Gaset mar The Watchtower mar Septemba 15, 1950, nolero ni seche moko ng’ato kata gimoro ma notimore kata wach moro miwuoyo kuome e Muma, ochung’ ne gimoro maduong’ ma ne dhi timore e kinde mabiro. Chon bugewa ne lero ni chwo gi mon kaka Debora, Elihu, Jeftha, Ayub, Rahab, kod Rebeka, kaachiel gi jotich Jehova mamoko nochung’ ne Jokristo mowal kata ‘oganda mang’ongo.’ (Fwe. 7:9) Kuom ranyisi, Jeftha, Ayub, kod Rebeka niparo ni ochung’ ne Jokristo mowal, to Debora kod Rahab nochung’ ne oganda mang’ongo. Kata kamano kindegi, wan gi paro mopogore gi mago. Nikech ang’o?

Ndiko nyiso maler ni moko kuom joma iwuoyo kuomgi e Muma gin tipo kata ranyisi ma nochung’ ne gik madongo ma ne dhi timore bang’e. Mana kaka onyis e ndiko mar Jo-Galatia 4:21-31, jaote Paulo wuoyo kuom “drama mar ranyisi” mar mon moko ariyo. Dhako mokwongo ma nyinge Hagar, jatij Ibrahim, nochung’ ne oganda Jo-Israel machon ma Jehova notimogo singruok kotiyo gi Chike Musa. To Sara, “dhako man thuolo,” nochung’ ne chi Nyasaye, ma tiende ni bad riwruok mar oganda Nyasaye manie polo. E barua ma Paulo nondiko ne Jo-Hibrania, nowacho ni Melkizedek ma ne en jadolo kendo ruoth ipimo gi Yesu, konyiso yore mopogore opogore ma ne gichalrego. (Hib. 6:20; 7:1-3) Bende, Paulo nopimo Isaya gi yawuote kod Yesu gi jolupne mowal. (Hib. 2:13, 14) Nikech Paulo ne ndiko wechego kitaye gi roho maler, wan gadier gi kaka nopimo jogo duto.

En adier ni nitie kuonde ma Muma nyiso ni ng’ato ochung’ ne ng’at machielo kata kamano, ok onego wakaw ni gik moko duto matindo tindo ma notimore e ngima ng’atno nochung’ ne gimachielo maduong’ moloyo. Kuom ranyisi, kata obedo ni Paulo wacho ni Melkizedek ne en tipo mar Yesu, ok owuo kuom kinde ma Melkizedek notero ne Ibrahim makati gi divai mondo ocham bang’ Ibrahim loyo ruodhi ang’wen. Omiyo, onge Ndiko moro amora ma nyiso ni gima notimoreno nochung’ ne gimachielo mopondo.—Chak. 14:1, 18.

 Higni moko bang’ tho Kristo, jondiko moko nodonjo e obadho mar neno gimoro amora miwuoyoe e Muma ni gin tipo mag gik ma ne dhi timore kinde mabiro. Buk moro miluongo ni International Standard Bible Encyclopaedia lero puonj mag Origen, Ambrose, kod Jerome, kowacho kama: “Ne gimanyo ni sigana ka sigana mondik e Muma ochung’ ne ang’o, kaachiel gi weche moko matindo tindo ma ne yudore e siganano. Kata mana wach ma tiende ne winjore mayot, ne iparo ni nigi puonj moro mopondo kendo ni josomo kende e ma ne nyalo ng’eyo adiera mopondo e wachno. . . , kata mana kwan mar rech 153 ma joote nomako e otieno ma Jawar nochier mofwenyorenegi, jomoko osetemo nyiso ni kwanno ochung’ ne gimoro machielo.”

Jandiko machielo miluongo ni Augustine mawuok e taon mar Hippo nowuoyo e wi sigana ma wacho ni Yesu nopidho chwo 5,000 gi makati abich ma ne oted gi mok shayiri kod rech ariyo. Nikech ngano ne ber moloyo shayiri, Augustine nowacho ni makati abichgo nyaka bed ni nochung’ne buge abich mokwongo mag Muma ma Musa nondiko (“shayiri” ne nyiso kaka ndiko mag Muma machon ne ok kony ahinya kopimgi gi ndiko mag Muma manyien). To nade rech ariyoka? Mago bende nowacho ni nochung’ ne ruoth gi jadolo. Jasomo moro ma bende nohero nono ni sigendni mantie e Muma ochung’ ne ang’o, nowacho ni bedo ni Jakobo nong’iewo ratiro mar bedo wuowi makayo kuom Esau kotiyo gi ogira makwar, mano nochung’ ne Yesu ka ng’iewo ne dhano ngima mar polo gi rembe makwar.

Ka weche molergo tek winjo, mano konyowa ng’eyo kaka ne gin weche mochuog achuoga. Dhano ok nyal ng’eyo ni gin sigendni mage e Muma mochung’ ne gik ma biro timore e kinde mabiro kod ma ok ochung’ ne gimoro amora. Gima onego watim en ma: Ka Muma wuon owacho ni ng’ato, kata wach moro ma notimore, kata gimoro amora ni ochung’ ne gimachielo, ber mondo wawinje kamano. Ka ok kamano, ok onego wawach ni ng’ato, kata gimoro ochung’ ne gimachielo ka onge Ndiko masiro wachno.

To kare ere kaka sigendni kod ranyisi ma yudore e Muma konyowa? E Jo-Rumi 15:4, wasomo weche jaote Paulo ma wacho niya: “Weche duto ma ne ondik chon, ne ondikgi mondo gipuonjwa, mondo kokalo kuom nano ma wanyiso, kendo kokalo kuom hoch moa e Ndiko, wabed gi geno.” Paulo nowacho ni owetene mowal ma kinde mokalo ne nyalo puonjore weche mabeyo kuom sigendni ma nondik ei Muma. Kata kamano, jotich Nyasaye e tienge duto, bed ni gin Jokristo mowal kata “rombe mamoko,” bed ni gidak e “kinde mag giko” kata ooyo, oseyudo puonj ma yudore e “weche duto ma ne ondik chon.”—Joh. 10:16; 2 Tim. 3:1.

Kar neno ni sigendni manie Muma wuoyo mana kuom kueth moro, bed ni gin Jokristo mowal kata oganda mang’ongo, kendo paro ni sigendnigo ne wuoyo mana kuom kinde moro sie, jotich Jehova manie kueth ariyogo duto nyalo tiyo gi puonj ma yudore kuomgi. Kuom ranyisi, ok onego wane ni puonj ma yudore e bug Ayub wuoyo mana kuom pek ma Jokristo mowal noromogo e kinde Lweny Mokwongo mar Piny. Ng’eny jotich Nyasaye ma chwo kata mon, bed ni gin Jokristo mowal kata oganda mang’ongo, oseromo gi pek ma chalo gi ma Ayub nokaloe, kendo giseneno “gima Jehova notimone bang’ mano, ni Jehova ogundho gi hera matut kendo okecho ji.”—Jak. 5:11.

E kanyakla magwa kindegi, donge wan gi nyimine ma hikgi oseniang’ kendo momakore gi Nyasaye kaka Debora, jodong-kanyakla ma pok oti to tiyo gi rieko kaka Elihu, jopainia ma jochir kendo jokinda kaka Jeftha, kod chwo gi mon man gi yie motegno kendo ma gin joma hore mos kaka Ayub? Mano kaka wamor ni Jehova notimo chenro mondo orit Muma mondo ‘weche duto ma nondik chon,’ omiwa ‘hoch moa e Ndiko mondo wabed gi geno’!

Kuom mano wechegi duto nyiso gimomiyo, kindegi bugewa osebedo ka lero puonj ma wanyalo yudo e sigendni mag Muma kar manyo ni sigendni manie Muma ochung’ ne ang’o kod kaka gibiro chopo.