1. Be gik ma watimone jomoko sama wan e tij lendo nyalo mulo chunygi? Chiw ane ranyisi. (Ne picha manie chak sula.)

HIGNI moko matin mosekalo, owadwa moro gi jaode malendo e piny Fiji ne timo kampen mar gwelo ji e Rapar mar tho Kristo. Koth nochako chue sama ne giwuoyo gi miyo moro ma ne ni oko mar dalane. Owadwano nomiyo miyono mabul ma noyudo oumorego kae to en gi chiege giumore gi mabul achiel. Ne gimor ahinya kane gineno miyono kobiro e Rapar. Miyono nowacho ni ok nonyal paro gik moko duto ma Jonenogo nonyise chieng’ ma ne gikwongo romo. Kata kamano gima Jonenogo notimone ema nomulo chunye ahinya momiyo obiro e Rapar. Ang’o ma nokonyo Jonenogo chopo e chuny miyono? Ne giluwo puonj moro ma Yesu nomiyo jolupne.

2. En puonj mane ma Yesu nochiwo, to ere kaka wanyalo tiyo kode?

² En puonj mane ma Yesu nochiwo? En puonj mawacho kama: “Gigo duto mudwaro mondo ji otimnu, un bende timnigiuru kamano.” (Math. 7:12) Ere kaka wanyalo tiyo gi puonjno? Mana ka wakawo okenge ariyo. Mokwongo, onego wapenjre niya, ‘Kapo ni chandruok moyudo nyawadwani an ema doyuda, dahero mondo jomoko otimna ang’o?’ Mar ariyo, tem  kaka inyalo mondo in iwuon itim kaka dihero mondo otimni.—1 Kor. 10:24.

3, 4. (a) Ler ane gimomiyo puonj ma Yesu nochiwo onego otigo kuom ji duto. (b) Ang’o ma wabiro nono e sulani?

³ Wahinyo tiyo gi puonjni sama wan gi owetewa. Kata kamano, Yesu ok nowacho ni watim mana gik mabeyo ne joma wan-go e yie kende. Onego wapar ni sama Yesu ne chiwo puonjni, noyudo owuoyo e wi gik monego watim ne ji duto moriwo koda wasikwa. (Som Luka 6:27, 28, 31, 35.) Kapo ni onego wati gi puonjni kata kuom wasikwa, donge onego wati kode moloyo kuom joma walendonegi, ma thothgi gin joma “chunygi oikore ne ngima mochwere”?—Tich 13:48, New World Translation.

⁴ Wabiro wuoyo e wi penjo ang’wen monego wapar sama wan e tij lendo. Penjogo gin: Alendo ne jomage? Alendonegi kanye? Gin seche mage mowinjore alendnegie? Ere kaka anyalo chako wuoyo gi ji? Mana kaka wabiro neno, penjogi nyalo konyowa ng’eyo kaka ji diher ni otimnegi kendo ng’eyo yo maber mwanyalo wuoyogo gi ng’ato ka ng’ato.—1 Kor. 9:19-23.

5. Gin penjo mage monego wapenjre wawegi?

⁵ E tijwa mar lendo, wahinyo wuoyo gi ng’ato achiel achiel. Mano en nikech ng’ato ka ng’ato nigi chandruok ma mage owuon kendo ji odak e ngima mopogore opogore. (2 Weche 6:29) Sama wawuoyo gi ng’ato ka wan e tij lendo, onego wapenjre kama: ‘Dabed ni an e ng’at milendone, dahero ni ng’at malendona obed gi paro mane kuoma? Be dabed mamor ka ng’at mawuoyo kodano nigi paro marach kuoma kata kapok ong’eya maber? Koso dabed mamor ka wakwongo wang’ere kode maber?’ Penjogi nyalo konyowa mondo waluw puonj ma Yesu nochiwo mar timone ng’ato ka ng’ato kaluwore gi chal mare.

6, 7. Ang’o monego watim kapo ni waromo gi ng’at mager sama wan e tij lendo?

⁶ Onge ng’ama mor ka ji kawe ni en ng’at marach. Kuom ranyisi: Kaka Jokristo, watemo ahinya mondo waluw puonj mawacho ni ‘wachwa mondo obed mang’won pile.’ (Kol. 4:6) Kata kamano, nikech wan joma orem, seche moko wawacho gik ma bang’e miyo waywago ang’e. (Jak. 3:2) Kapo ni wawacho gimoro mochwanyo ng’ato, nyalo bedo ni nikech samoro wach moro chando chunywa. Omiyo wageno ni ng’atno ok bi kawowa marach ni mano e kitwa mapile. Ok dwaher mondo okawwa kaka joma ochayo ji. Donge mano e paro ma wan bende onego wabedgo kuom joma walendonegi?

⁷ Kapo ni waromo gi ng’at mager kata ma rori ka wan e tij lendo, be inyalo temo ng’eyo gimomiyo oger kamano? Be dibed ni nitie wach moro machande ka tich kata e skul? Dibed ni onyagore gi tuwo moro marach? Ji mang’eny ma nonyiso gero ka ne giromo gi Joneno odiechieng’ mokwongo, bang’e norwako wach maber nikech Jonenogo nobedo mamuol kendo nomiyogi luor.—Nge. 15:1; 1 Pet. 3:15.

8. Ang’o momiyo onego waland wach Pinyruoth ne ji mopogore opogore?

⁸ Walendo ne ji mopogore opogore mawuok e pinje duto. Kuom higini matin mosekalo, Ohinga mar Jarito osebedo kawuoyo e wi sigand ngima ji mokalo 60 e sula ma wiye wacho ni “Muma Loko Kit Ngima Ji.” Moko kuomgi ne gin jokuo, jomer, jomahundu, kata joma tiyo gi yedhe mamero kane pok gibedo Joneno. Moko ne gin josiasa, jotend dinde, kata joma ne odich gi tijegi giwegi. To moko bende nodak e ngima mar anjawo. Kata kamano, giduto ne gichiko itgi ne wach maber, mi giyie puonjore Muma, kendo ne gitimo lokruok e ngimagi ma girwako adiera. Omiyo, ok onego wapar ni nitie jomoko  maok nyal rwako wach Pinyruoth. (Som 1 Jo Korintho 6:9-11.) Kar mano, ber mondo waket e paro ni ji mopogore opogore nyalo rwako adiera.—1 Kor. 9:22.

9. Ang’o momiyo onego wachiw luor e udi mag joma walendonegi?

⁹ Walando ne ji wach Nyasaye kuonde kaka mage? Wahinyo timo mano e utegi. (Math. 10:11-13) Wabedo mamor sama jomoko nyiso luor ka gin e utewa, kendo miyo gigewa luor. Mano en nikech wageno ahinya utewa koda gigewa mamoko. Wadwaro ni kinde duto gibed kuonde ma watimoe dwachwa kendo kama rit nitie. Onego wachiw luor ma kamano bende e udi koda mier ma walende. Omiyo, sama walendo ot ka ot, onego wapar matut gik ma watimo ka wadonjo e ute joma walendonegi.—Tich 5:42.

10. Ere kaka wanyalo tang’ ka wan e tij lendo mondo kik weg udi ochij kodwa?

¹⁰ E kindegi ma timbe mahundu ng’eny, weg udi mang’eny chich gi welo ma gikiya. (2 Tim. 3:1-5) Ok onego watim gik mamiyo gichich kodwa. Kuom ranyisi, kapo ni wachopo e dhoot moro mi wadwong’o dhoot to onge ng’ama odwoko, wanyalo donjo e tem mar ng’icho gie dirisa kata lworo tok ot ka wamanyo wuon ot. Be timbe ma kamago nyalo chwanyo weg udi e gweng’ milendoe? Ang’o ma joma odak machiegni kanyo nyalo paro kuomi? En adier ni onego walend ne ji duto. (Tich 10:42) Wan gi ilo mar lando wach maber kendo waonge gi paro moro marach. (Rumi 1:14, 15) Kata kamano, wadwaro bedo joma riek maok tim gik manyalo miyo ji ochich kodwa e gwenge mwalendoe. Jaote Paulo nondiko kama: “Ok watim gimoro ma chwanyo ng’ato, ma dimi wach moro yudie e tichwa.” (2 Kor. 6:3) Ka wachiwo luor ne weg udi kaachiel gi gigegi sama walendonegi, mano nyalo miyo jomoko orwak adiera.—Som 1 Petro 2:12.

11. Ang’o momiyo wahero mondo jomoko kik kaw thuolowa mang’eny?

¹¹ Nikech wan Jokristo, ng’enywa odich ahinya. Mondo mi watim gik moko duto madwarore, onego waket chenro mabiro konyowa timogi kendo chano kaka wabiro tiyo gi sechewa e yo makare. (Efe. 5:16; Fili. 1:10) Seche moko chunywa nyalo chido kapo ni wach moro oyudowa mogwenyo chenrowa. Omiyo, en gima ber ahinya ka jomoko ok kaw thuolowa mang’eny ka wan kodgi mondo mi watim gik ma wachano timo. Ka waketo e pachwa puonj mar timo ne jomoko gik ma dwaher ni otimnwa, ere kaka wanyalo nyiso ni wadewo jogo ma walendonegi?

12. Ere kaka wanyalo ng’eyo seche maber lendo ne joma odak e alworawa?

¹² Onego wapar chon ni gin seche mage maber lendone weg udi. Gin seche mage ma ji yudore kuonde ma wajolendoe? To gin seche mage ma ginyalo chikoe itgi ne wach maber? Nyalo bedo maber ka waloko chenrowa mondo wayudgi kendo wawuo kodgi. E pinje moko, tijwa mar lendo ot ka ot bedo gi nyak e seche mag odhiambo kata ka piny yuso. Kapo ni en kamano e gweng’ milendoe, be inyalo timo chenro mondo iti gi thuoloni mamoko e tij lendo ot ka ot? (Som 1 Jo Korintho 10:24.) Wanyalo bedo gadier ni Jehova biro gwedho chiwruok marwa mondo mi waland wach maber ne jogo modak e alworawa mar lendo.

13. Ere kaka wanyalo nyiso luor ne wuon ot?

¹³ En yo mane machielo ma wanyalo nyisogo ni wachiwo luor ne weg udi? Kapo ni wayudo ng’ama oyie winjowa, onego wachiw neno e yo mong’ith to ok onego  wabudh ahinya e ode. Nyalo bedo ni gie sechego wuon ot ne nigi chenro mar timo gimoro machielo moneno ni ochuno. Ka wuon ot owacho ni odich, onego wanyise ni wabiro wuoyo kode mana machuok—kendo onego watim mana kaka wawachono. (Math. 5:37) Seche ma watieko wuoyo, nyalo bedo maber ka wapenjo wuon ot ni gin seche mage maber ka waduogo lime kendo. Jolendo moko oseyudoga nyak maber ka giwachone wuon ot kama: “Agombo ni aduog alimi. Be nyalo bedo maber kagochoni kata aoroni sms kapok aduogo?” Ka waloko chenro magwa mondo mi wayud joma odak e alworawa, wabiro luwo ranyisi mar Paulo, ma ‘ok ne dwar mana gi ma dikonye, to mano ma dikony ji mang’eny mondo oresgi.’—1 Kor. 10:33.

14-16. (a) Ang’o momiyo onego wanyis wuon ot ayanga gima okelowa? Chiw ane ranyisi. (b) En yo mane mar chako wuoyo gi weg udi ma jarit-alwora moro oseyudo ni kelone nyak?

¹⁴ Par ane ni ng’ato ogoyoni simu to dwonde otami fwenyo ni en ng’a. En ng’at mikiya, to openji kit chiemo mihero. Inyalo penjori ni ng’at mogochonino en ng’a to dibed ni odwaro ang’o. Ok idwar bedo mager kode, omiyo iwuoyo kode machuok, kata kamano wecheni nyiso ni diher weyo mbakano gikanyo. To komachielo par ane ni ng’ato ogochoni konyisi nyinge, kae to oleroni ni tich motiyo en konyo ji mondo ocham chiemo makonyo ngimagi. Onyisi ni en gi wach moro ma nyalo konyi. Nyaka bed ni ibiro chiko iti mondo iwinje.  En adier ni wahero ni joma wuoyo kodwa obed thuolo mar fulore ni gin jomage. Ere kaka wanyalo nyiso weg udi ni wadewogi e yo machalo kamano?

¹⁵ E alwora mang’eny, dwarore ni sama wachako wuoyo gi wuon ot, onego wanyise maler gima okelowa. En adier ni wan gi weche mang’eny ma wuon ot ok ong’eyo, kata kamano, onego wafulre maber to ok chako mana gi penje penjo machalo kaka: “Kapo ni in gi nyalo mar tieko chandruoge manie piny, en mane ma dichakgo?” Wajopenjo wuon ot penjo machalo kaka mago mondo wawinjgo pache eka wanyise gima Muma puonjo e wi wachno. Kata kamano, kaok wafulore maber, to wuon ot nyalo penjore niya: ‘Ng’atni en ng’a, to ang’o momiyo openja penjoni? To penjoni biro konya nade?’ Omiyo, wadwaro ni wuon ot obed thuolo wuoyo kodwa. (Fili. 2:3, 4) Ere kaka wanyalo timo mano?

¹⁶ Achiel kuom jorit malworo osefwenyo ni yorni tiyone maber: Bang’ mosore gi wuon ot, omiye trakt mawacho ni Bende Diher Ng’eyo Adiera? kae to owacho kama: “Kawuono wamiyo ji duto modak e alworani traktni. Owuoyo kuom penjo auchiel ma ji hinyo penjore. Ma en mari.” Owadwano wacho ni ji mang’eny hinyo bedo thuolo kodwa bang’ ng’eyo gima oterowa e utegi. Ka wachako kamano, bedo mayot mondo mbaka odhi nyime. Kae to jarit malworono penjoga wuon ot kama: “Be nitie achiel kuom penjogi mosega chandi?” Ka wuon ot oyiero penjo moro, to owadwano elo traktno kae to ochako wuoyo kode e wi gima Muma wacho kuom penjono. To kaok odwar chwanyo wuon ot kata kuodo wiye, onyalo yiero owuon penjo achiel kae to ochako wuoyoe kode. En adier ni nitie yore mang’eny mag chako goyo mbaka gi ji. E gwenge moko, weg udi nyalo dwaro ni wakwong watim gik moko machalo kaka ng’eruok kodgi e yo malach kapok wachako nyisogi gima okelowa e utegi. Gima duong’ en ni, onego watim lokruok e yo ma wachakogo wuoyo gi weg udi mondo omi gichik itgi ne weche ma wateronegi.

17. Mana kaka wasepuonjore e sulani, gin yore mage mwanyalo luwogo puonj manie Mathayo 7:12?

¹⁷ Ang’o mwapuonjore manyalo konyowa luwo puonj manie bug Mathayo 7:12 sama walendo? Ber wuoyo gi ji achiel achiel kaluwore gi chal margi. Wachiw luor e udi koda ne gige weg udi. Watem ahinya lendo e seche ma weg udi yudore kendo e seche ma ginyalo yie winjo wach. Sama walendo e alworawa, ber mondo wachak wuoyo gi weg udi e yo mabiro miyo gichik itgi ne weche ma wateronegi.

18. Gin ber mage mayudore sama watimo maber ne joma walendonegi e alworawa?

¹⁸ Nitie gweth mang’eny mayudore sama watimone joma odak e lworawa gik ma dwaher ni otimnwa. Sama watimo ne jomoko gik moko e yor ng’wono kendo e yo manyiso ni wadewogi, wamiyo ler marwa medo rieny, wanyiso ni watiyo gi puonj manie Muma, kendo wamiyo Wuonwa manie polo duong’. (Math. 5:16) Wanyalo ywayo jomoko e adiera kaluwore gi yo mwachako wuoyogo kodgi. (1 Tim. 4:16) Bed ni weg udi orwako kata ok orwako ote mar Pinyruoth ma wateronegi, wan wabedo mamor kuom ng’eyo ni ne watimo duto mwanyalo mondo wayal wach maber. (2 Tim. 4:5) Waluw ranyisi mar jaote Paulo ma nondiko kama: “To atimo magi duto nikech wach maber eka mondo ayale ne jomoko.” (1 Kor. 9:23, NW) Kinde duto ka wan e tij lendo, wadhiuru nyime luwo puonj mar Muma mawacho ni watimne jomoko gik ma dwaher ni gitimnwa.