1, 2. En rapar mane ma Jokristo onego onon matut, to nikech ang’o?

ANG’O mabiro e pachi sama iwinjo kiwuoyo e wi rapar? Ka in e kend, inyalo paro odiechieng’ ma ne itimoe arus. Jomoko to nyalo paro odiechieng’ ma gimoro makende ne otimore e pinygi, kaka odiechieng’ ma pinygi noyudoe loch. Kata kamano, be ing’eyo rapar moro maduong’ ma ji osebedo katimo e piny mangima kuom higini mokalo 3,500?

² Raparno en Pasaka. En nyasi ma Jo-Israel ne timo ka giparogo odiechieng’ ma ne ogolgie e tuech e piny Misri. Raparno onego obed gima duong’ ahinya e ngimani. Nikech ang’o? Nikech omulo ngimani kaka Jakristo. Samoro inyalo wacho kama: ‘Pasaka ne en nyasi mar Jo-Yahudi, an to ok an Ja-Yahudi. Ang’o momiyo Pasaka onego obed gima duong’ e ngimana?’ Dwoko yudore e wechegi: ‘Pasaka marwa en Kristo, mosetimnwago misango.’ (1 Kor. 5:7) Mano tiende en ang’o? Mondo mi wayud dwoko, onego wang’e mathoth e wi Pasaka ma Jo-Yahudi ne timo eka wang’e kaka otudore gi chik ma ne omi Jokristo duto.

3, 4. Ang’o ma ne otimore kane pok otim Pasaka mokwongo?

³ Ji tara gi tara e piny mangima ong’eyo gima ne otimore ma nomiyo ochak nyasi mar Pasaka kata obedo ni ok gin Jo-Yahudi. Nyalo bedo ni ne gisomo wechego ei Muma e bug Wuok, samoro ne ogonegi mbaka, kata ne gineno wechego e sinema. Be inyalo paro gima notimore?

⁴ Kane Jo-Israel osebedo wasumbini kuom higini mang’eny e piny Misri, Jehova ne ooro Musa gi Harun owadgi mondo gidhi ginyis Farao ni owe Jo-Israel obed thuolo. Farao ne en ruoth ma toke tek maok ne nyal weyo Jo-Israel mondo odhi, omiyo Jehova nokelo masiche apar maluwore. Kane Nyasaye okelo masira  mar apar ma ne en nego nyithindo duto makayo mag Jo-Misri, Farao noweyo Jo-Israel mondo odhi.—Wuok 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5.

5. Jo-Israel ne nyaka tim ang’o kapok owegi thuolo? (Ne picha manie chak sulani.)

⁵ Kata kamano, ang’o ma Jo-Israel ne nyaka tim kapok owegi thuolo? Ne en higa mar 1513 Ka Ndalowa Podi, e dwe mar Abib ma bang’e ne oluong ni Nisan * kaluwore gi kalenda mar Jo-Yahudi. Nyasaye nonyisogi ni gichak ikore e Nisan 10 ne nyasi ma ne gidhi bedogo e Nisan 14 ka chieng’ osepodho. Ang’o momiyo nyaka ne tim nyasino ka chieng’ osepodho? Nikech kuom Jo-Yahudi odiechieng’ chakore ka chieng’ osepodho kendo orumo kinyne sama chieng’ podho. E odiechieng’ mar Nisan 14, ei udi duto mag Jo-Israel ne nyaka yang’ie nyarombo (kata nyadiel) madichwo kendo wiro rembe e sisi ariyo mag dhoot koda wi dhoot. (Wuok 12:3-7, 22, 23) Bang’e ot ka ot ne idhi bulie nyarombo, kae to joot duto chame gi makati maok oketie thowi kaachiel gi alode makech. E otienono, malaika mar Nyasaye ne dhi kadho e pinyno konego nyithi Misri duto makayo to ne odhi kadho udi mag Jo-Israel kapo ni ne giluwo kaka nochikgi. Bang’e ne idhi gonygi gia e tuech.—Wuok 12:8-13, 29-32.

6. Ang’o momiyo Jo-Israel ne nyaka tim nyasi mar Pasaka higa ka higa?

⁶ Jo-Israel ne nyaka par odiechieng’no ma Jehova nogologie e piny Misri. Nowachonegi kama: “Ndaloni nobednu ka rapar, kendo unutime sawo mar Jehova; nyaka tiengeu duto unutime sawo kuom chik mochwere.” Pasaka mar Nisan 14, ne idhi luw gi nyasi machielo makawo odiechienge abiriyo. Nisan 14 ema ne en odiechieng’ sie mar Pasaka kata kamano, odiechienge aborogo duto pod ne inyalo wach ni gin odiechienge Pasaka. (Wuok 12:14-17; Luka 22:1; Joh. 18:28; 19:14) Pasaka ne en achiel kuom odiechienge ma ne ochik Jo-Yahudi mondo opar higa ka higa.—2 Weche 8:13.

7. En nyasi mane ma Yesu nochako e odiechieng’ ma ne gitimoe Pasaka mogik?

⁷ Nikech Yesu kaachiel gi jootene ne gin Jo-Yahudi mabende ne luwo chike Musa, ne gijotimo nyasi mar Pasaka higa ka higa. (Math. 26:17-19) Odiechieng’ mogik ma ne gitime nyasino, Yesu nochako nyasi machielo manyien ma jolupne duto ne dhi timo higa ka higa—Chiemb Odhiambo mar Ruoth. Kata kamano, ne gibiro timo nyasino e odiechieng’ mane?

8. En penjo mane ma wanyalo bedogo e wi Pasaka kod Chiemb Odhiambo mar Ruoth?

⁸ Bedo ni Yesu nochako nyasi mar Chiemb Odhiambo mar Ruoth e odiechiengono ma ne otimie Pasaka, Chiemb Odhiambo mar Ruoth bende onego otim e odiechieng’ sie ma Jo-Yahudi ne timoe Pasaka. Kata kamano, samoro isefwenyo ni kaluwore gi kalenda moko masani, tarik ma Jo-Yahudi oketo ni gitimoe Pasaka, nyalo yombore gi odiechieng’ achiel kata mokalo kanyo gi tarik ma waparogo tho Kristo. Nikech ang’o? Dwoko yudore e chik ma Nyasaye nomiyo Jo-Israel kuom odiechieng’ mokwongo mar sap Pasaka. Bang’ nyisogi ni ‘jomochokore duto mag oganda Jo-Israel ne dhi yang’o nyarombo,’ Musa nowacho maler ni en sa mane e Nisan 14 ma Pasaka ne dhi chakoree.—Som Wuok 12:5, 6.

9. Kaluwore gi Wuok 12:6, gin seche mage ma nonego oyang’ie nyarombo mar Pasaka? (Ne bende sanduk mawacho ni,  “E Seche Mage mag Odiechiengno?”)

⁹ Buk moro mar Jo-Yahudi miluongo ni Pentateuch and Haftorahs kawuoyo e  wi Wuok 12:6 wacho ni nyarombo nonego oyang’ “godhiambo.” Loko moko mag Muma bende wacho kamano. To loko mamoko kaka Tanakh mar Jo-Yahudi oloke ni, “ka piny yuso.” Moko bende oloke ni, “odhiambo ma piny miri miri,” kata “sama chieng’ podho.” Omiyo nyarombo ne nyaka yang’ ka Nisan 14 chakore, matiende ni ka chieng’ osepodho to mudho be pok ochako betie.

10. Jomoko paro ni nyarombo ne iyang’o seche mage, to mano miyo wabedo gi penjo mane?

¹⁰ Bang’ kinde Jo-Yahudi moko nochako paro ni mondo omi oyang’ nyirombe duto ma ne ikelo e hekalu, nyaka bedni mano ne kawo seche mang’eny. Omiyo ne giwinjo tiend Wuok 12:6 ni en giko mar Nisan 14, tiendeni sama chieng’ chako podho (bang’ sa auchiel modiechieng’) nyaka seche ma chieng’ donjo e ode. Kata kamano, kapo ni ne iyang’o nyirombe e giko mar Nisan 14 kaka giwacheno, to kare Pasaka ne idhi cham sa adi? Profesa moro miluongo ni Jonathan Klawans molony e weche Jo-Yahudi machon nowacho kama: “Odiechieng’ ne chakore sama chieng’ podho, omiyo ne iyeng’o tarik 14 to Pasaka kaachiel gi chame ne timore tarik 15, kata kamano bug Wuok ok olere kamano.” Nomedo wacho niya: “Buge mag jorabi . . . ok nyiswa kata matin kaka sap Pasaka ne itimo kapok noketh hekalu” e higa mar 70 E. N.—Wan ema wapielo wechego.

11. (a) Ang’o ma notimore ne Yesu e odiechieng Pasaka ma higa 33 E.N.? (b) Ang’o momiyo ne oluong Nisan 15 e higa mar 33 E.N. ni “chieng’ maduong’” mar Sabato? (Ne weche moler piny.)

¹¹ To kare Pasaka ma higa 33 E.N ne otim e odiechieng’ mane? E odiechieng Nisan 13, Yesu nooro Petro gi Johana kowachonegi kama: “Dhiuru, ulosnwa Pasaka, mondo wacham.” (Luka 22:7, 8) Bang’e “sa nochopo” mar chamo Pasaka ka chieng’ osepodho Nisan 14, ma ne en Tich ang’wen godhiambo. Yesu nochamo Pasakano gi jootene kae to ochako nyasi manyien ma en Chiemb Odhiambo mar Ruoth. (Luka 22:14, 15) Gotienono ema bende ne omake motere e nyim jong’ad bura. Ne ogure chiegni sa auchiel godiechieng’ e Nisan 14, kendo ne otho chieng’ono kar sa ochiko kama. (Joh. 19:14) Omiyo, ‘Pasaka marwa ma en Kristo notimnwago misango’ e odiechieng’ sie ma ne oyang’ie nyarombo mar Pasaka. (1 Kor. 5:7; 11:23; Math. 26:2) Kane odiechiengno pok orumo, Yesu ne oyik kapok odiechieng’ machielo mar Nisan 15 * ochakore.—Lawi 23:5-7; Luka 23:54.

12, 13. Ere kaka nyasi mar Pasaka ne konyo nyithind Jo-Israel?

¹² We wapar ane matin kuom gima ne otimore e piny Misri. Musa nowacho ni e kinde mabiro jotich Nyasaye ne dhi bedo ka timo Pasaka “nyaka chieng’.” E kinde nyasino, nyithindo ne yudo thuolo mar penjo jonyuolgi penjo motudore gi Pasaka. (Som Wuok 12:24-27; Rapar 6:20-23) Omiyo, Pasaka ne en “rapar” ma kata nyithindo bende ne yudoe puonj.—Wuok 12:14.

¹³ Jo-Israel ne puonjo nyithindgi puonj madongo e wi Pasaka kowuok e tieng’ achiel nyaka e tieng’ machielo. Achiel kuom puonjgo ne en ni Jehova en Nyasaye madier, madewo joge kendo ma nigi nyalo mar rito joge. Nonyiso kidogo kane orito nyithindo makayo mag Jo-Israel mondo kik negi “ka nogoyo Jo-Misri” e masira mar apar.

14. Jonyuol ma Jokristo nyalo tiyo gi wach Pasaka e puonjo nyithindgi ang’o?

¹⁴ Jonyuol ma Jokristo ok omi chik mar nyiso nyithindgi tiend nyasi mar Pasaka higa ka higa. Kata kamano, ka in janyuol, be ipuonjo nyithindi mondo ong’e Nyasaye mana kaka Jo-Israel ne timo? Be ipuonjogi ni Nyasaye nigi nyalo mar rito joge? Be in iwuon inyiso ni iyie gi chunyi duto ni Jehova pod nigi nyalo mar rito joge? (Zab. 27:11; Isa. 12:2) To be itimo kamano sama ugoyo mbaka gi mor, maok ichal ng’ama golonegi twak? Tim kinda mondo ikony nyithindi kata joodi omed keto geno margi chuth kuom Jehova.

15, 16. Inyalo ti gi wach Pasaka kod weche mayudore e bug Wuok e jiwo wach mane e wi Jehova?

¹⁵ Puonj ma wayudo e Pasaka ok en mana ni Jehova nigi nyalo mar rito joge. Ne oresogi ‘kogologi e piny Misri.’ Par ane gik ma notimore kindeno. Ne itayogi gi siro mar bor polo godiechieng’ koda siro mar mach gotieno. Ne giwuotho e dier Nam Makwar ka pi ogingore e bat korachwich gi koracham. Bang’ kane giseng’ado Nam, ne gineno gi wang’gi kane jolweny mag Misri inego e Nam. Kane Jo-Israel oseres ne gichako wer niya: ‘Anawer ne Jehova. Ambuor koda jal moidhe osediro e nam. Jehova e tekona kendo e wenda kendo osedoko warruokna.’—Wuok 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Zab. 136:11-15.

¹⁶ Kapo ni in gi nyithindo, be ikonyogi mondo giket geno margi kuom Jehova kaka Nyasaye manyalo resogi? Be ginyalo neno mano kuomi kokalo kuom wecheni koda paro ming’ado pile ka pile? Sama utimo Lamo mar Joot, unyalo chano mondo uwuo e wi Wuok sula mar 12 nyaka 15 kendo ujiw kaka Jehova noreso joge. Seche moko bende unyalo jiwo wachno kutiyo gi ndiko kaka Tich Joote 7:30-36 kata Daniel 3:16-18, 26-28. Adier, bed ni wan jomadongo kata jomatindo, waduto onego wabed gadier ni Jehova en Nyasaye mareso joge mana kaka ne otimo  e kinde machon. Mana kaka noreso joge e kinde Musa, obiro resowa e kinde mabiro.—Som 1 Jo Thessalonika 1:9, 10.

17, 18. Kaka ne oti kod remb nyarombo e Pasaka mokwongo paronwa wach mane?

¹⁷ Jokristo madier ok tim nyasi mar Pasaka ma Jo-Yahudi ne timo. Nyasino ne en achiel kuom Chike ma ne omi Musa to wan ok wan e bwo Chikego. (Rumi 10:4; Kol. 2:13-16) Kar mano, nyasi mar rapar ma wakawo mapek en tho mar Wuod Nyasaye. Kata kamano, nitie gik mamoko mwanyalo puonjore kuom nyasi mar Pasaka ma ne ochakore Misri.

¹⁸ Remb nyarombo ma ne iwiro e sisi ariyo mag dhoot koda e wi dhoot ne en yo mar reso ngima. E kindegi, ok wagol ne Nyasaye misengini mag le e odiechieng Pasaka kata e kinde moro amora. Kata kamano, nitie misango machielo maberie moloyo manyalo reso ngima ji nyakachieng’. Jaote Paulo nondiko e wi “[kanyakla] mar jo makayo ma nyinggi ondiki e polo.” Yo ma Yesu biro resogo kanyakla ma gin Jokristo mowal, en kuom tiyo gi “rembe mokir.” (Hib. 12:23, 24) Jokristo ma nigi geno mar dak e piny nyakachieng’ bende ibiro res mana gi remb Yesu. Kinde duto dwarore ni gipar wechegi: “Kuom en, wan gi warruok kuom rembe, ma en weyo kethowa, kaka mwandu mar ng’wonone obet.”—Efe. 1:7.

19. Ere kaka gik ma ne otimore ne Yesu kane otho, jiwo yiewa kuom weche mokor e Muma?

¹⁹ Kane Jo-Israel yang’o nyarombo ma ne onego ocham e Pasaka ne onyisgi ni kik gitur chogo moro amora kuome. (Wuok 12:46; Kwan 9:11, 12) To nade Yesu ma en “Nyarombo mar Nyasaye” ma nochiwo misango mar rawar? (Joh. 1:29) Ne ogure gi joricho ariyo e bathe koni gi koni. Jo-Yahudi nokwayo Pilato mondo otur choke joma ne ogurgo. Ne gidwaro ni otim kamano eka githo piyo mondo kitundugi kik chop Nisan 15, nikech odiechieng’no ne dhi bedo gi Sabato ariyo. Jolweny noturo tiende joricho ariyogo, kata kamano, ‘kane gibiro ir Yesu, ne gineno ni koro osetho, omiyo ok ne gituro tiendene.’ (Joh. 19:31-34) Mano ne chalre gi gima ne otimore kane iyang’o nyarombo mar Pasaka, omiyo nyarombo mar Pasaka ne en “tipo” mar gima ne dhi timore e Nisan 14, higa mar 33 E.N. (Hib. 10:1) E wi mano kaka gik moko ne timore, ne chopo weche manie Zaburi 34:20 kendo miyo wabedo gadier kuom weche mamoko mokor e Muma.

20. En pogruok mane mantie e kind Pasaka kod Chiemb Odhiambo mar Ruoth?

²⁰ Kata kamano, nitie pogruok e kind Pasaka kod Chiemb Odhiambo mar Ruoth. Mano nyiso ni yo ma Jo-Yahudi ne timogo Pasaka opogore gi kaka Yesu nochiko jopuonjrene mondo otim e rapar mar thone. Kane pod gin Misri, Jo-Israel nochamo ring nyarombo to ne ok gimadho rembe. Mano opogore gi gima Yesu nochiko jopuonjrene mondo otim. Nowacho ni jogo ma ne dhi locho kode e “pinyruodh Nyasaye,” onego ocham makati kendo madho divai ma gin ranyisi mar ringrene kod rembe. Wabiro nono wachni e yo matut e sula maluwo.—Mari. 14:22-25.

21. Ang’o momiyo en gima ber bedo gi lony e wi Pasaka?

²¹ Kata kamano, onge kiawa ni Pasaka ne en gimaduong’ e ngima Jo-Israel machon kendo nitie puonj ma ng’ato ka ng’ato kuomwa yudo motudore gi Pasaka. Kuom mano, kata obedo ni Jo-Yahudi ema ne timo “rapar” mar Pasaka, wan kaka Jokristo onego wabed gi lony kuom nyasino kendo tiyo gi puonj manie iye nikech ‘Ndiko duto owuok kuom much Nyasaye.’—2 Tim. 3:16.