NE ONYUOLA higa mar 1955 e piny Australia kama iluongo ni Queensland. Mapiyo bang’ mano minwa Estelle, nochako puonjore Muma gi Joneno mag Jehova. Ne obatise higa ma luwo, kendo wuonwa Ron bende norwako adiera higni 13 bang’e. An ne obatisa Queensland e higa mar 1968.

Ae tinna, nahero somo ahinya kendo nahero dhok mopogore opogore ma ji wacho. Kane wadhiga bayo gi joodwa, nyaka bed ni nachwanyoga jonyuolna ahinya nikech naheroga bet chien e mtoka ka asomo mana buk, kar ng’iyo gik mabeyo beyo manie alwora man oko. Kata kamano, hero somo nokonya ahinya e skul. Kane an e sekondar e boma mar Glenorchy manie chula mar Tasmania, ne omiya mich mathoth nikech timo maber e skul.

Bang’e nochopo kama ne dwarore ni ang’ad paro e wi wach moro mapek. Be ne adhi yie mondo omiya skolaship mar dhi e yunivasiti koso? Kata obedo ni nahero somo kod puonjore gik mopogore opogore, amor ni minwa nokonya mondo aher Jehova moloyo gimoro amora. (1 Kor. 3:18, 19) Omiyo bang’ tieko sekondar, jonyuolna noyiena mondo awe skul gi kanyo kendo  nachako tij painia e dwe mar Januar higa 1971 ka ajahigni 15.

Nabedo japainia kuom higni aboro ka an Tasmania. Kapod an kuno, ne akendo nyar Tasmania moro ma jaber miluongo ni Jenny Alcock, kendo ne walendo kanyachiel kode ka wan jopainia makende kuom higni ang’wen e taonde ma ok thor lendie mag Smithton kod Queenstown.

Higa mar 1978 e higa ma ne wakwongo dhi e pinje ma oko kane wadhi e chokruok moriwo pinje ma ne otim e taon mar Port Moresby, e piny Papua New Guinea. Pod anyalo paro kaka jamisonari moro nogolo twak e dho Hiri Motu. Kata obedo ni ok nawinj dhokno, twagno nojiwa mondo abed jamisonari, apuonjra dhok mamoko, kendo mondo agol twege ma chalo gi mare. Gikone, nafwenyo kaka nanyalo tiyo gi hera ma naherogo dhok mamoko e tiyo ne Jehova.

Kane wadok Australia, ne wahum ahinya ka nogwelwa mondo walend ka wan jomisonari e chula mar Funafuti man Tuvalu ma chon niluongo ni Ellice Islands. Ne wachopo e migawo marwa Januar higa 1979. Kindeno ne nitie mana jolendo adek kende mosebatisi e Tuvalu mangima.

Puonjruok dho Tuvalu ok ne yot. Buk achiel kende ma ne yudore e dhokno ne en mana Muma moting’o bug Mathayo nyaka Fweny. Ne onge diksonari kata skunde ma ng’ato ne nyalo puonjore dhokno. Omiyo nwang’ado mar temo puonjore weche manyien 10 nyaka 20 pile ka pile. Kata kamano, nwafwenyo bang’e ni ok ne wang’eyo tiend weche mathoth ma ne wapuonjorego. Kar wacho ne ji ni timbe juok rach, ne wanyisogiga ka ok wang’eyo ni giwe tiyo gi ratil mag pimo kod okwajo! Ne dwarore ni wapuonjre dhokno eka mondo wapuonjre gi jopuonjre Muma mathoth ma ne waseyudo. Omiyo ne wadhi nyime temo. Higni moko bang’e, achiel kuom joma ne wapuonjorego nonyisowa kama: “Wamor ahinya ni koro unyalo wacho dhowa e yo maber. Choncha to ne ok wang’eyo ni ne utemo wacho ang’o!”

Ne nitie gimachielo ma nokonyowa puonjore dhokno mapiyo. Nikech ne onge udi ma ne ipango, ne wadak gi Janeno moro gi joode e gweng’. Mano ne nyiso ni koro ne wadhi dak e gweng’ kama iwachoe dhokno. Bang’ weyo wacho dho Kisungu kuom higni moko, dho Tuvalu e ma koro nobedo dhowa.

Bang’ ndalo matin, ji mathoth nochako rwako adiera. Kata kamano, ne wadhi puonjogi ka watiyo  gang’o? Ne waonge buk moro amora mondik e dhogi. Ere kaka ne gidhi timo puonjruok ma margi giwegi? Kane gichako biro e chokruoge, ne gidhi wero wende mage, ne gidhi tiyo gi buge mage, to ere kaka ne gidhi timo ikruok ne chokruoge? Jogi ne dhi timo dongruok nade ma chop kama ibatisogie? Ogandani ne dwarore oyud chiemb chuny e dhogi giwegi! (1 Kor. 14:9) Ne wachako parore kama, ‘Be chieng’ nwayud buge e dho Tuvalu, ma en dhok miwacho mana gi ji ma ok chop 15,000?’ Jehova nochiwonwa dwoko konyisowa gik moko ariyo ayanga: (1) Odwaro ni Wachne olandi e ‘chulni man ku mabor,’ kendo (2) odwaro ni jogo ma piny neno ni gin ‘joma thagore gi joma odhier’ ogene.—Yer. 31:10; Zef. 3:12.

E higa 1980 bad ofis marwa nomiyowa migawo mar tiyo kaka jolok dhok. Ne en tich ma ne waneno ni waonge lony mar timo. (1 Kor. 1:28, 29) Mokwongo, ne wanyiewo masin moro moti (mimeograph), koa kuom sirkal, ma ne watiyogo e goyo buge mag chokruogewa. Ne waloko nyaka bug Adiera Materi e Ngima Mochwere e dho Tuvalu kendo masindno e ma ne watiyogo. Pod anyalo paro tik mar ink kaachiel gi kinda ma ne dwarore mondo ng’ato otim sama ogoyo bugego ka piny bende liet nyowuoyo. Kindego sitima pod ne onge!

Tij loko buge e dho Tuvalu ok ne yot nimar ne onge buge mamoko e dhokno ma ne wanyalo tiyogo e timo nonro. To seche moko ne wayudo kony e yo ma ok wapar. Chieng’ moro gokinyi, napo ka adonjo e dala jaduong’ moro ma ne kwedo adiera malich. Jaduong’no chon ne en japuonj. Noparona ni nosekwerowaga ni kik wadhiga e dalane. Kae to nonyisa kama: “Nitie mana gimoro achiel ma adwa nyisi. E buge musendiko e dho Tuvalu, yo ma undikogo weche opogore ahinya gi kaka wawuoyoga.” Napenjo jomoko to nafwenyo ni jaduong’no nowacho adier. Omiyo ne watimo lokruok ma dwarore. Kata kamano, nawuoro ahinya ni Jehova  nokonyowa kotiyo gi jal ma ne kwedowa to kare ne somoga bugewa!

Gima ne wakwongo goyo e dho Tuvalu ma ne idhi pog ne ji duto, ne en kalatas migwelogo ji e Rapar. Bang’e ne ogo trakt miluongo ni Wach Pinyruoth Na. 30, ma nogol kanyachiel gi mar Kisungu. To mano kaka ne wamor chiwo ne ji gima ginyalo somo e dhogi! Mos mos bang’e, brosua kod buge mamoko ne ogo e dho Tuvalu. E higa mar 1983 bad ofis man Australia nochako goyo Ohinga mar Jarito ma ne nigi ite 24 ma ne igolo ding’wen e higa. Gasedno ne miyowa thuolo mar puonjruok paragraf abiriyo juma ka juma. Jo-Tuvalu noneno wachno nade? Nikech ne gihero somo, ji nohero bugewa ahinya. Sirkal ne landoga e redio buk moro amora manyien ma ne dhi wuok, kendo seche moko mano e ma nichakogago kaka thuon wach! *

Tij loko dhok nochakore mana ka indiko weche gi lwedo e kalatas. Bang’e weche ma ne olokgo ne igoyo e typewriter, kae to igoyogi kendo nyadinwoya kapok oorgi e ofiswa man Australia mondo olosgi gibed buk. Kinde moro, ne nitie nyimine ariyo e ofis ma ne rwako weche mwasendiko e kalatas e kompyuta, kata obedo ni ok ne ging’eyo dho Tuvalu. Rwako weche diriyo e yo ma chalo kamano, kae to ipimo weche morwakgo, ne miyo makosa ok bedie mang’eny. Ka oselos otesego moket nyaka piche e igi, ne gioronwagi ka gitiyo gi ndege mondo wanon-gi kendo wadwokgi mondo odhi ogogi gibed buk.

Tinde to gik moko olokore! Joma tinde loko dhok ndikoga e kompyuta achiel kachiel kendo ginyalo nonogi kanyo gi kanyo. Kinde mang’eny, weche mosenon-go iloso ka iketo pichni kuomgi gi ng’at machielo ma tiyo machiegni gi joma loko dhok, kae to itiyo gi Intanet kiore ne ofis ma goyoga buge. Tinde onge kibaji mar ringo dhi e posta kikowo weche moseloki.

Kaka higni ne medo kalo, e kaka an gi Jenny ne wamedo yudo migepe mamoko e alwora mar Pacific. Kane wa a Tuvalu, nomiwa migawo mar dhi tiyo e ofis Joneno man Samoa e higa mar 1985. Ka wan kuno, ne wakonyo e tije motudore gi loko dho Samoa, dho Tonga, kod dho Tokelau komed e wi tich ma ne watimo e dho Tuvalu. * Kae to e higa mar 1996 nomiwa migawo ma chalo gi mano e ofis Joneno man Fiji, kama ne wanyalo siro tij loko e dho Fiji, dho Kiribati, dho Nauru, dho Rotum, kod dho Tuvalu.

Kinde duto awuoroga awuora kinda ma owete gi nyimine nyisoga ne tij loko bugewa e dhok mamoko. Seche moko tijno nyalo bedo matek kendo ma olo ng’ato. Kata kamano, thoth Jokristogi temoga ahinya nyiso chuny ma Jehova nigo mar dwaro neno ni wach maber oyal “ne ogendni duto, gi dhoudi duto, gi dhok duto, kod ji mopogore opogore duto.” (Fwe. 14:6) Kuom ranyisi, kane idwa chak loko Ohinga mar Jarito e dho Tonga, naromo gi jodong-kanyakla duto ma ne ni Tonga mi apenjogi ni en ng’a ma ne inyalo tieg ne  tij loko dhok. Achiel kuomgi ne tiyo tich maber mar mekanika. Noyie weyo tijno kinyne mondo ochak tij loko dhok moriere. Mano nojiwa ahinya nikech ne en gi joot to ok nong’eyo kama nonyalo yutonegie. Kata kamano, Jehova norite kaachiel gi joode, kendo notimo tij loko dhok kuom higni buora.

Kinda ma kamano nyiso paro ma Bura Matayo nigago mar neno ni chiemb chuny yudore e dhok duto kata bed ni joma wacho dhokno nok. Kuom ranyisi, kinde moro ji ne penjore ka be owinjore adier olok buge e dho Tuvalu. Dwoko ma Bura Matayo nochiwo nojiwa ahinya. Ne gidwoko kama: “Ok wane gima dimi uwe loko buge e dho Tuvalu. Kata obedo ni joma wacho dho Tuvalu nok kopim gi joma wacho dhok mamoko, pod dwarore ni giwinj wach maber e dhogi giwegi.”

E higa mar 2003, an kaachiel gi Jenny nogolwa e Migawo mar Loko Dhok e ofis man Fiji ma oterwa e Migawo Mochung’ ne Tij Loko Dhok e ofis man Patterson, New York. Mano nochalonwa mana ka lek! Ne wariwore gi jomamoko ma bende konyo e weche mag loko buge e dhok momedore. Kuom higni ariyo gi dire kama, ne wan gi migawo mar limo pinje mopogore opogore ka watiego owete gi nyimine ma tiyo tij loko dhok.

We koro aduog e mbaka ma nende achakogo e chak sulani. E higa mar 2000, Bura Matayo nofwenyo ni dwarore ni omed tiego owete gi nyimine ma loko dhok. Noyudo ka thothgi pok otieg e yo malong’o. Bang’ lero ne Komiti mar Ndiko, wach ma ne gikonowa ni watimie nonro, Bura Matayo nong’ado ni owete gi nyimine duto ma loko dhok e piny ngima onego otiegi. Tiegruokno noriwo tiego ji ong’e tiend Kisungu, yore mopogore opogore mag loko, kod kaka ginyalo tiyo kanyachiel ka gin gimoro achiel.

Timo kamano osekonyo nade tij loko buge e dhok mamoko? Mokwongo, tijno itimo e yo mong’ith. E wi mano, kwan mar dhok ma sani ilokoe bugewa osemedore sidang’. Kane wachopo e migapwa mokwongo ka wan jomisonari e higa mar 1979, Ohinga mar Jarito ne igoyo e dhok 82 kende. Kinde mang’eny, gasedego ne iyudo achien ka mar Kisungu nosewuok. Kata kamano, gie sani Ohinga mar Jarito yudore e dhok mokalo 240, kendo thothgi wuok riat gi mag Kisungu. Sani ng’ato nyalo somo gimoro ma wuoyo e wi Muma e dhok mokalo 700. Ma en gima chon ok ne wapar ni ditimre.

E higa mar 2004, Bura Matayo nochako ong’ado mar timo gimoro maduong’ ma en loko Muma e dhok momedore kendo mapiyo kaka nyalore. Dweche matin bang’ mano, tij loko Muma nobedo achiel kuom tije ma ne inyalo tim gi joloko kuonde mopogore opogore, to mano noyawo thuolo mondo Loko mar Piny Manyien oyudre e dhok mathoth. Chop higa mar 2014, Mumani  osebedo ka yudore oduto kata chakre Mathayo nyaka Fweny e dhok 128 moriwo koda dhok mopogore opogore miwacho South Pacific.

Achiel kuom gik ma aparo e ngimana ne en thuolo makende ma nomiya mondo adhi e chokruok maduong’ Tuvalu e higa mar 2011. Oro malich noyudo okwako pinyno kuom dweche mogwaro kendo ji ne paro ni chokruok maduong’no ne ok dhi timore. Kata kamano, chieng’ ma nachopoe Tuvalu godhiambo, koth maduong’ nochue, kendo chokruogno nodhi nyime kaka ne ochan! Ne an gi thuolo makende mar golo twak ma igologo Muma Maler (Mathayo-Fweny)–Loko mar Piny Manyien e dho Tuvalu, kendo oganda mar Tuvalu e oganda matinie mogik mosegayudo Muma ma jaberni. Bang’ chokruogno, koth maduong’ nochako chue kendo. Omiyo chokruogno norumo ka ng’ato ka ng’ato nigi pi ngima mogundho kod pi koth bende!

Gima lit en ni jaoda Jenny, ma nwasedakgo kuom higni mokalo 35, ok noneno ka igolo Mumano. Ne otho e higa mar 2009 bang’ nyagruok gi kansa mar thuno kuom higni apar. Onge kiawa ni ka ibiro chiere, obiro bedo mamor winjo ni jo Tuvalu noyudo Muma e dhogi.

Chakre kindeno, Jehova oseguedha gi dhako machielo ma jaber miluongo ni Loraini Sikivou. Loraini gi Jenny notiyo kanyachiel e Bethel ma Fiji, kendo Loraini ne tiyo tij loko dho Fiji. Omiyo sani kendo an gi jaot mageno, ma wadhigo nyime tiyo ne Jehova kendo en bende ohero dhok mopogore opogore kaka an!

Ka agoyo picha chien, en gima jiwa ahinya neno kaka Jehova Wuonwa me polo dhi nyime dewo joma wacho dhok mopogore opogore, bed ni iwachogi gi ji mathoth kata manok. (Zab. 49:1-3) Asebedo kaneno kaka ji bedo mamor sama gihango neno bugewa kondik e dhogi, kata sama giwero ne Jehova wende pak e dhogi giwegi. (Tich 2:8, 11) Pod anyalo paro weche owadwa moro ma hike oniang’ ma wuok Tuvalu miluongo ni Saulo Teasi. Ka nohango wero wende Pinyruoth e dho Tuvalu, nonyisa niya: “Aparo ni ber mondo idhi inyis Bura Matayo ni wendegi mit e dho Tuvalu moloyo e dho Kisungu.”

Chakre Septemba 2005, asebedo gi thuolo makende mar bedo achiel kuom owete manie Bura Matayo Joneno mag Jehova. Kata obedo ni sani ok anyal tiyo tij loko, ago ne Jehova erokamano ne thuolo ma pod omiya mar konyo e weche mag loko dhok e piny ngima. Amor ahinya ng’eyo ni Jehova ohero ji duto moriwo nyaka joma odak e chulni manie chuny Pacific Ocean komiyogi chiemb chuny! Ee, jandik-zaburi nowacho niya: ‘Jehova locho; piny mondo oyil ahinya: Chulni duto mondo omor.’—Zab. 97:1.