Har-Magedon—Lweny mar Nyasaye mar Tieko Lwenje Duto Te

“Gineno ni nego chwech machielo en gima rach ahinya; omiyo, gikawo ni lweny en gima lich, ma ok onego obedi kata mana e paro ngang’, kendo en gima onge kata nying’ e dhogi.”​—WECHE JO INUIT MODAK E PINY GREENLAND KALUWORE GI JA NORWAY MILUONGO NI FRIDTJOF NANSEN E HIGA 1888.

NG’ANO ma ok diher dak e oganda ma lweny onge chuth e kindgi? Kendo ng’ano ma ok digomb dak e piny ma onge kata mana nying’ miluongogo lweny, nimar lweny en gima ji ok ong’eyo kuro? Dak e piny ma kamano nyalo bedo mana lek, to moloyo ka wageno ni dhano ema biro kelogo.

Kata kamano, kaluwore gi weche ma Isaya nokoro, Nyasaye owuon singo ni obiro kelo piny ma kamano. Ndikono wacho niya: “Ginikau ligengini ma gingo eka ginilosgo leu kwer, kod tongegi ginithedh ratonge: oganda ok noting’ ligangla noganda machielo, kendo ok ginipuonjre wach lueny nyaka chieng’.”​—Isaiah 2:4.

Kuom adier, mondo mano otimre, lokruok maduong’ nyaka bedie e piny ma sani nigi lwenje madirom 20 madhi nyime, kaachiel gi jolweny madirom milion 20 moikore kinde duto ne kedo. Omiyo, ok en gima wawuoro ni Jehova, Nyasaye manyalo duto biro kelo lokruok e chenro mag dhano. Timo kamano biro kelo gima Muma luongo ni, Har–Magedon.​—Fweny 16:14, 16.

Kata obedo ni “Har–Magedon” en nying’ mosetigo e kinde machiegni kiwuoyo kuom lweny mar nyuklia, buk moro malero tiend weche, wacho ni Har–Magedon en: “Kama jolweny makedo ne gik mabeyo goyoe lweny maduong’ mogik gi jolweny maricho.” Be chieng’ moro gik mabeyo biro loyo mago maricho, koso lweny ma kamano en mana gima ji paro apara?

Wanyalo yudo hoch kuom ng’eyo ni Muma nyiso nyadinwoya ni gik maricho biro rumo. Jandik-zaburi koro ni, ‘notiek joma ketho oa e piny. Kendo jo maricho norum.’ (Zaburi 104:35) Bug Ngeche wacho ni, ‘jo matir nodag e piny, kendo jo makare nodong’ie.’ To ‘nogol jo maricho oko e piny, kendo jo matimo andhoga nogol oko chuth.’​—Ngeche 2:21, 22.

Muma bende keto maler ni jo maricho ok bi yie weyo tekogi mar loch e yor kuwe; mano emomiyo lweny mogik dwarore mondo omi Nyasaye otiek gik maricho chuth, moriwo nyaka lweny. (Zaburi 2:2) Har–Magedon, ma e nying’ ma Muma miyo lweny makendeni, en nying’ monego opar kuome ahinya.

 Lwenje Ma Ne Ogo Machiegni gi Megiddo

“Har–Magedon” tiende en “Got mar Megiddo.” Dala machon mar Megiddo, kaachiel gi Paw Jezreel molwore, en kama osegoye lwenje madongo ma ng’ama ne lochoe ne nenre ayanga. Eric H. Cline, ma en jasomo ma nono weche machon ndiko e buge miluongo ni The Battles of Armageddon kama: “Kuom kinde duto, Megiddo kod Paw Jezreel osebedo kar lwenje ma oseloko kit ngima oganda dhano.”

Mana kaka Cline nyiso, kinde mang’eny lwenje ma osego e Megiddo osebedo madongo ma ng’ama olocho nyaka nenre ayanga. Higini 700 mosekalo, jolweny mag Mongol ma ne nigi teko ahinya e Asia, ne okwongo lwar e pawni. Jolweny mag Ingeresa kotelnegi gi Edmund Allenby, bende noloyo jo Turkey kama ok bor gi Megiddo, e kinde lweny mokwongo mar piny. Jasomo moro ma nono weche machon mag lwenje nowacho ni loch ma Allenby nolochogono ne “en achiel kuom mago ma ne otimore piyo ahinya, kendo maduong’ie nyaka a nene.”

Nitiere bende lwenje ma Muma wuoyoe ma ne ogo machiegni gi Megiddo. Kanyo, Jabura miluongo ni Barak noloyo jolweny mag Kanaan e bwo Sisera. (Jobura 4:14-16; 5:19-21) Gideon, kaachiel gi chwo 300, noloyo oganda lweny maduong’ mar Jo-Midian machiegni gi Megiddo. (Jobura 7:19-22) Ruoth Saulo kod Jonathan wuode ne otho e God Gilboa machiegni gi Megiddo kane Jo-Filistia oloyo jolweny mag Jo-Israel.​—1 Samuel 31:1-7.

Nikech kanyo ne ber gi kedo, Megiddo kod pap ma ne olwore, osegoye lwenje mang’eny kuom higini 4,000 mosekalo. Jasomo moro ne okwano lwenje ma ok tin ne 34!

Onge kiawa ni gik ma ne timore Megiddo kod alworane, konyo e ng’eyo tiend nying’ mitiyogo kaka ranyisi ni, “Har–Magedon.” Kata obedo ni nying’no yudore dichiel kende ei Muma, weche molworo kama oyudoree ei bug Fweny, nyiso maler ni Har–Magedon  biro mulo ngima ng’ato ka ng’ato manie piny.

Tiend Har–Magedon Kaluwore gi Muma

Kata obedo ni lwenje ma ne ogo machiegni gi Megiddo ne gin madongo, onge moro amora kuomgi ma ne otieko gik maricho. Chutho, onge moro amora kuom lwenjego ma kuom adier ne en lweny e kind gik mabeyo kod maricho. Nenre maler ni, lweny makamano nyaka go mana gi Nyasaye. Mana kaka Yesu nowacho kinde moro, “onge ng’a maber, mak mana Nyasaye kende.” (Luka 18:19) E wi mano, Muma nyiso ratiro ni Har–Magedon en lweny mar Nyasaye.

Ei Muma, bug Fweny wacho ni “ruodhi duto mag piny ngima” ibiro choki kanyachiel “e lweny mar chieng’ maduong’no mar Nyasaye Manyalo Duto.” (Fweny 16:14) Wach mokorno medo wacho ni: “Kendo chunygo nochoko ruodhigo e ka miluongo gi dho-Hibrania ni Har–Magedon.” * (Fweny 16:16) Bang’e, bug Fweny lero ni, “ruodhi mag piny, kod ogendgi mag lweny” ibiro ‘chok kaachiel mondo giked gi jal moidho ambuor kod ogandane mar lweny.’ (Fweny 19:19) Ifwenyo jal moidho ambuorno ni Yesu Kristo.—⁠1 Timotheo 6:14, 15; Fweny 19:11, 12, 16.

Ndikogi konyowa ng’eyo ang’o? Gikonyowa ng’eyo ni Har–Magedon en lweny e kind Nyasaye kod oganda dhano ma ok luw chik. Ang’o manyalo miyo Jehova kod Wuode Yesu Kristo, okedi e lweny ma kamano? Mokwongo, Har–Magedon biro ketho “jo ma ketho piny.” (Fweny 11:18) E wi mano, obiro kelo “piny manyien” mopong’ gi kuwe,  ma ‘warito kaka singruokne [Nyasaye] obet, kama wach makare odakie.’​—2 Petro 3:13.

Ang’o Momiyo Har–Magedon Dwarore?

Be en gima chocho pachi ng’eyo ni Jehova, ma en “Nyasach hera,” nyalo keto Wuode ma bende en, “Ruodh Kuwe” mondo okedi e lweny? (2 Jo Korintho 13:11; Isaiah 9:6) Ng’eyo gimomiyo gitimo kamano nyalo konyo e lero wachni. Bug Zaburi wuoyo kuom Yesu kaka jalweny moidho ambuor. Ang’o momiyo okedo? Zaburi lero ni Kristo kedo ne “adiera gi muolo gi tim matir.” Ogoyo lweny nikech ohero tim makare, to osin gi tim marach.​—Zaburi 45:4, 7.

Kamano bende, Muma nyiso kaka Jehova winjo e chunye ka oneno timbe ma ok kare manie piny sani. Janabi Isaya ndiko kama: “Jehova noneno wachni, kendo nosingo ni kech onge bura makare. Noketore e tim makare ka ng’ato morwakore gi dhengwa, e wiye bende noketo kondo mar lueny mar resruok; chulo kuor nobedone kaka lewini morwakorego, kinda bende nobedone ka lau roya morwakorego.”​—Isaiah 59:15, 17.

Kinde duto ma jo maricho nie loch, joma kare ok dibed gi kuwe maber. (Ngeche 29:2; Eklesiastes 8:9) Kuom adier, ok wanyal keto pogruok e kind timbe maricho mag mibadhi, kod jogo ma timogi. Omiyo, bura makare kod kuwe masiko, ok bi nono​—to obedoe mana ka oketh jo maricho. Suleman nondiko kama: ‘Ng’at marach, en rawar ng’at makare.’​—Ngeche 21:18.

To nikech Nyasaye e Jang’ad-Bura, wanyalo bedo gadier ni buche duto mibiro ng’adi ne joma richo ibiro tim e yo makare. Ibrahim nopenjo kama: “Ja-ng’ad bura mar piny duto ok notim gi makare koso? ” Dwoko ma Ibrahim nofwenyo en ni, kinde duto Jehova ni kare! (Chakruok 18:25) E wi mano, Muma singonwa ni Jehova ok mor kuom ketho joma richo; otimo kamano mana ka koro onge yo machielo.​—Ezekiel 18:32; 2 Petro 3:9.

Ng’e Ni Har–Magedon En Lweny Madier

Wanabed kon mane e lweny maduong’ni? Yot mondo thothwa opar ni wan korka ogend lweny makedo ne gik mabeyo. Kata kamano, wanyalo bedo nade gadier? Janabi Zefania jiwowa kama: “Dwaruru gi modhi kare, dwaruru muolo.” (Zefania 2:3) Jaote Paulo wacho ni, dwaro mar Nyasaye en ni “mondo ji duto okwo, kendo ging’e adiera chuth.”​—1 Timotheo 2:4.

Puonjruok adiera e wi Jehova kod dwaro mare mar golo gik maricho e piny, en okang’ mokwongo matero ng’ato e yo madhi e warruok. Luwo tim makare en okang’ mar ariyo, ma miyo Nyasaye yie kodwa kendo oritowa.

Ka wakawo okang’ madwaroregi, to koro ok wabi luoro biro mar Har–Magedon, lweny ma kuom adier biro tieko lwenje mag dhano. Ka lwenyno orumo, ji duto biro neno lweny kaka gima lich, ma ok onego obedi kata mana e paro ngang’. “Ok ginipuonjre wach lueny nyaka chieng’.”​—Isaiah 2:4.

[Weche moler piny]

[Weche manie ite mar 3]

Lweny ma Nyasaye biro kelogo lokruok e chenro mag dhano iluongo ni Har–Magedon

[Picha manie ite mar 4]

Gideon kod oganda lweny mare nolocho e lweny maduong’ machiegni gi Megiddo

[Picha manie ite mar 4]

Megiddo

[Picha manie ite mar 5]

Bang’ Har–Magedon, ji duto kamoro amora biro neno lweny kaka gima lich, ma ok onego obedi kata mana e paro ngang’

[Picha manie ite mar 6]

Puonjruok adiera e wi Jehova kod dwaro mare en okang’ mokwongo matero ng’ato e yo madhi e warruok