Gik ma Jakristo Nyaka Ringi

“Un nyithind thuonde, ng’a ma nonyisou mondo uring mirima ma biro?”​—MATH. 3:7.

1. Muma miyowa ranyisi mage kuom wach ringo?

ANG’O mabiro e pachi sama iwinjo kiwacho ni, ‘ringi’? Gima biro e pach jomoko en wach Josef, wuowi ma jachia, karingo chi Potifar, dhako ma ne dwaro terore kode. (Chak. 39:7-12) Jomoko to nyalo paro wach Jokristo ma noringo Jerusalem e higa 66 E Ndalowa, ka giluwo siem ma Yesu nomiyogi ni: “Ka unune Jerusalem kolwor gi ogend lweny, . . . eka jo manie Judea mondo giringi gidhi e gode; kendo jo man Jerusalem mondo giae.”​—Luka 21:20, 21.

2, 3. (a) Tiend ringo ma Johana Jabatiso ne wacho ne jotend din, ne en mane? (b) Yesu nojiwo nade siem ma Johana noyudo osechiwo?

² Ranyisi mowach malogo wuoyo kuom ringo masie. E kindegi, dwarore ahinya mondo Jokristo duto madier e piny mangima, oringi e yor ranyisi. Johana Jabatiso notiyo gi wach ni ‘ringi,’ e yo ma kamano. Moko kuom jogo ma ne biro neno Johana, ne gin jotend din mar Jo-Yahudi ma ne okawore ni gin joma kare, kendo ne gineno ni onge gima ne miyo onego gilok chunygi. Ne gichayo jomamoko ma ne yie mondo obatisgi kaka ranyisi ni giseloko chunygi. Ka en gi chir, Johana noelo kido mar wuondruok mar jotelogo kowacho kama: “Un nyithind thuonde, ng’a ma nonyisou mondo uring mirima ma biro? To nyaguru olemo mowinjore gi loko chuny.”​—Math. 3:7, 8.

³ Johana ok ne wuo kuom ringo masie. Ne ochiwo siem kuom wach bura ma ne biro e odiechieng’ mirima; kendo nonyiso jotelo mag din-go ni, kane gidwaro tony e odiechieng’no, ne nyaka ginyag olemo ma ne nyiso adier ni giloko chunygi. Bang’e, Yesu ne okwedo jotend din-go gi chir, konyiso ni chuny ma ne gin-go mar nek, ne nyiso ni kuom adier wuon-gi ne en Jachien. (Joha. 8:44) Komedo jiwo siem ma Johana ne oyudo osechiwo, Yesu noluongogi ni “nyithind thuonde,” kae to openjogi kama: “Nuring nade buch Gehenna?” (Math. 23:33) Yesu ne wuoyo kuom ang’o kane owacho ni “Gehenna”?

4. Kaluwore gi Yesu, “Gehenna” tiende ang’o?

⁴ Gehenna ne en kama otimo hoho oko mar ohinga mar Jerusalem, kama yugi koda le motho ne iwang’oe. Yesu notiyo gi Gehenna kaka ranyisi mar tho ma nyaka chieng’. Penjo ma nopenjo kuom wach ringo tony e buch Gehenna, nonyiso ni jotend din-go, ka gin kaka kweth, ne owinjore giyud kethruok ma nyaka chieng’.​—Math. 5:22, 29.

5. Weche ma Johana gi Yesu nochiwo siem kuomgi, ne otimore nade?

⁵ Jotend Jo-Yahudi nomiyo richogi omedre, kuom sando Yesu koda jolupne. Bang’e, mana kaka Johana kod Yesu nochiwo siem, odiechieng’ Nyasaye mar mirima nobiro. Kuom mano ‘mirima ma ne biro’ ne dhi timore mana kamoro achiel, e Jerusalem gi Judea, omiyo ne nyalore mondo ng’ato oringi e yo masie. Mirimano nobiro, kane Jerusalem koda hekalu mare okethi gi jolweny mag Rumi, e higa 70 E Ndalowa. ‘Masirano’ ne duong’ moloyo masira moro amora ma ne oseyudo Jerusalem. Ji mathoth ne onegi, kata ne oter e twech. Mani ne en ranyisi mar masira maduong’ mabiro, masani orito jogo maketre ni gin Jokristo, koda jogo manie dinde mamoko.​—Math. 24:21.

Mirima Mabiro Monego Jokristo Ringi

6. Ang’o ma ne ochako timore ei kanyakla mokwongo mar Jokristo?

⁶ Moko kuom Jokristo mokwongo nong’anjo moweyo yie, kendo jomoko noluwogi.  (Tich 20:29, 30) Kane pod joote Yesu ngima, ne ‘gisindo’ gima kamano kik timre, to kata kamano bang’ kane gisetho, thoth kanyakla mag miriambo ne ochakore. Sani, nitiere dinde mang’eny maluongore ni Jokristo, to puonj maggi ok ni e winjruok achiel. Muma nokoro biro mar jotelo mag dinde maketre ni gin Jokristo, konyiso ni gin ema giloso kweth mar “dhano ma chayo chik” kata “dhano moket ni keth . . . kendo Ruoth Yesu nonege . . . kotieke gi fwenyruok mar birone.”​—2 Thes. 2:3, 6-8.

7. Ang’o momiyo owinjore luongo jotend dinde maketre ni Jokristo ni, gin e “dhano ma chayo chik”?

⁷ Jotend dinde maketre ni gin Jokristo gin joma ochayo chik, nimar gisewuondo dhano tara gi tara, ka gilando puonj koda odiechienge mag nyasi, kaachiel gi timbe ma Muma kwedo. Mana kaka jotend dinde ma Yesu nokwedo, jotelo ma ndalogi maloso kweth mar “dhano moket ni keth” ochomo e kethruok ma onge geno mar chier. (2 Thes. 1:6-9) To nade joma osewuondi gi jotelo mag dinde maketre ni gin Jokristo, koda mosewuondi gi jotend dinde mamoko mag miriambo? Mondo wadwok penjoni, we uru wanon gik ma ne otimore bang’ ketho Jerusalem e higa 607 Ka Ndalowa Podi.

“Ringuru Ua e Piny Babulon”

8, 9. (a) Jeremia ne okoro wach mane ne Jo-Yahudi ma ne nie tuech Babulon? (b) Bang’ Jo-Media kod Jo-Persia loyo Babulon, en ringo mane ma koro ne nyalore?

⁸ Jeremia janabi nokoro kethruok Jerusalem ma ne otimore higa 607 Ka Ndalowa Podi. Ne owacho ni ne idhi ter oganda Nyasaye e tuech, to kata kamano ne idhi dwokgi e pinygi bang’ “higini piero abiriyo.” (Yere. 29:4, 10) Jeremia ne nigi ote maduong’ ne Jo-Yahudi ma ne oter Babulon; ne nyaka gine ni din mar miriambo ma ne ni Babulon ok chidgi. Timo mano, ne dhi miyo giikore mar dok Jerusalem, mondo gidwok lamo maler, e kinde ma Jehova noketo. Mani notimore mapiyo bang’ Jo-Media kod Jo-Persia loyo Babulon e higa 539 Ka Ndalowa Podi. Kuro mar Ariyo, ma ne en Ruodh Persia, nogolo chik mondo Jo-Yahudi odog oger kendo hekalu mar Jehova e Jerusalem.​—Ezra 1:1-4.

⁹ Jo-Yahudi ma kwan-gi nokalo 42,000, ne otiyo gi thuolono, mi gidok. (Ezra 2:64-67) Kuom timo kamano, ne gichopo wach ma Jeremia nokoro ni ne dhi timorenegi, tiende ni ringo ka gidhi kumachielo. (Som Yeremia 51:6, 45, 50.) Ne nitie gik ma ne omiyo Jo-Yahudi moko ne ok nyal dhi e wuoth maborno mar dok Jerusalem kod Juda. Joma ne odong’ Babulon, kaka janabi Daniel ma koro noseti, ne nyalo yudo gweth mag Nyasaye, tek mana ni ne giriwo lwedo lamo maler ma ne ni Jerusalem gi chunygi duto, kendo bedo mabor gi lamo mag miriambo mag Jo-Babulon.

10. Moko kuom “gik modwanyore” ma ‘Babulon Maduong’’ timo gin mage?

¹⁰ Ndalogi, dhano bilion mang’eny nie dinde mag miriambo mopogore opogore, ma ka onon, to iyudo ni dindego ne ochakore e Babulon machon.  (Chak. 11:6-9) Nying’ mitiyogo kuom dindegi duto en, ‘Babulon Maduong’, min joterruok gi gik modwanyore me piny.’ (Fwe. 17:5) Kuom higini gi higini, dinde mag miriambo osebedo kariwo lwedo joloch mag siasa mar pinyni. Moko kuom “gik modwanyore” ma dinde mag miriambo osetimo, en riwo lwedo lwenje mosemiyo dhano tara mang’eny ‘onegi e piny.’ (Fwe. 18:24) To “gik modwanyore” mamoko, oriwo nyaka timbe nindruok gi nyithindo, koda timbe mamoko mag terruok ma jotend din timo, to kanisa ok kaw okang’. Kuom mano, be en gima kawowa gi wuoro ni Jehova Nyasaye chiegni golo chuth dinde mag miriambo e pinyni?​—Fwe. 18:8.

11. Nyaka chop kinde mikethoe Babulon Maduong’, Jokristo madier nigi ting’ mane?

¹¹ Jokristo madier mong’eyo wachni, nigi ting’ mar chiwo siem ne jokanyo mag Babulon Maduong’. Achiel kuom yore mag timo mano en pogo Muma koda buge mawuoyo kuom Muma, mogo gi “jatichno mogen, kendo mariek,” ma Yesu noketo mondo opog “chiemo e kinde makare.” (Math. 24:45) Sama ji nyiso ni gin gi gombo mar ng’eyo ote manie Muma, itimo chenro mar konyogi kokalo kuom puonjruok Muma. Igeno ni bang’ mano gibiro neno gimomiyo onego ‘giringi gia e Babulon’ kapok odeko.​—⁠Fwe. 18:4.

Ringi Nyiseche Manono

12. Nyasaye neno nade tim lamo kido koda nyiseche manono?

¹² Gimoro machielo modwanyore matimore e Babulon Maduong’ en tim lamo kido koda nyiseche manono. Nyasaye luongogi ni, ‘timbe mokwer,’ kendo ni ‘gik maket.’ (Rapar 29:17) Jogo duto madwaro moro Nyasaye, nyaka tamre nyiseche manono, kaluwore gi gima Nyasaye nowacho kama: ‘An Jehova. Ma e nyinga; duong’ maler ma an-go ok anami ng’at moro, ok anayie kit gik moko mopa oyud pakna.’​—Isa. 42:8.

13. Gin yore mage mopondo mag lamo nyiseche manono monego waringi?

¹³ Wach Nyasaye bende fwenyonwa yore mopondo ma gin tim lamo nyiseche manono. Kuom ranyisi, owacho ni ich lach en tim “lamo nyiseche manono.” (Kolo. 3:5) Tiend ich lach, en gombo gima okwer, kaka gige ng’at machielo. (Wuok 20:17) Malaika ma bang’e nobedo Satan kendo Jachien, ne obedo gi ich lach kodwaro bedo machal gi Ng’ama Malo Chutho, kendo nogombo mondo en bende olame. (Luka 4:5-7) Mani ne omiyo ong’anjo ne Jehova, mi owuondo Hawa mondo obed gi gombo kuom gima Nyasaye ne okwero. Adam bende notimo tim lamo nyiseche manono, nimar noweyo gombone omiyo oketo osiep ma ne ni e kinde gi chiege obedne gima duong’, maloyo winjo Wuon mare ma jahera me polo. Mopogore gi mano, jogo duto madwaro ringo mondo gitony e odiechieng’ mirimb Nyasaye, nyaka lam mana Nyasaye kende, kendo gitamre bedo gi gombo moro amora ma kamano mar ich lach.

“Ringuru Terruok”

14-16. (a) Ang’o momiyo Josef ne en ranyisi maber e luwo tim maber? (b) Ang’o monego watim ka gombo ma ok ler mag nindruok obironwa? (c) Wanyalo timo nade mondo omi waring terruok?

¹⁴ Som 1 Jo Korintho 6:18. * Kane chi Potifar  temo make gi thuon, Josef ne oringo ng’wech madier. Mano kaka ne oketo ranyisi maber ne Jokristo, mosedonjo e kend kata ma podi! Nenre maler, ni Josef noyudo oseng’eyo kaka Nyasaye neno wach terruok. Ka wadwaro luwo chik ma wacho ni ‘waring terruok,’ to wabiro tamore gik manyalo miyo wabed gi gombo mag nindruok gi ng’at ma ok wakendorego. Iwachonwa niya: ‘Neguru dhano machon gi timbene, kaka terruok, tim ma ok ler, hera marach, gombo maricho, kod ich lach, nikech ich lach en lamo nyiseche manono. Mirimb Nyasaye biro nikech wechego.’​—Kolo. 3:5, 6.

¹⁵ Ne ni “mirimb Nyasaye biro.” Ji mathoth e piny, bedo gi gombo maricho mag nindruok, kendo gikone gitimo kaluwore gi gombogo. Omiyo, wan kaka Jokristo onego wakwa Nyasaye okonywa, kendo miyowa roho mare maler, mondo gombo ma ok ler mag nindruok, kik chikwa. E wi mano, puonjruok Muma, dhi e chokruoge mag Jokristo, kendo lendo ne joma odak e alworawa, biro konyowa ‘wuotho kuom roho.’ Omiyo, ‘ok wanatim gombo mag ringruok’ ngang’.​—Gala. 5:16.

¹⁶ Kuom adier, ka wang’iyo piche mag nindruok, ok wabi bedo joma ‘wuotho kuom roho.’ Kamano bende, Jakristo ka Jakristo onego otamre somo, ng’iyo, kata chiko ite ne gik manyalo kelo gombo mag nindruok. E yo machalre gi mano, ok en gima ber mondo oganda Nyasaye ma gin “jo maler” otim oyuma kata ngera kuom wechego, kata hulogi e kindgi. (Efes. 5:3, 4) Omiyo wanyiso Wuonwa ma jahera ni, kuom adier wadwaro tony e mirimbe mabiro, kendo dak e piny manyien kama tim makare nodagie.

Ringuru “Hero Pesa”

17, 18. Ang’o momiyo nyaka waring “hero pesa”?

¹⁷ E barua mokwongo ne Timotheo, Paulo nonyiso puonjgo monego ota Jokristo ma wasumbini, ma moko kuomgi nyaka bed ni nogombo yudo gik ringruok nikech ne gitiyo ne Jokristo wetegi. Nyalo bedo ni moko kuomgi ne temo tiyo gi riwruok mar owete e yo marach mondo giyud ohala moro gin giwegi. Paulo nosiemo kuom wach ‘paro ni bedo jadini nyalo kelo ohala mwandu.’ Paro ma kamano ne nyalo bedoe nikech “hero pesa,” kendo mano nyalo kelo hinyruok ne ng’ato ang’ata, obed jamoko kata ng’at modhier.​—1 Timo. 6:1, 2, 5, 9, 10.

¹⁸ Be inyalo paro ranyisi manie Muma mag joma ne winjruok margi gi Nyasaye okethore nikech “hero pesa,” kata hero gik ma ok ochuno ma pesa nyalo ng’iewo? (Josh. 7:11, 21; 2 Ruo. 5:20, 25-27) Paulo ne ojiwo Timotheo niya: “To in, ng’at Nyasaye, ring gigi. Dwar mondo ibed ng’at makare, moluoro Nyasaye, ma yie, man gi hera, ma timo kinda, kendo mamuol.” (1 Timo. 6:11) Luwo puonjno en gima dwarore ahinya kuom jogo madwaro tony e odiechieng’ mirima mabiro.

“Ringi Ia E Gombo mag Yawuowi”

19. Rowere duto dwarore oyud ang’o?

¹⁹ Som Ngeche 22:15. Fuwo manie chuny rawera nyalo wuonde mi olal. Gima nyalo konyo geng’o mano en puonj motegno manie Muma. Thoth rowere ma Jokristo to jonyuolgi ok gin Joneno mag Jehova, manyo yore mag tiyo gi chike koda puonj ma Muma chiwo. Moko kuomgi yudo kony kokalo kuom owete koda nyimine motegno e wach Nyasaye ei kanyakla. Luwo puonj mowuok e Muma ma ok wadewo ni ng’ano mochiwogi,  en gima nyalo kelo gweth gie sani, koda e kinde mabiro.​—Hibr. 12:8-11.

20. Rowere nyalo yudo kony nade mondo giringi gombo maricho?

²⁰ Som 2 Timotheo 2:20-22. Rowere mang’eny ma chunygi pok oyudo puonj maber, osewuondi mi odonjo e yore mofuwo machalo kaka, bedo gi chuny mar piem, gombo gik ma ok maggi, terruok, hero pesa, koda manyo mor. Magi duto nyiso “gombo mag yawuowi,” ma Muma nyisowa ni mondo waringi. Ringo dwaro ni rawera ma Jakristo otang’, kendo oritre kuom yore maricho mag manyo mor, ma onge dewo ni yorego a kanye. Gima nyalo konyo ahinya moloyo, en puonj ma Nyasaye chiwo mondo omi waluw kido modwaro, “kaachiel kod jogo ma sayo Ruoth gi chuny maler.”

21. En singruok mane ma Yesu Kristo ne otimo kuom jolupne manyiso kido mag rombe?

²¹ Bed ni wan rowere kata joma dongo, tamruok winjo joma nyalo temo wuondowa, nyiso ni wadwaro mondo okwanwa kaachiel gi jolup Yesu manyiso kido mag rombe, kendo ma ‘ringo dwond ng’at ma wendo.’ (Joha. 10:5) Kata kamano, tony e odiechieng’ mirimb Nyasaye, dwaro ni watim mang’eny moloyo mana ringo kuom gik manyalo hinyowa. Bende, nyaka waluw kido magero kendo mabeyo. Sula maluwo biro wuoyo kuom kido abiriyo madwarore. Nitie gimomiyo dwarore wang’i kidogo e yo matut, nimar Yesu singore kama: “An amiyogi [rombena] ngima mochwere; ok ginilal nyaka chieng’, kendo onge ng’ato ma nyalo mayagi e lweta.”​—Joha. 10:28.

[Weche moler piny]

Inyalo Dwoko Nade?

• Yesu ne ochiwo siem mane ne jotend din?

• En masira mane masani ochomo ji tara gi tara?

• Yore mopondo mag lamo nyiseche manono, monego waring kuomgi gin kaka mage?

[Penjo mag Puonjruok]

[Picha manie ite mar 17]

Ang’o mabiro e pachi sama iwinjo kiwacho ni ‘ringi’?