Yud Mor e Ngimani mar Kend

“Rieko e ma ji gerogo ot; lony e momiyo obedoe.”​—NGE. 24:3.

1. Nyasaye notiyo nade gi rieko kuom wach dichwo mokwongo?

WUONWA mariek manie polo ong’eyo gino makelonwa ber. Kuom ranyisi, Nyasaye ne ong’eyo ni, mondo dwaro Mare otimre, ne “ok ber mondo dhano [dichwo] obed kende” e puodho mar Eden. Achiel kuom gima ne duong’ ahinya e dwarono, ne en ni mondo jo mokendore obed gi nyithindo kendo ‘gipong’ piny.’​—Chak. 1:28; 2:18.

2. En chenro mane ma Jehova noketo mondo okony oganda dhano?

² Jehova nowacho kama, “Analosne jakony mowinjorene.” Bang’e Nyasaye ne omiyo dichwo mokwongo nindo matut, mi Nyasaye nokawo ng’et achiel kuom ringrene ma ne onge richo. Ne ochweyogo dhako. Kane Jehova okelo Hawa ne Adam, dhako makare ma ne onge richo, Adam nowacho kama: ‘Ma e chogo mar chokega, ringruok mar ringra: noluonge dhako, nikech nokawe kuom dichwo.’ Kuom adier, Hawa ne en jakony mowinjore ne Adam. Ng’ato ka ng’ato kuomgi ne dhi nyiso kido mopogore gi nyawadgi, to kata kamano, giduto ne gin chwech makare ma onge richo, kendo mochwe e kido mar Nyasaye. Omiyo, Jehova ema ne oriwo kend mokwongo. Adam gi Hawa ne orwako chenroni ma Nyasaye noketo, chenro ma ne dhi konyogi ng’ato gi nyawadgi.​—Chak. 1:27; 2:21-23.

3. Thoth ji kawo nade mich mar kend, to mano kelo penjo mage?

 ³ En gima lit ni piny masani opong’ gi chuny mar ng’anjo. Chandruoge ma tim ng’anjo kelo, ok wuog kuom Nyasaye. Ji mang’eny jaro mich Nyasaye mar kend, ka gikawo chenrono kaka gima ndalone osekalo, kendo ni kend en mana gima kelo kuyo kata ywaruok. Kuom thoth jogo makendore, ketho kend chuth en gima onya e kindgi. Nyalo bedo ni ok nyis nyithindo hera, kendo jonyuol nyalo tiyo kodgi mondo giyud ohala moro ka ywaruok nie kend. Jonyuol mang’eny ok oikore winjo paro machielo, kata mana mondo omi kuwe kod winjruok obedie. (2 Timo. 3:3) To kare ere kaka inyalo rit mor manie kend e kinde mag chandruokgi? Bolruok koda winjo pach ng’at machielo konyo nade e geng’o kend kik kethre? Ang’o ma wanyalo puonjre kuom ranyisi mag jogo modak e kindegi ma oserito mor e kendgi?

Bolruok Chuth e Bwo Chenro mar Jehova

4. (a) Paulo ne ochiwo chik mane kuom wach kend? (b) Jokristo mawinjo Nyasaye luwo nade gima Paulo nowacho?

⁴ Paulo, Jakristo ma jaote, ne omiyo mond liete chik mawuok kuom Nyasaye, ni ka giyiero mondo ochak okendgi kendo, to gitim kamano “mana kuom Ruoth.” (1 Kor. 7:39) Mano ne ok en chik manyien kuom Jokristo ma chon ne nie din mar Jo-Yahudi. Chik Nyasaye ne Jo-Israel ne chiko maler ni ok ne onego ‘ginyuomre’ gi ogendini ma ne olworogi ma ne ok lam Jehova. Jehova ne omedo wach moro malero chandruok ma ne dhi betie ka ng’ato ok oluwo chikni. “Nikech [ng’at ma ok Ja-Israel] enolok wuodi ni kik oluwa, ni mondo giti ni nyiseche mamoko: kamano numi i Jehova wang’ kodu, mi enotieki mapiyo.” (Rapar 7:3, 4) En ang’o ma Jehova dwaro ni jotichne ma ndalogi otim kuom wachni? Nenore maler ni, jatich Nyasaye onego oyier ng’at modwaro kendorego man “kuom Ruoth,” ma en jal ma osechiwore mobatise kendo matiyo ne Jehova kode. Luwo wach ma Jehova chiko kuom wach yiero ng’at ma ikendorigo, en nyiso rieko.

5. Jehova kaachiel gi Jokristo mosekendore neno nade singruok mag kend?

⁵ Singruok mag kend ler e wang’ Nyasaye. Kowuoyo kuom kend mokwongo, Wuod Nyasaye owuon, Yesu, ne owacho kama: “Gi ma Nyasaye oseriwo, kik dhano opogi.” (Math. 19:6) Jandik-zaburi paronwa gimomiyo dwarore ahinya rito singo: “Chiw ni Nyasaye misango mar erokamano; kendo chul gi miramogo [“misingori,” NW] ni Nyasaye Ma Malo Chutho.” (Zab. 50:14) Kata obedo ni mor maduong’ nyalo yudore e ngima jogo makendore, singruok ma gitimo e odiechieng’ arus ok onego okaw mayot, kendo gikelo ting’.​—Rapar 23:21.

6. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom ranyisi mar Jeftha?

⁶ Par ane gima ne otimore ne Jeftha, jal ma ne en jang’ad bura e Israel e higini mag 1100 Ka Ndalowa Podi. Ne osingo ne Jehova kama: “Ka nichiw nyithind Ammon e lueta adieri, eka nobedi ni gi manade mowuok a e dhooda kobiro romona kaduogo gi kuwe a kuom kedo kod nyithind Ammon, mano nobedi mar Jehova, mi nachiwe ka mich mar misango miwang’o.” Bang’ neno ni nyare, nyathine achiel kende, ema ne obiro romone koduogo oa Mizpa, be Jeftha ne omanyo kaka dolok singruokne? Ooyo. Ne owacho kama: “Aseyawo dhoga ni Jehova, kendo ok anyal dok chien.” (Bura 11:30, 31, 35) Jeftha norito singo ma ne otimo ne Jehova, kata obedo ni timo kamano ne dhi miyo kik obed gi kothe ma ne dhi ting’o nyinge. Kata obedo ni singruok ma Jeftha notimo opogore gi singo mag odiechieng’ kend, bedo ni ne orito singono, keto ranyisi maber ne chwo koda mon ma Jokristo kuom wach rito singogi.

Ang’o Manyalo Miyo Kend Odhi Maber?

7. Gin lokruok mage ma jogo ma eka okendore onego otim?

⁷ Thoth jo mokendore paro gi mor kinde ma ne gitimo kisera. Mano kaka ne gimor ng’eyo ng’at ma ne gidhi kendorego! Kaka ne gimedo  ng’eyore, e kaka ne gimedo herore. Kata kamano, kata bed ni ne gibedo gi kinde mar kisera, kata ni kend margi ne ochan, gikone ka koro ne gisebedo dichwo gi dhako, timo lokruok moko ne dwarore. Dichwo moro wacho kama: “Chandruok maduong’ ma ne wan-go e chakruok mar kend marwa, ne en fwenyo ni koro ne ok wanyal dak ka joma pok okendore. Kuom kinde, ne obedonwa matek rito tudruok ma ne wan-go gi osiepewa koda wedewa e yo makare.” Dichwo machielo, mosedak e kend kuom higini 30, ne ofwenyo chon e kend mare ni mondo omi kik okal tong’, ne dwarore ni nyaka ong’e ni koro gin ji ariyo. Kapok oyiero timo gimoro, kata yie mondo ng’ato ogwele kamoro, owuoyo gi chiege kae to oneno gima onyalo timo, kong’iyo gigo mamorogi giduto. Kochopo e gik machalo kamago, winjo paro ma ng’ato nigo konyo.​—Nge. 13:10.

8, 9. (a) Ang’o momiyo wuoyo maber dwarore? (b) Gin kuonde mage ma timo lokruok nyalo konyo, to nikech ang’o?

⁸ Seche moko kend riwo ji ariyo mowuok e kit ngima kata dhoudi mopogore. Kaendi dwaro ahinya ni gibed joma wuoyo ayanga ka gin thuolo. Yore mag wuoyo opogore. Neno kaka ng’at mikendorigo wuoyo kod wedene nyalo konyi ng’eye maber. Seche moko, gima ng’ato wacho ok ema nyis gima nie pache, to yo mowachego ema nyalo nyiso gima oparo ei chunye. Kendo ng’ato nyalo puonjre mang’eny kuom gik ma ok wachi. (Nge. 16:24; Kolo. 4:6) Lony kata ng’eyo tiend gimoro dwarore mondo mor obedie.​—Som Ngeche 24:3.

⁹ Kodok korka tuke mag mor kata yore mag manyo yweyo ma ng’ato oyiero, thoth jo mokendore yudo ni ber timo lokruok moko. Kapok ne ukendoru, nyalo bedo ni jaodi ne tiyo gi seche mang’eny e tuke kata e yore moko mag manyo mor. Be koro nyalo dwarore ni lokruok moko obedie? (1 Timo. 4:8) Penjono bende nyalo konyo e nono seche ma ng’ato kawo gi wedene. Nenore maler ni jogo mokendore onego obed gi kinde mag luwo yore mag lamo, koda yore mamoko ka gin kanyachiel.​—Math. 6:33.

10. Ere kaka luwo ndiko nyalo miyo winjruok maber obedie e kind jonyuol kod nyithindgi mosedonjo e kend?

 ¹⁰ Ka dichwo okendo, oweyo wuon mare gi min mare, dhako bende timo kamano. (Som Chakruok 2:24.) Kata kamano, chik Nyasaye madwaro ni ng’ato oluor wuon gi min mare ochwere. Omiyo kata bang’ kend, jo mokendore biro tiyo gi kinde moko ka gibedo gi jonyuol ma koni gi kocha. Dichwo moro mosedak e kend kuom higini 25 wacho kama: “Seche moko, tek chopo dwaro mag jaodi, jonyuolni, oweteni, koda dwaro mag jonyuol chiegi kaka dwarore. E yiero gima onego atim, aseyudo ni weche manie Chakruok 2:24 konyo. Ng’ato nigi ting’ kuom joodgi mamoko, to kata kamano ndikono nonyisa ni ng’ato onego omakre chuth gi jaode moloyo.” Jonyuol ma Jokristo moikore luwo ndikono biro ng’eyo ni nyithindgi mosedonjo e kend koro nigi odgi giwegi, kendo dichwo manie odno ema nigi ting’ mar chiko joodno.

11, 12. Ang’o momiyo puonjruok mar joot kaachiel gi lamo dwarore ahinya kuom jo mokendore?

¹¹ Bedo gi chenro maber mar puonjruok kanyachiel kaka joot dwarore. Gik mosetimore e ute mang’eny mag Jokristo nyiso ni mano en adier. Keto chenro ma kamano mar puonjruok nyalo bedo matek, kata dhi nyime luwo chenrono kuom kinde. Dichwo moro wacho kama: “Kapo ni wanyalo dok chien mwalok gimoro, gino dibed mana neno ni wamakre chuth gi chenro maber mar puonjruok mapiyo bang’ donjo e kend.” Omedo wacho kama: “En gima ber ahinya neno mor ma chiega nyiso seche molero adiera moro mwayudo kanyachiel sama wapuonjore.”

¹² Gimachielo makonyo en lamo kanyachiel. (Rumi 12:12) Ka dichwo gi dhako oriwore e lamo Jehova, winjruok machiegni ma gin-go gi Nyasaye nyalo jiwo tudruok margi e kend. (Jak. 4:8) Dichwo moro ma Jakristo lero kama: “Kwayo ng’wono mapiyo sama iboth, kendo wuoyo kuom kaka iboth sama ulemo kanyachiel, en yor nyiso lit ma in-go kuom gik matindo makelo chwanyruok.”​—Efes. 6:18.

Bed Ng’ama Oikore Luwo Chenro Moketi e Kend

13. Paulo ne ochiwo puonj mane kuom dewo dwaro malingling’ mag joma okendore?

¹³ Jokristo mokendore onego owere chuth gi timbe ma ok mi ngima mar kend luor, kaka timbe mopong’ e piny ma ji oheroe terruok. Kowuoyo kuom wachni, Paulo puonjo ni: “Dichwo mondo omi chiege gi mowinjore, kendo dhako bende otim kamano. Nimar dhako ok oloyo ringre owuon, mak mana chwore. Kamano bende dichwo ok oloyo ringre owuon, mak mana chiege.” Bang’ mano Paulo nyiso maler kama: “Kik utuonru gi mowinjore, mak mana ka dipo uyieru kendu.” Nikech ang’o? “Mondo uyud kinde mar riyo kech gi lamo; eka bang’e beduru kaachiel kendo, mondo Satan kik otemu dipo ka ok unyal ritoru.” (1 Kor. 7:3-5) Kuom wuoyo e wach lamo kanyo, Paulo nyiso  gigo ma Jakristo onego oket mokwongo. To kata kamano, onyiso bende maler ni Jakristo ka Jakristo manie kend onego odew dwaro mag ringruok koda mag chuny jaode.

14. Puonj mag Muma konyo nade kuom weche maling’ling’ mag kend?

¹⁴ Dichwo gi chiege onego obed thuolo e kindgi, kendo ng’eyo ni ka ok gibedo joma ng’won e weche maling’ling’, to chandruok nyalo betie. (Som Jo Filipi 2:3, 4; pim gi Mathayo 7:12.) Mano en gima osenenore kuom joot moko ma ok nie din achiel. Kata obedo ni nitie pogruok, ng’at ma Jakristo kuomgi nyalo miyo weche odhi maber kuom timne maber, mang’won, koda bedone ng’ama riwo jaode lwedo. (Som 1 Petro 3:1, 2.) Hera ma ng’ato oherogo Jehova koda jaode, kaachiel gi bedo gi chuny mar winjo pach jaode, biro konyo e wachni.

15. Nyiso luor konyo nade e kend ma mor nitie?

¹⁵ E yore mamoko bende, dichwo mang’won biro timo ne chiege gik moko gi luor. Kuom ranyisi, obiro bedo ng’ama winjo pach chiege, kata mana e gik matindo. Dichwo moro mosebet e kend kuom higini 47, wacho kama: “Podi amedo puonjra kuom wachni.” Mon ma Jokristo ijiwo mondo onyis chwogi luor matut. (Efes. 5:33) Wuoyo marach kuom chwogi, kendo jiwo mana kethogi e nyim jomoko, ok en nyiso luor kata matin. Ngeche 14:1 paronwa kama: “Dhako ka dhako mariek obidho ode; to ng’a mofuwo luete owuon okethe.”

Kik Uwe Ne Jachien Kinde

16. Jogo mokendore nyalo luwo nade puonj mayudore e Jo Efeso 4:26, 27 e kendgi?

¹⁶ “To ka iu owang’ kik utim richo; kik uwe chieng’ podhi ka pod un gi mirima. Kik umi Satan kinde.” (Efes. 4:26, 27) Ka waluwo wechego to ginyalo konyowa geng’o kata tieko ywaruok mag kend. Nyaminwa moro wacho kama: “Ok apar kata odiechieng’ achiel ma ne wachwanyore gi chwora mi waweyo ma ok wawuoyo kuom wachno, kata bed ni timo kamano ne nyalo kawo seche mang’eny.” Bang’ kendruokgi, en kod chwore ne ging’ado ni odiechieng’ ne ok dhi rumo ka podi ok giloso winjruokgi. “Ne wang’ado ni, kata weche richo machalo nade, wabiro ng’wonore kendo weyore richo ka waikore chako odiechieng’ machielo gi chuny maler.” Omiyo, ne ok ‘gimiyo Satan kinde.’

17. Kata ka nenore ni ng’ato ne okendore gi ng’at ma ne ok owinjore kode, en ang’o manyalo konyo?

¹⁷ To nade kane idonjo e chenro mar kend ma ok itiyo gi rieko maber? Inyalo yudo ni in e kend ma nenre ni onge hera kaka kend mag jomoko. Kata kamano, paro kaka Jachwech neno riwruok mar kend biro konyi. Kotelne gi roho mar Nyasaye, Paulo nojiwo Jokristo kama: “Kend mondo ji duto omi duong’, kendo kitanda kik dwany. Nikech Nyasaye nong’ad bura ni ndhegini kod jo terruok.” (Hibr. 13:4) Kendo weche ma ok onego okaw mayot gin magi: ‘Tol mikado gi tonde adek ok chod piyo.’ (Ekle. 4:12) Ka dichwo gi dhako odich gi wach keto nying’ Nyasaye obed maler, mano miyo gimedo bedo gi winjruok machiegni ahinya e kindgi giwegi koda gi Nyasaye. Onego giked matek e miyo kendgi odhi maber, ka ging’eyo ni timo kamano biro kelo duong’ ne Jehova, ma e Jachak ngima mar kend.​—1 Pet. 3:11.

18. Inyalo bedo gadier kuom ang’o kaluwore gi wach kend?

¹⁸ Yudo mor e kend en gima nyalore gadier kuom Jokristo. To mano dwaro kinda koda nyiso kido mag Jakristo, ma achiel kuomgi en bedo ng’at ma winjo kendo riwo lwedo paro mag jomoko. Sani, e kanyakla mag Joneno mag Jehova e piny mangima, nitie ji mang’eny modak e ngima mar kend, manyiso ni mano en gima nyalore.

Inyalo Dwoko Nade?

• Ang’o momiyo yudo mor e kend en gima nyalore?

• Ang’o manyalo konyo kend mondo odhi maber?

• Gin kido mage ma jo mokendore onego obedgo?

[Penjo mag Puonjruok]

[Picha manie ite mar 15]

Ber ka jo mokendore nyiso rieko ka giwuoyo kapok giyie mondo ogwelgi kamoro

[Picha manie ite mar 16]

Temuru tieko gino makelo ywaruok e kindu gie odiechieng’no, ma ‘ok umi Satan kinde’