Sama watimo kamano, wanyalo fwenyo ni paro ma wan-go e chunywa, gik ma wachano timo, kata kaka wawinjo e chunywa ma iye, dwarore ni wanon. Wanyalo fwenyo gimoro manyalo miyo chunywa ok chikwa maber, to mano biro miyo wang’ad oko timbe maok kare e chunywa. Mano biro chalo ka gima wathiedho chunywa. Kisefwenyo ni en gimaber nono chunyi ma iye, kare gin ang’o monego inon? To ere kaka inyalo timo lokruok?—Yer. 4:4.

¹² Adiera manenore maler en ma: Jehova ok bi chunowa mondo watim lokruok githuon. Nowacho ni ne odhi ‘miyo olemb ng’owo mabeyo chuny mar ng’eye.’ Ne ok owacho ni ne odhi chunogi mondo gitim lokruok e chunygi. Gin giwegi ema ne nyaka gigomb bedo gi chuny madwaro ng’eyo Nyasaye. Donge wan bende onego wabed gi gombo machalo kamano?

¹³ Yesu nowacho kama: “Chuny ema  paro maricho wuokie, kod nek, terruok, wuowo, kuo, miriasia, ayany.” (Math. 15:19) Kuom ranyisi, ka dipo ni owadwa moro obedo gi gombo marach e chunye ma odonjo e tim terruok, onyalo bedo jasik Nyasaye nyakachieng’ kapo ni ok ohulo richone ma oloko chunye. Kata mana ng’at mapok otimo richo machalo kamano, bende pod nyalo weyo gombo marachno odong e chunye. (Som Mathayo 5:27, 28.) Dwarore ni watem ahinya mondo kik wapidh gombo marichogo e chunywa. Be dibed ni in gi gombo maling’ ling’ mar nindruok gi ng’ato e yo ma Nyasaye ok oyiego? Donge mano nyiso ni onego igol paro marichogo e chunyi?

¹⁴ E yo machalo kamano, Jakristo moro nyalo bedo gi mirima maling’ling’ gi Jakristo wadgi, kendo onyalo weyo mirimbeno dhi nyime machop kama koro ok odwar neno nyawadgino bute. (Lawi 19:17) Be obiro timo kinda mondo ogol oko chuny marachno?—Math. 5:21, 22.

¹⁵ Gimaber en ni Jokristo mang’eny ok nigi chuny machalo kamano. Yesu nowuoyo bende e wi wach bedo gi “paro maricho.” Kuom ranyisi, wanyalo paro ni makruok gi joodwa en gima duong’ moloyo gimoro amora. En adier ni Jokristo onego oher joodgi koda wedegi kar bedo kaka jopiny “maok ohero owetegi.” (2 Tim. 3:1, 3) Kata kamano, seche moko wanyalo makore gi joodwa e yo mokalo tong’. Ji mang’eny ohero goyo ngero ni “aoch wat ilorie mos.” Kuom mano ginyalo timo gimoro amora mondo giriw watgi lwedo, ka gima gin ema ochwanygi. Par ane kaka bedo gi chuny malit machalo kamano nomiyo owete Dina okawo okang’ maok owinjore. (Chak. 34:13, 25-30) Kendo par ane kaka sigu ma Absalom ne nigo e chunye nomiyo onego Amnon owadgi. (2 Sam. 13:1-30) Donge “paro maricho” ema nomiyo gik marichogo otimore?

¹⁶ En adier ni Jokristo madier ok nyal kawo okang’ mar neko. Kata kamano, donge ginyalo mako sadha ne owadwa kata nyaminwa moro ma nochwanyo watgi moro, kata ka samoro giparo apara ni ne otimo kamano? Ginyalo tamore dhi limo Jakristono kapo ni ogwelogi kata ginyalo tamore gwelo Jakristono olimgi. (Hib. 13:1, 2) Chuny marach machalo kamano, nyiso ni ng’ato onge gi hera. Ka kuom adier, Jehova manono chuny dhano, nyalo  neno ni ng’atno ‘chunye pok oter nyangu.’ (Yer. 9:25, 26) Jehova nowacho kama: “Goluru e chunyu tim mak odhi kare.”—Yer. 4:4.

¹⁷ To nade kapo ni inono chunyi ma iyudo ni chunyi ok rwak siem ma Jehova chiwo kaka dwarore, matiende ni ifwenyo ni in gi ‘chuny mapok oter nyangu’? Inyalo fwenyo ni iluoro dhano, kata igombo bedo gi huma, kata bedo gi gige ringruok maok ochuno, kata inyalo fwenyo ni wiyi tek kendo ni ok idwar ni ochiki. Ok in kendi. Jomoko bende osegafwenyo ni gin gi kidogo. (Yer. 7:24; 11:8) Jeremia nondiko ni Jo-Yahudi me kindene ma ne ok luw chike Nyasaye, ne nigi “chuny mohero piem, mohero dagi loch.” Nomedo wacho niya: ‘Ok giwach e chunygi ni, “Koro ber waluor Jehova Nyasachwa, machiwo koth, koth mar chwiri.” (Yer. 5:23, 24) Donge mano nyisowa ni ka wadwaro golo gik maricho duto manie chunywa, onego wami Jehova luor kendo wahere gadier? Luor ma kamano en gimaber nikech okonyo ng’ato ka ng’ato mondo obed gi chuny moikore luwo kaka Jehova chikowa.

¹⁸ Kaka wamedo timo kinda e loko chunywa, e kaka Jehova biro miyowa ‘chuny mar ng’eye.’ Mano e gima nosingo ne Jokristo manie singruok manyien kowachonegi kama: “Anami chikna bedo chik ma giparo pile, chikna mandiko nosik e chunygi; mi anabedi Nyasachgi, gin ginibedi joga.” To nade kuom bedo gi chuny mar ng’eye gadier? Nomedo wacho kama: ‘Kendo ng’ato ka ng’ato nowe puonjo ng’ama odak kode, kod owetene bende, ka giwacho, ber ing’e Jehova: nimar giduto gining’eya, jo matindo kod jo madongo kuomgi. Nimar anawenigi timbegi mamono, kendo richogi ok anapar kendo ngang’.’—Yer. 31:31-34. *

¹⁹ Katabed ni wan gi geno mar yudo gigo ma Jehova osingo e polo kata e piny, gimaduong’ en bedo gi chuny mar ng’eyo Jehova kendo bedo e riwruok mar oganda mare. Kata kamano wanyalo ng’eyo Jehova nyakachieng’ mana ka oweyonwa richowa kokalo kuom misango ma Kristo nochiwo kaka rawar. To nikech inyalo wenwa richowa, wan bende onego wawene jomoko katabed ni timo kamano nyalo bedo matek. Onego watim matek mondo wagol mirima kata sigu moro amora ma wanyalo bedogo gi jomoko. Mano biro konyowa nyiso ni wadwaro tiyo ne Jehova kendo wasechako ng’eye maber. Wabiro bedo kaka joma Jehova nowacho kuomgi kama: “Unudwara kendo ununwang’a, ka udwara gi chunyu duto. Ununwang’a.”—Yer. 29:13, 14.