1. Ji mathoth e piny neno nade wach bedo gi timbe maler?

PINY opong’ gi timbe mochido, to moloyo e kinde ma wadakegi. E pinje mang’eny, nindruok e kind chwo gi chwo kata e kind mon gi mon, kod nindruok e kind joma ok okendore ineno kaka gik ma ok richo. Timbegi ijiwo e gik milando kaachiel gi gik ma imanyogo mor kaka thumbe, sinembe, kod buge mochido. (Zab. 12:8) Timbe mag terruok opong’o piny ma nyalo miyo ng’ato openjre ni, ‘Be nyalore adier mondo ng’ato osik ka en gi timbe maler?’ Dwoko ma wachiwo gi chir en ni, Ee, mano nyalore. Ka Jehova okonyo Jokristo madier, to ginyalo siko gi timbe maler.—Som 1 Jo-Thesalonika 4:3-5.

2, 3. (a) Ang’o momiyo dwarore ahinya ni waked kod gombo mochido? (b) Ang’o ma wabiro nono e sulani?

² Mokwongo nyaka wang’e ni mondo wasik ka wan gi timbe maler, nyaka wakwed gombo maricho. Mana kaka oniambo moket e olowo nyalo lombo rech, e kaka paro kod gombo maricho ka ok ogol mapiyo, nyalo lombo kendo ywayo Jakristo. Nikech wan dhano morem, gombogo nyalo yondhowa ma rwakwa e yor richo. Kae to mos mos, gombogo nyalo gurore ma gibed motegno  chuth. Kochopo kanyo ma thuolo be oneno, kata mana jatich Jehova nyalo timo gik mochido mosebedo kogombo e chunye. Adier, ‘gombo nyuologa richo.’—Som Jakobo 1:14, 15.

³ En gima ber paro kaka gombo ma chakore ka gima tin, nyalo dongo ma nyuol richo maduong’. Kata kamano, gima jiwowa en ng’eyo ni ka wageng’o gombo ma ok ler kik ogurre e chunywa, ok wabi donjo e tim mochido kendo wabiro geng’o lit mathoth ma jabiro bang’e. (Gal. 5:16) Weuru wanon gik moko adek ma biro konyowa mondo waked gi gombo maricho. Gigo gin: winjruok ma wan-go gi Jehova, siem ma wayudo e Wachne, kod kony ma wuok kuom Jokristo motegno.

4. Ang’o momiyo dwarore ni wamed sudo machiegni gi Jehova?

⁴ Muma jiwo joma dwaro ‘sudo machiegni gi Nyasaye’ niya: “Pwodhuru lweteu obed maler . . . kendo pwodhuru chunyu.” (Jak. 4:8) Ka wakawo mapek osiep manie kindwa gi Jehova, wabiro temo matek mondo wamore e ngimawa duto, moriwo nyaka gik ma waparo. Wanyiso ni wagombo bedo gi ‘chuny maler’ kuom keto pachwa e gik moko duto maler, malong’o, kod mowinjore oyud pak. (Zab. 24:3, 4; 51:6; Fil. 4:8) Gima ber en ni Jehova ong’eyo ni wan dhano morem. Ong’eyo ni gombo maricho gin gik ma wanyalo bedogo. Kata kamano, wang’eyo ni chunye bedoga malit ka wasiko gi paro maricho kar timo duto mwanyalo mondo wathirgi. (Chak. 6:5, 6) Keto wachni e paro miyo waramo e chunywa ni wabiro timo duto mwanyalo mondo warit pachwa osik ka ler.

5, 6. Ere kaka lamo nyalo konyowa mondo waked gi gombo maricho?

⁵ Yo maduong’ ma wanyalo nyisogo ni wageno chuth kuom Jehova en lemo kinde duto mondo okonywa waked gi paro maricho. Sama wamedo sudo machiegni gi Jehova e lamo, en bende omedo sudo machiegni kodwa. Omiyowa roho mare maler, kendo rohono miyowa teko mar dhi nyime kwedo paro maricho mondo wasik ka wan gi timbe maler. Kuom mano, weuru kinde duto wanyis Nyasaye gombo ma wan-go mar more kokalo kuom gik ma wasiko waparo e chunywa. (Zab. 19:14) Be wakwaye ka wabolore mondo ononwa kendo ofweny “gimoro marach” kaka paro kata gombo ma ok owinjore ma nyalo terowa e yor richo? (Zab. 139:23, 24) Be wajasaye mondo okonywa wasik ka wamakore kode sama tem moro oyudowa?—Mat. 6:13.

⁶ Kaka ne wapon kata timbe mochido ma ne watimo chon nyalo bedo ni nomiyo wahero timbe ma Jehova osin-go. Kata bed ni ne en kamano, pod onyalo konyowa mondo watim lokruok ma dwarore eka wadhi nyime tiyone e yo moyiego. Mano e gima Ruoth Daudi nofwenyo. Bang’ terore gi Bathsheba, Daudi nosayo Jehova niya: “Chwena chunya maler, kendo [duokna] chuny mogik kare e iya.” (Zab. 51:10, 12) Tim marach nyalo gurore ahinya e ringrewa morem, kata kamano Jehova nyalo miyo wabed gi chuny moikore timo dwache. Kata kapo ni gombo maricho ogurore e chunywa, kendo temo monowa bedo gi paro maler, Jehova nyalo chiko yorewa mondo wayie luwo chikene kendo dak kaluwore gi chikego. Onyalo geng’onwa gimoro amora marach ma dwaro chiko ngimawa.—Zab. 119:133.

7. Ere kaka Wach Nyasaye nyalo konyowa geng’o paro ma ok ler?

⁷ Jehova nyalo dwoko lamowa kotiyo gi Wachne ma en Muma. Rieko ma yudore e  Wach Nyasaye “mokwongo oler.” (Jak. 3:17) Somo Muma pile kendo paro matut kuom gik ma wasomo nyalo konyowa rito pachwa ne gik mochido. (Zab. 19:7, 11; 119:9, 11) E wi mano, Muma oting’o ranyisi moko kod siem moko ma achiel kachiel ma nyalo konyowa kik walwar e obadho mar bedo gi gombo ma ok ler.

8, 9. (a) En ang’o ma nomiyo wuowi moro oterore gi dhako ma jachode? (b) Gin chal mage e kindegi ma nyalo dwarore ni waluw siem man e Ngeche sula mar 7?

⁸ Ngeche 5:8 nyisowa kama: “Bedi mabor [kod dhako ma jachode]; kendo kik isud but dho ode.” Rach ma nyalo yudowa ka ok waluwo siemno iwuoyoe e Ngeche sula mar 7, ma wuoyo e wi wuowi moro ma wuotho awuotha ka bayo machiegni gi od dhako ma jachode. Piny chako yuso. E bath yo kama otimo mudho, dhakono dhi ire, to nyaka bed ni dhakono orwakore gi lewni ma chiegni weye duk. Dhakono kwake kendo nyodhe. Weche mamit ma dhakono tiyogo chiero gombo e chuny wuowino kendo nenore ni gombono muome. Gidonjo e tim terruok. Nenore ni wuowino ok nowuok piny achiel kachiel mondo odhi oterre. En poya kendo ok ong’ad paro e yo makare. Kata kamano, koro chuno ni nyaka odag gi lit kod hinyruok moyudo nikech tim marachno. Mad nong’e to obed mabor gi wang’ yo ma dhi ka dhakono!—Nge. 7:6-27.

 ⁹ Be dibed ni seche moko wang’ado paro ma ok nyis rieko, mi watim gik ma nyalo chiero gombo maricho? Kuom ranyisi, seche mag otieno, stesende mag TV nyalo mbeko chike ma tayogi ma ginyis programbe mochido. To nade ka wasiko wawilo chanel mag TV e seche kaka mago? Seche moko bende wanyalo chako diyo adiya kuonde mopogore opogore e Intanet kata chako tudore gi joma wakia ma rwakwa e Websait minyisoe ponografi kata tudruok gi joma loko ohala modok korka weche nindruok. Dibed ni e seche kaka mago e ma wanyalo romoe gi gik ma nyalo chiero gombo ma ok kare kuomwa ma monwa loyo lweny ma wagoyo mar siko gi timbe maler?

10. Ang’o momiyo mila mag kisera nyalo kelo hinyruok? (Ne picha manie chak sulani.)

¹⁰ Yo machielo ma Muma konyowago en miyowa siem e wi wach luor ma joma chwo kod joma mon onego obedgo e kindgi. (Som 1 Timotheo 5:2.) Siemno ok chiw thuolo kata matin mar tugo kata milruok e yor kisera gi ng’at ma ok en jaodi. Jomoko nyalo paro ni ranyisi mag del motudore gi weche mag kisera kaka diyo ne ng’ato wang’ ok en gima rach tek mana ni ok gimulre e yo moro amora. Kata kamano, timo gik ma chalo kamago kata nyiso ni iyie kodgi, nyalo miyo ichak bedo gi paro mochido ma nyalo rwaki e tim terruok. Osetimore ne ji mang’eny, kendo pod nyalo timore.

11. En ranyisi mane maber ma Josef noketonwa?

¹¹ Josef notiyo gi rieko kaluwore gi wachni. Kane chi Potifa otemo sere, nodagi wachno chuth. To mano ok nomono dhakono dhi nyime gi teme. Pile ka pile dhakono ne nyise ni onind kode. (Chak. 39:7, 8, 10) Kaluwore gi ng’at moro ma nono Muma, ne chalo ka gima chi Potifa nyiso Josef niya: “‘Ani yaye, we wabed mana kar kendwa mana matin,’ kogeno ni nodhi miyo [Josef] okaw okang’ mokwongo.” Kata kamano, Josef noramo mondo weche dhakono kik ywaye. Nodagi timbe kisera mag dhakono, kendo nodagi milore kode, to mano nomiyo gombo maricho ok obedo e chunye. Kane otemo chuno Josef onind kode, Josef ok nodigni. “Noweyo nangane e luete, noringo noa kanyo.”—Chak. 39:12.

12. Wang’eyo nade ni gima wang’iyo nyalo chiko chunywa?

¹² Muma bende siemowa mondo kik wawe wengewa omi chunywa oba yo. Wang’ ma siko pisore koni gi koni nyalo chiero kata jimbo gombo mag nindruok. Yesu nochiwo siem ni “ng’ato ang’ata ma siko ka ng’iyo dhako mondo ogombe, osechodo kode ei chunye.” (Mat. 5:28) Tem ane paro gima notimore ne Ruoth Daudi. “Nowuotho e wi tado mar od ruoth: kendo gi e tado kanyo noneno dhako kaluokore.” (2 Sam. 11:2) Ne ok orango tenge mondo oket pache kuom gimachielo. Mano nomiyo ogombo chi ng’at machielo ma okawo okang’ mar terore kode.

13. Ang’o momiyo onego watim ‘singruok gi wengewa,’ to mano oriwo timo ang’o?

¹³ Mondo wathir paro maricho, dwarore ni waluw ranyisi mar Ayub ma nowacho kama: “Nasingora ni naket chik kuom wengena.” (Ayub 31:1, 7, 9) Onego wang’ad e chunywa mar chiko wengewa kendo kik wawe girang jomoko gi gombo mar terruok kodgi. Mano oriwo loko wang’wa mondo kik wang’i piche ma chiero gombo mag nindruok bed ni gin e kompyuta, e bath ndara kilandogo gik miuso, piche manie ng’e buge, kata moket kamoro amora.

14. Wanyalo timo ang’o mondo siem ma imiyowa ni wasik gi timbe maler okonywa?

¹⁴ Kapo ni weche ma wasewuoyoe nyaka chop kae, ofwenyoni ni nitiere kuonde monego  itimie lokruok mondo imed kedo gi gombo maricho, kaw okang’ mapiyo. Yie ibolri mondo iluw siem ma Wach Nyasaye chiwo ma biro konyi bedo motang’ ne richo kendo mondo isik gi timbe maler.—Som Jakobo 1:21-25.

15. Kapo ni wanyagore gi gombo moko maricho, ang’o momiyo dwarore ni wamany kony?

¹⁵ Kapo ni iyudo ka geng’o gombo maricho mag nindruok tekni, inyalo dhi ir Jokristo weteni mondo okonyi. En adier ni nyiso jomoko chandruok maling’ ling’ ma chalo kamano ok en gima yot. Kata kamano, choko chir mar nono chandruogno gi Jakristo motegno nyalo konyowa mondo kik wabed joma rendore ni gombo marach ma wan godono, ok rach ahinya. (Nge. 18:1; Hib. 3:12, 13) Wuoyo kuom nyawo moro ma wan-go gi Jakristo moro motegno, nyalo fwenyonwa gik mamoko ma nyalo hinyowa ma wan to ok wane. Timo kamano nyalo konyowa mondo watim lokruoge ma dwarore mondo wasik e hera mar Jehova.

16, 17. (a) Ere kaka jodongo nyalo konyo joma kedo gi gombo maricho? Chiw ane ranyisi. (b) Ang’o momiyo ber mondo joma nigi nyawo mar ng’iyo ponografi omany kony?

¹⁶ Jodong-kanyakla e joma owinjore ahinya mondo okonywa. (Som Jakobo 5:13-15.) Owadwa moro ma wuok e piny Brazil nonyagore gi gombo moko maricho kuom higni mang’eny. Owacho niya: “Nang’eyo ni paro marichogo ok ne mor Jehova. Kata kamano, wiya ne kuot nyiso jomoko kaka nawinjo e chunya.” Gima notimore maber en ni jaduong’-kanyakla nowuoyo kode ma ojiwe mondo omany kony. Owadwano wacho kama: “Nawuoro ahinya kaka jodongogo nokonya e yo mang’won kendo ne gidewa moloyo kaka naparo. Ne gichikona itgi adimba sama nanyisogi chandruogenago. Ne gitiyo gi Muma mondo gimed jiwona kaka Jehova pod nohera kendo ne gilemona. Mano nomiyo obedona mayot rwako siem ma ne gimiya kowuok e Muma.” Higni mang’eny bang’e kosetimo dongruok e wach Nyasaye, nowacho kama: “Sani koro aneno gimomiyo en gima ber ahinya manyo kony kar weyo aweya mondo chandruogewa oturwa kendwa.”

¹⁷ Manyo kony en gima dwarore ahinya kapo ni gima kelo ne ng’ato paro mochido en tim molil mar ng’iyo ponografi. Kaka ng’ato medo deko ma ok omanyo kony, e kaka medo bedo mayot mondo ‘gombono otegno ma nyuol richo’ ma biro kelo hinyruok ne jomoko kendo ketho nying Jehova. Gombo mar moro Jehova kendo siko e kanyakla mar Jokristo, osemiyo jotichne mang’eny orwako kony ma omigi e yor hera.—Jak. 1:15; Zab. 141:5; Hib. 12:5, 6.

18. Ing’ado e chunyi mar timo ang’o?

¹⁸ Kaka timbe ji medo bedo maricho e piny Satanni, e kaka Jehova medo bedo mamor neno kaka jotichne momakore kode timo kinda mondo pachgi osik ka ler kendo ka gimakre gi chikene motudore gi timbe mabeyo! Mondo watim kamano, ng’ato ka ng’ato kuomwa onego ong’ad mar siko machiegni gi Jehova kendo luwo kaka otayowa kotiyo gi Wachne kod kanyakla mar Jokristo. Siko ka wan gi timbe maler miyo wabedo gi chuny kod paro mokuwe e kindegi. (Zab. 119:5, 6) E kinde mabiro, bang’ kosegol Satan, wabiro bedo gi thuolo ma jaber mar dak nyaka chieng’ e piny maler ma onge chilo ma dwodowa.