1. Gie sani dhano nie chal mane malit?

NE OK en dwaro mar Jehova ni mondo dhano ochandre kendo obed moti. En nochano mondo dhano obed gi ngima makare chuth ka gidak e Paradis. Kata kamano, gie sani “chuech duto chur kaachiel, kendo neno rem.” (Rumi 8:22) Iparo ni Nyasaye winjo nade koneno kaka dhano chandore nikech richo ma ne onyuolgigo? E wi mano, en gima lit neno kaka thoth jo moti ijwang’o to ahinya wuon e kinde madwarore ni okonygie moloyo.—Zab. 39:5; 2 Tim. 3:3.

2. Ang’o momiyo Jokristo mor ahinya bedo gi joma hikgi ng’eny e kanyakla?

² Jotich Jehova mor ahinya ni gin gi joma hikgi ng’eny ei kanyaklagi. Gikonyowa gi paro mariek ma gin-go, kendo wadwaro luwo ranyisi maber mar yie ma gin-go. Thoth joma otigi gin osiepewa koda wedewa mwahero ahinya. Katabed ni gin wedewa kata ooyo, waduto dwaher neno ni oritgi maber. (Gal. 6:10; 1 Pet. 1:22) Nono paro ma Nyasaye nigo kuom joma oti biro konyowa ahinya. Wabiro nono bende ting’ ma joot nigo kaachiel gi kanyakla kuom joma hikgi ng’eny.

3, 4. (a) En kwayo mane maduong’ ma jandik Zaburi sula mar 71 nonyiso Jehova? (b) Jomoti manie kanyakla nyalo kwayo Nyasaye mondo otimnegi ang’o?

³ Jandik-zaburi nosayo Nyasaye kama e Zaburi 71:9: “Kik iwita chieng’ kaseti; kik ijwang’a ka tekra opuch.” Zaburini  nenore ni medo choro weche mayudore e Zaburi 70, manyiso ni nondike gi Daudi. Nenore maler ni Daudi ema nowacho weche ma wasomo e Zaburi 71:9. Nochako tiyo ne Nyasaye ka en rawera nyaka obedo ng’at moti, kendo Jehova notiyo kode e timo gik madongo. (1 Sam. 17:33-37, 50; 1 Ruo. 2:1-3, 10) Kata obedo ni Daudi nosetiyo ne Jehova aming’a, ma koro obedo moti, nokwayo Jehova mondo kik jwang’e.—Som Zaburi 71:17, 18.

⁴ Ji mang’eny e kindegi chalo gi Daudi. Kata bed ni hikgi oseniang’ kendo gin e kinde ma ‘ginenoe rach’ moko nikech bedo moti, pod gitimo kinda mar pako nying Nyasaye kaka ginyalo. (Ekl. 12:1-7) Ng’enygi ok nyal timo gik moko machon ne gitimo kaka chunygi dwaro, machalo kaka tij lendo. Kata kamano, gin bende pod ginyalo sayo Jehova mondo odhi nyime gwedhogi kendo ritogi. Jogo ma hikgi oniang’ mohero Jehova, nyalo bedo gadier ni Nyasaye biro dwoko kwayogi. Wang’eyo mano nikech Jehova notelone Daudi mondo ondik gik makare ma ne chando chunye.

5. Jehova neno nade joma oti matiyone?

⁵ Muma nyiso maler kaka Jehova ogeno ahinya joge moti matiyone kendo odwaro ni jotichne mamoko ochiw luor ne jogo. (Zab. 22:24-26; Nge. 16:31; 20:29) Tim Jo-Lawi 19:32 wacho niya: “Chungi ni ng’a ma wiye otimo lwar; kendo luor wang’ ng’a moti, niluor Nyasachi: An e Jehova.” Chiwo luor ne joma oti manie kanyakla ne en ting’ maduong’ ahinya e kinde ma ne indikoe wechego, kendo pod en ting’ maduong’ e kindegi bende. Kata kamano, rito joma oti en ting’ mar ng’ano sie?

6. Yesu noketo ranyisi mane maber mar rito janyuol?

⁶ Wach Nyasaye wachonwa kama: “Mi wuoru gi meru duong’.” (Wuok 20:12; Efe. 6:2) Yesu nojiwo chikno kane okwero Jo-Farisai kod jondiko ma ne tamore rito jonyuolgi. (Mari. 7:5, 10-13) Yesu owuon noketo ranyisi maber. Kuom ranyisi, kane ochiegni tho, Yesu noketo ting’ mar rito min-gi mabende nenore ni ne chi liel, e lwet japuonjrene miluongo ni Johana.—Joh. 19:26, 27.

7. (a) Jaote Paulo nochiwo puonj mane kuom wach rito jonyuol moseti? (b) Noyudo Paulo wuoyo e wi ang’o kane ondiko ne Timotheo?

⁷ Jaote Paulo notelne gi much Nyasaye mondo ondik kaka Jokristo onego okaw ting’ mar rito joodgi giwegi. (Som 1 Timotheo 5:4, 8, 16.) Par ane gimomiyo Paulo nondiko ne Timotheo wechegi. Noyudo Paulo wuoyo e wi jogo ma ne inyalo mi kony mar pesa e kanyakla koda jogo ma ne pod ok owinjore oyud konyno. Nonyiso ayanga ni ka nitie nyithindo, nyikwayo kaachiel gi wede mamoko to gin Jokristo, gin ema owinjore gikaw ting’ mar rito wedegi ma gin mond liete. Kuom mano, onge tiende keto ting’ mapek e wi kanyakla. Kindegi bende, yo achiel ma Jokristo nyisogo ni “giluoro Nyasaye” en kuom rito wedegi e yor ringruok.

8. Ang’o momiyo Muma ok wach achiel kachiel kuom kaka ng’ato onego orit jonyuolne moseti?

⁸ Kokete e yo machwok, nyithindo mosebedo madongo to gin Jokristo, ema nigi ting’ mar rito jonyuolgi e yor ringruok. Paulo ne wuoyo e wi wede ‘ma nie yie,’ kata kamano jonyuol mapod ok gin Jokristo ok onego ojwang’. Yore ma ji ritogo jonyuolgi opogore opogore. Chal mar ng’ato ka ng’ato bende opogore. Ji nigi midekre, kido koda dwaro mopogore opogore. Moko kuom joma oti nigi nyithindo mang’eny, moko to nigi mana nyathi achiel. Jomoti moko nyalo  yudo kony mowuok kuom sirkal, ma jomoti moko to ok yudi. Kae to dwaro mag jogo mimiyo kony bende opogore. Kuom mano, ok dibed gima nyiso rieko kata hera, jaro kinda ma owetewa moko timo mondo giritgo jonyuolgi koda wedegi moseti. Jehova nyalo gwedho paro moro amora ma ng’ato ong’ado motenore gi Ndiko. Onyalo gwedho parogo mana kaka nosebedo kogwedho paro mag jotichne chakre kinde Musa.—Kwan 11:23.

9-11. (a) Gin pek mage ma owete gi nyimine moko nyalo romogo? (Ne picha manie chak sulani.) (b) Ang’o momiyo Jokristo matiyo ne Nyasaye kuom thuologi duto to nigi jonyuol dala ok onego orikni weyo migepegi? Chiw ane ranyisi.

⁹ Sama jonyuol gi nyithindo ok odak kanyachiel, nyalo bedo matek rito jonyuol moseti kaka dwarore. Gimoro nyalo timore ne janyuol apoya, kaka tuwo moro, onyalo lwar kata kier ma otur, kata chandruok moro machielo nyalo yude. Mano nyalo chuno nyithindo mondo odhi one jonyuolgi. Nyalo dwarore ni girit jonyuolgo kuom kinde matin kata kuom kinde malach. *

¹⁰ Owete gi nyimine matiyo ne Jehova kuom thuologi duto to gin mabor gi jonyuolgi, nyalo bedo gi tich matek e timo yiero. Jogo ma gin Jo-Bethel, jomisonari kata jorit malworo nenoga ni migawo ma gin-go en gweth maber ahinya mowuok kuom Jehova. Kata kamano, sama jonyuolgi obedo matuwo, paro ma ginyalo bedogo mokwongo en ni, ‘Wawe migawo marwa mondo wadog dala wadhi warit jonyuolwa.’ Kata kamano, ber paro matut kendo keto wachno e lamo kabe mano e gima biro konyo chal ma jonyuol nitiereno. Ng’ato ok onego orikni weyo migawo nikech samoro timo kamano ok ochuno. Dibed ni tuwo ma janyuol nigo en mana mar kinde matin, ma samoro kanyakla ma janyuol nitiere nyalo konyo?—Nge. 21:5.

¹¹ We wane ane ranyisi mar owete moko ariyo monyuol e ich achiel mane tiyo ne Jehova ka gin mabor ahinya gi dala. Wuowi matin ne en jamisonari South America, to wuowi maduong’ ne tiyo e ofis ma Brooklyn, New York. Jonyuolgi ne oseti omiyo ne dwarore okonygi. Yawuowigo kaachiel gi mondegi ne odhi limo jonyuolgi mondo gine kaka ne ginyalo konyogi. Wuowi matin ma ne en jamisonari gi jaode South America nosechako paro kaka ne ginyalo weyo migawo margino mondo gidog dala girit jonyuolgi. Ka mano pok otimore, ne ogonegi simu gi jachan buch jodongo manie kanyakla ma jonyuolgi nitiere. Noyudo jodongogo osewuoyo e wi wachno kendo ng’ado paro ni owadwa gi jaodeno odhi adhiya nyime gi migawogino. Nikech jodongogo ne mor gi tij jomisonarigo, ne ging’ado mar timo duto ma ginyalo mondo giritnegi jonyuol. To mano kaka jonyuolgo gi nyithindgi ne mor ahinya gi chenrono!

12. En wach mane ma Jokristo onego oket e paro sama gitimo yiero mar rito jonyuolgi?

¹² Kata bed ni Jokristo oyiero tiyo gi yo mane e rito jonyuolgi moseti, yo ma giyiero tiyogono ok onego omi nying Nyasaye okethre. Ok dwaher chalo gi jotend din e ndalo Yesu. (Math. 15:3-6) Dwaher ni yiero ma watimo okelne Jehova duong’ kaachiel gi kanyakla bende.—2 Kor. 6:3.

13, 14. Kaluwore gi Ndiko, ang’o momiyo wanyalo wacho ni kanyakla onego okony e rito Jokristo moseti?

¹³ Ji duto ok nyal chiwo kony ne Jokristo  matiyone Nyasaye e thuologi duto kuom wach rito jonyuolgi kaka owach malo kanyo. Kata kamano kaluwore gi gima notimore e kinde Jokristo mokwongo, en gima nenore maler ni kanyakla nigi chuny mar konyo owete gi nyimine ma hikgi oniang’. Muma wacho ni e kanyakla ma ne ni Jerusalem ne “onge ng’ato kuomgi ma nochando gimoro.” Mano ok nyis ni giduto ne gimewo. Nenore ni moko kuomgi ne odhier, kata kamano ne ichoko chiwo kae to ‘ipogo ne ji duto kaka ng’ato ka ng’ato nochando.’ (Tich 4:34, 35) Bang’e, chandruok moro nodonjo e kanyaklano. Ne wachore ni moko kuom ‘mond liete nojwang’ e pok mapile’ mar chiemo. Omiyo joote noyiero chwo moko molony mondo one ni mond liete duto ipogo chiemo e yo machal. (Tich 6:1-5) En adier ni chiemo ma ne ipogo pile ka pile ne en mana mar kinde matin mondo ochop dwach jogo duto ma nobedo Jokristo chieng’ Pentekost e higa 33 E Ndalowa. Jogi ne odong’ Jerusalem kuom kinde kikonyogi gimed bedo gi winjruok motegno gi Nyasaye. Paro ma joote nong’ado mar pogo chiemo nonyiso ni kanyakla nyalo konyo e chopo dwach owete gi nyimine ma hikgi oniang’.

¹⁴ Mana kaka waseneno, kane Paulo ndiko ne Timotheo, nolero ni gin mond liete mage mowinjore kanyakla okony. (1 Tim. 5:3-16) Jakobo bende ka ne ndiko Muma kotelne gi roho, nowacho ni Jokristo nigi ting’ mar rito nyithi kiye, mond liete, koda jomamoko ma ne nyalo bedo gi chandruok. (Jak. 1:27; 2:15-17) Jaote Johana bende nowacho niya: “Ng’a man gi mwandu mag pinyni, kendo neno owadgi kochando gimoro, to chunye otho kode, hera mar Nyasaye osiko e iye nadi?” (1 Joh. 3:17) Omiyo ka Jakristo ka Jakristo nigi ting’ mar konyo jogo mochando, donge mano nyiso ni kanyakla bende nigi ting’ mar timo kamano?

15. Gin gik mage maber ka wang’eyo sama wadwaro chiwo kony ne Jokristo moti?

¹⁵ E pinje moko, sirkal chiwoga pesa moko mag ritaya, kendo timo chenro mag konyo joma oseti. (Rumi 13:6) E pinje moko to chenro machalo kamago ongega. Omiyo kony ma wede koda kanyakla nyalo chiwone owete gi nyimine moseti ok nyal bedo machal. Kapo ni nyithindo ma Jokristo odak mabor gi jonyuolgi, mano nyalo monogi timo gik mamoko madwarore. Nyalo bedo maber ka nyithindogo owuoyo ayanga gi jodongo matayo kanyakla ma  jonyuolgi nitieno mondo ging’e chal madhi nyime e dalagi. Kuom ranyisi, jodong-kanyaklago nyalo konyo jonyuolgo mondo ong’e kaka ginyalo yudo kony ma sirkal kata riwruoge moko chiwo. Jodongogo bende nyalo fwenyo gik moko kaka barupe moko ma jonyuolgo pok osomo kata kapo ni nitie yedhe moko ma nomigi to pok gimwonyo. Sama jodong-kanyakla tudore gi nyithindo ma jonyuolgi oseti e yo ma kamano, mano nyalo konyo kama duong’ ahinya. Kapo ni nitie ng’ato machiegni manyalo bedo kaka wang’ nyithindo modak mabor gi jonyuolgi, mano nyalo geng’o parruok mang’eny ma joodno nyalo bedogo.

16. Jokristo moko osekawo okenge mage mondo gikony jomoti e kanyakla?

¹⁶ To nikech hera ma gin-go ne owetewa moseti, Jokristo moko e kanyakla osechiwore tiyo gi thuologi koda tekogi mondo gichiw kony e yo mowinjore. Gitimo ne owete gi nyiminego mana ka joodgi. Jomoko bende osebedo kawilore e rito owete gi nyimine makoro oseti. Jomoko e kanyakla moseyudo ni chal mar ngimagi ok migi thuolo mar tiyo ne Nyasaye e okang’ malach, oseikore konyo nyithindo ma jonyuolgi oseti mondo gidhi nyime gi migepegi kuonde ma gintiere. Donge chuny ma owetego nyiso en chuny maber? Mano ok onyiso ni kony ma owetego chiwo, koro ogolone nyithindogo ting’ mar rito jonyuolgi.

17, 18. Jomoti kaachiel gi joma konyogi onego obed gi chuny mane?

¹⁷ Jomoti kaachiel gi joma ritogi nyalo miyo ngima obednegi mayot ka gibedo gi paro mowinjore. Kapo ni in gi migawo moro amora mar rito jonyuol moti, tim duto minyalo mondo isik ka in gi paro mowinjore. Seche moko bedo moti nyalo miyo ng’ato obed gi chuny monyosore. Nikech mano, nyalo dwarore itim kinda makende mondo ichiw luor kendo ijiw owete gi nyimine ma hikgi oseniang’ kitiyo gi weche magerogi. Joma hikgi oniang’gi osetiyo ne Jehova kuom higini mang’eny, omiyo owinjore opwogi. Wi Jehova ok nyal wil gi kaka gisetiyone, omiyo Jokristo bende wigi ok onego owil kodgi.—Som Malaki 3:16; Jo Hibrania 6:10.

¹⁸ E wi mano, tije ma nenore ni tek, nyalo bedo mayot ka joma oti mikonyo kaachiel gi joma konyogi timo kamano ka gimor. (Ekl. 3:1, 4) Owete gi nyimine moseti onego otem ahinya kik gichun gik moko monego otimnegi. Onego ging’e ni biro bedo mayot ne owete gi nyimine mondo olimgi kapo ni gin bende gin joma ng’won. Kinde ka kinde joma limo joma oti jowachoga niya, “Ne adhi jiwo owadwa moro moti, to kendo an ema awuok kanyo kojiwa.”—Nge. 15:13; 17:22.

19. Ang’o manyalo konyo rowere kaachiel gi joma oti e kinde ma weche tek?

¹⁹ Wagombo ahinya neno kinde ma bedo moti, chandruok kaachiel gi richo ma ne onyuolwago rumo chuth. Ka kindego podi, jotich Nyasaye duto nyaka ket pachgi kuom geno mar dak nyakachieng’ e kinde mabiro. Wang’eyo ni keto geno kuom gik ma Nyasaye osingonwa, nyalo konyowa ahinya e kinde mag chandruok. Wamor bedo gi genono nikech “ok wanyosre. Kata ringrewa rumo to chunywa iloso manyien pile ka pile.” (2 Kor. 4:16-18; Hib. 6:18, 19) En ang’o kendo manyalo konyo jogo ma nigi ting’ mar rito joma oti? Wabiro nono paro moko makonyo e sula maluwo mae.