Tamri “Chuny mar Piny”
Tamri “Chuny mar Piny”
“Ne ok wayudo chuny mar piny, to chuny moa kuom Nyasaye.”—1 KOR. 2:12.
1, 2. (a) Ang’o momiyo chon ne iketo winy kuonde kunyo mirni mag jo Ingresa? (b) Jokristo nie chandruok machalo nade?
E HIGA 1911, sirkand Ingresa ne oketo chik ma ne dhi rito ngima jokuny mirni (coal ). Chikno ne dwaro ni kuonde kunyo duto obed gi winy ariyo, miluongo ni canary. Nikech ang’o? En nikech kapo ni mach ne nyalo chakore piny e bur, jores ji ne nyalo ting’o winygo ka gidhi piny. Winy matindogo nigi nyalo mar ng’weyo piyo, muya mar sum miluongo ni carbon monoxide. Kapo ni muya oting’o sumno, ne inyalo ne ka winygo chandore, mi seche moko gilwar. Ng’eyo chon kaka winygo timre ne en gima dwarore ahinya. Sum mar carbon monoxide en muya ma dhano ok nyal ng’weyo, kendo onyalo nego dhano ka omono remo ting’o muya mar oxygen ka keyo e del. Ka jores ji ok ne nyal ng’eyo wach sumno chon, muyano ne nyalo thung’ogi, mi githo maok gifwenyo kata ni kare sum ema negogi.
2 Jokristo bende ni kama chalo gi jokuny mirnigo. E yo mane? Kane Yesu omiyo jopuonjrene tij lando wach maber e piny mangima, ne ong’eyo ni ne oorogi e alwora ma gik moko ne nyalo hinyogie, tiende ni e alwora ma Satan lochoe, kendo chuny mar pinyni ogundhoe. (Math. 10:16; 1 Joh. 5:19) Wachno ne ochando chuny Yesu ahinya, omiyo e otieno ma ne othoe, ne okwayo Wuon mare e lamo kama: ‘Ok akwayo ni igolgi e piny, to ni iritgi kuom ng’a marachno.’—Joh. 17:15.
3, 4. En siem mane ma Yesu nomiyo jopuonjrene, to ang’o momiyo mano en wach monego wang’e?
3 Yesu nosiemo jolupne mondo otang’ gi gik manie alworagi ma ne nyalo ketho winjruokgi gi Nyasaye. Wechene mag siemno, gin weche makende ahinya ne wan joma odak e kinde giko mar ndalo. Ne ojiwo jopuonjrene kama: ‘Rituru mondo uyud teko mar tony e magi duto ma nobi, kendo chungo e nyim Wuod dhano.’ (Luka 21:34-36) Kata kamano, gima ber en ni Yesu bende nosingo ni, Wuon mare ne dhi chiwo roho mare maler mondo oparnegi gik ma ne gisepuonjore, kendo konyogi siko ka gitang’ kendo ka gichung’ motegno.—Joh. 14:26.
4 To nade wan e ndalogi? Be roho malerno nyalo konyowa wan bende? Ka en kamano, ang’o manyaka watim mondo omi wayude? Chuny mar pinyni en ang’o, to ere kaka ochiko ji? Kendo ere kaka wanyalo tamre chuth mondo chuny mar pinyni kik chikwa?—Som 1 Jo Korintho 2:12.
Ibiro Yiero Roho Maler Koso Chuny mar Pinyni?
5, 6. Roho maler nyalo timonwa ang’o, to ang’o ma nyaka watim mondo omi wayude?
5 Mich mar roho maler ne ok ogik gie kinde mag joote Yesu. Oyudore e ndalogi bende, kendo roho maler mar Nyasaye miyowa teko mar timo gik makare, kendo otegowa e tij Nyasaye. (Rumi 12:11; Fili. 4:13) Bende rohono nyalo nyago kuomwa kido mabeyo kaka hera, miwafu, ng’wono, ma gin moko kuom ‘nyak mar roho.’ (Gal. 5:22, 23) Kata kamano, Jehova Nyasaye ok chun roho mare maler kuom jogo maok dwar.
6 Ng’eyo wachni nyalo miyo wapenjre kama, ‘En ang’o mwanyalo timo mondo wayud roho maler?’ Muma nyiso ni nitie moko kuom gik mwanyalo timo. Okang’ maduong’ mwanyalo kawo en mano moriere—kwayo Nyasaye mondo omiwago. (Som Luka 11:13.) Okang’ machielo madwarore, en puonjruok Wach Nyasaye mondiki kuom roho mare, kendo tiyo gi puonj mayudore e iye. (2 Tim. 3:16) En adier ni, ok ng’ato ang’ata masomo Muma biro yudo roho mar Nyasaye. Kata kamano, sama Jakristo puonjre Wach Nyasaye gi chuny moyangore, onyalo pong’o chunye gi weche man e iye, kendo onyalo bedo gi paro machalo gi mago manie Wach mondiki kuom roho mar Nyasaye. Bende dwarore warwak Yesu kaka jal ma Jehova nooro, kendo en ema Nyasaye chiwo roho mare maler kokalo kuome. (Kol. 2:6) Kuom mano, wadwaro ni ngimawa oluwore chuth gi ranyisi ma noketo koda gi weche mago ma nopuonjo. (1 Pet. 2:21) Kaka wamedo temo luwo ranyisi mar Kristo, e kaka wabiro medo yudo roho maler.
7. Ere kaka chuny mar pinyni chiko ji?
7 Mopogore gi roho maler, chuny mar pinyni to miyo ji luwo tim Satan. (Som Jo Efeso 2:1-3.) Chunyno chiko ji e yore mopogore opogre. Mana kaka wanyalo neno e alworawa ndalogi, chuny mar pinyni miyo ji ng’anjo ne chike Nyasaye. Chunyno jiwo “gombo mar ringruok, gi gombo mar wang’, gi sunga mar ngima.” (1 Joh. 2:16) Chunyno nyago timbe mag ringruok, kaka terruok, lamo nyiseche manono, timbe juok, nyiego, mirima, koda mer. (Gal. 5:19-21) Bende omiyo ji bedo gi weche makwedo yie kendo manjawo gik maler. (2 Tim. 2:14-18) Onge kiawa ni, kaka ng’ato medo weyo chuny mar pinyni mondo ochike, e kaka obiro medo chalo gi Satan e timbene.
8. En ang’o ma waduto nyaka wayier?
8 Ok wanyal dak maok wayud tembe madwaro ni mondo ochik ngimawa. Ng’ato ka ng’ato kuomwa nyaka yier gino mobiro yie mondo ochike—roho maler, koso chuny mar pinyni. Jogo masani chuny mar pinyni chiko, nyalo lokore mi gibed thuolo ka giyie mondo roho maler ema ota ngimagi. En adier bende ni jogo masani ichiko gi roho maler, nyalo lokore ma chuny mar pinyni bed gi teko kuomgi. Jogo ma kuom kinde ne ichiko gi roho maler, inyalo wuondi gi chuny mar pinyni. (Fili. 3:18, 19) Weuru wane ane kaka wanyalo tamre kik chikwa gi chuny mar pinyni.
Fweny Ranyisi Manenre Chon
9-11. Moko kuom gik manyalo konyowa fwenyo ka chuny mar pinyni chikowa, gin mage?
9 Jokuny mirni mag Ingresa ma ne owuo kuomgi motelo ne tiyo gi winy mondo okonygi fwenyo chon ka muya mar sum nitie. Kapo ni jakunyo ne nyalo neno ka winyo moro olwar koa kama oketgie, mano ne nyise ni dwarore okaw okang’ mapiyo mondo omi otony. Kodok korka ngimawa kaka Jokristo, gin gik moko kaka mage manyalo miyowa siem chon mondo omi wafweny kabe chuny mar pinyni chako chikowa?
10 Kane wakwongo puonjre adiera manie Wach Nyasaye, kae to wachiwo ngimawa ne Jehova, nyalo bedo ni kindego ne wasomo Muma gi kinda. Nyalo bedo ni ne wanano pile e lamo. Kendo ne wamor dhi e chokruoge mag kanyakla, ka waneno chokruok ka chokruok kaka gima biro duogo chunywa e wach Nyasaye, mana kaka soko mar pi duogo chuny ng’ama riyo ohingo. Timo mago duto ne okonyowa weyo bedo e bwo twech mar chuny mar pinyni.
11 Be podi watemo somo Muma odiechieng’ kodiechieng’? (Zab. 1:2) Be wawuoyo gi Jehova e lamo pile kendo gi chunywa duto? Be wamor gi chokruogewa mag kanyakla, kendo nyiso kamano ka wadhi e chokruogego duto mitimo juma ka juma? (Zab. 84:10) Koso dibed ni wasejwang’o moko kuom tim mabeyogi? En adier ni, wanyalo bedo gi ting’ mang’eny makawo tekowa koda thuolowa ahinya, omiyo nyalo bedonwa matek luwo chutho yore mag lamo. To kapo ni bang’ kinde, wayudo ni wasejwang’o moko kuom gik mabeyogi, be mano dibed ni en nikech waweyo chuny mar pinyni mondo ochikwa? Be koro waikore mar timo kinda mondo omi wachak timo kendo tije mabeyogo ma ne wan-go chon?
“Chunyu [Kik] Opong’ ” gi Timbe Pinyni
12. Yesu nonyiso jopuonjrene mondo ‘oritre’ kuom ang’o, to nikech ang’o?
12 En ang’o kendo mwanyalo timo mondo watamre chuny mar pinyni? Kane Yesu chiko jopuonjrene mondo gibed ka ‘girito,’ noyudo oa miyogi siem e wi moko kuom gik ma ne nyalo ketho winjruokgi gi Nyasaye. Nowachonegi niya: “Ritreuru uwegi, dipo ka chunyu opong’ gi ich lach, kod mer, gi parruok mag ngimani, mi ndalono upo kochopo kuomu kaka obadho.”—Luka 21:34, 35.
13, 14. Dibed maber ka wapenjore penjo machalo nade e wi chiemo koda metho?
13 Par ane wach siemno. Be Yesu ne temo nyiso ni ji ok onego oyud mor kuom metho koda chiemo? Ooyo! Nong’eyo weche ma Suleman nondiko niya: ‘Ang’eyo ni onge gi moro mowinjore ni yawuot dhano moloyo ma, ni giil kendo gitim maber ndalogi duto, ka gingima. Ma e mich moa ka Nyasaye, mondo ng’ato ka ng’ato ochiem kendo ometh, obedi mamor kuom tichne duto.’ (Ekl. 3:12, 13) Kata kamano, Yesu nong’eyo ni chuny mar pinyni jiwo ahinya kalo tong’ maonge ritruok kuom wechegi.
14 Ere kaka wanyalo bedo gadier ni chuny mar pinyni pok oketho pachwa kuom gik moko kaka ich lach koda kalo tong’ e metho? Wanyalo penjore wan wawegi kama: ‘Akawo nade puonj koda siem manie Muma, kata e bugewa, e wi wach ich lach? Be an gi chuny mar chayo puonj kata siem ma kamago, ka seche moko atemo nyiso ni kaka adwaro ema nikare? * An gi paro mane kuom puonj e wi kong’o, tiyo kode maok akal tong’ kochuno ni nyaka ati kode, koda tang’ chuth gi “mer”? Be achayo puonj ma kamano, kaparo ni siemno ok mul ngimana? Kapo ni jomoko chich gi yo ma amethogo, be atwo dhoga kata abedo gi mirima? Be ajiwo jomoko mondo kik okaw gi pek puonj koda siem makamano ma Muma chiwo?’ Ee, paro manie chuny ng’ato en ranyisi maber mar ng’eyo kabe chuny mar pinyni ema chike.—Pim gi Jo Rumi 13:11-14.
Kik Iwe Parruok Othung’i
15. Yesu nochiwo siem kuom kido mane ma dhano jabedogo?
15 Okang’ machielo madwarore mondo omi watamre chuny mar pinyni kik chikwa, en neno kaka wanyalo kedo gi parruok. Yesu nong’eyo ni kaka dhano morem, wan gi kido mar bedo gi parruok ahinya kuom dwarowa mapile mag ngima. Nowacho ne jopuonjrene e yor hera kama: “Kik uparru.” (Math. 6:25) En adier ni wanyalo bedo gi paro kuom gigo madwarore ahinya e ngima, kaka ng’eyo yo mwanyalo morogo Nyasaye, chopo ting’wa kaka Jokristo, koda chopo gigo madwarore mag ngima joodwa. (1 Kor. 7:32-34) Kare en ang’o mwanyalo puonjore kuom siem ma Yesu nochiwono?
16. Chuny mar pinyni miyo joma thoth bedo nade?
16 Chuny mar pinyni, majiwo nyisruok kuom mwandu ma ng’ato nigo, miyo joma thoth bedo gi parruok mahinyogi. Jopinyni dwaro ni wapar ni bedo gi pesa miyo ng’ato ngima dhine maber chuth, kendo ni ipimo ng’ato, ok gi kido mabeyo ma en-go kaka Jakristo, to mana gi mwandu mang’eny ma en-go. Jogo mosewuondi gi paroni, bedo wasumbini mag manyo mwandu, kendo gisiko ka gin gi parruok kuom kaka ginyalo ng’iewo gigo ma eka nyocha oa los, gik madongo moloyo, kendo ma tekregi ng’eny. (Nge. 18:11) Bedo gi paro ma ok owinjore kamano kuom mwandu, miyo ng’ato bedo gi parruok mathung’e kendo mone timo dongruok kaka Jakristo.—Som Mathayo 13:18, 22.
17. Ere kaka wanyalo geng’o mondo parruok gik thung’wa?
17 Wanyalo geng’o mondo parruok kik thung’wa ka waluwo wach ma Yesu nochiko niya: ‘Dwaruru mokwongo pinyruodh Nyasaye, gi wachne makare.’ Yesu singonwa ni ka watimo kamano, gigo ma dwarore gadier e ngimawa, ibiro mednwa. (Math. 6:33) Wanyalo nyiso nade ni wan gadier kuom singono? Yo achiel en dwaro wach makare mar Nyasaye, tiende ni, luwo puonj koda chike Nyasaye korka weche mag pesa. Kuom ranyisi, ok wabi riambo e weche osuru, kata mana wacho gima ji neno ni en miriambo “matin,” e wechewa mag ohala. Onego watim kar mwanyalo mondo omi wachop ting’ ma wan-go e weche pesa, ka waweyo ‘Ee, marwa mondo, osik mana Ee,’ kodok korka weche chulo gope. (Math. 5:37; Zab. 37:21) Timo gik moko e yo matir kamano ok nyal miyo ng’ato obed jamwandu, to kata kamano, omiyo ng’ato bedo malong’o e wang’ Nyasaye, obedo gi chuny maler, kendo ok obed gi parruok ahinya.
18. Yesu noketonwa ranyisi mane maber, to ere kaka luwo ranyisine nyalo konyowa?
18 Keto Pinyruoth obed mokwongo, dwaro ni wang’e gigo madwarore moloyo e ngimawa. Non ane ranyisi ma Yesu noketo. Nitie kinde ma Yesu ne rwako nanga ma nengone tek. (Joh. 19:23) Ne ochiemo kendo madho divai kaachiel gi osiepene. (Math. 11:18, 19) Kata kamano, mwandu koda yore mag manyo mor, ok ema ne gin gik madongone e ngimane, to kar mano, gigo ne gin mana kaka gik mamedo ndhandhu e chiemo. Chiemb Yesu maduong’ ne en timo dwach Jehova. (Joh. 4:34-36) Ngima bedonwa maber moloyo sama waluwo ranyisi mar Yesu! Mano miyo wabedo gi thuolo majaber mar konyo joma parruok othung’o chunygi, mondo omi giyud hoch manie Ndiko. Bende kanyakla herowa kendo jiwowa. Kendo wamiyo chuny Jehova bedo mamor. Sama waseng’eyo maber gigo monego waket mokwongo e ngimawa, mwandu koda gik manyo mor, ok bednwa kaka ruodhi malocho e wiwa. Kar mano, gibedo kaka wasumbwa, kata gik ma watiyogo ka walamo Jehova. Kendo kaka wamedo tiyo tij Pinyruodh Nyasaye, e kaka ok bi bedo mayot mondo chuny mar pinyni ochikwa.
Dhi Nyime “Paro Weche mag Roho”
19-21. Ere kaka wanyalo dhi nyime ‘paro weche mag roho,’ to ang’o momiyo onego watim kamano?
19 Pile paro en gima telo ne tim. Timbe ma ok owinjore ma ji thoro timo ok timore atima kendgi, paro e yor ringruok ema kelogi. Kuom mano, jaote Paulo paronwa gimomiyo dwarore watang’ ahinya gi yo mwaparogo. Nondiko kama: ‘Jogo ma ringruok chiko, paro weche mag ringruok, to jogo ma roho chiko, paro weche mag roho.’—Rumi 8:5.
20 Ere kaka wanyalo tang’ mondo chuny mar pinyni kik chik parowa—mapile bang’e iluwo gi timbewa? Nyaka watang’ gi gik madonjo e pachwa, ka wakedo matek kar mwanyalo mondo wageng’ miriambo mag pinyni. Kuom ranyisi, sama wayiero yore mag manyo mor, wakedo mondo gik moko kaka program majiwo chode kata timbe gero kik keth pachwa. Wang’eyo ni roho maler mar Nyasaye ok nyal dak ei ng’at ma pache ochido. (Zab. 11:5; 2 Kor. 6:15-18) E wi mano, wanyiso ni warwako roho mar Nyasaye e pachwa, kokalo kuom somo Muma pile, lamo, paro matut kuom gik mwasomo, kendo dhi e chokruoge. Kendo pile waweyo rohono chikowa sama watimo tij lendo mar Jokristo.
21 Kuom adier, nyaka watamore chuny mar pinyni kaachiel gi timbe mag ringruok mokelo. To timo kamano ok en kanono, nimar mana kaka Paulo wacho, ‘paro weche mag ringruok en tho, to paro weche mag roho en ngima kod kuwe.’—Rumi 8:6.
[Weche moler piny]
^ par. 14 Ich lach en gima nie chuny ng’ato, kendo onenore kuom kido mar wuoro kata kalo tong’ e chiemo koda e metho. Kuom mano, ok en gima nenore kuom del machwe ma ng’ato nyalo bedogo, to onenore kuom paro ma ng’ato nigo kuom chiemo. Ng’ato nyalo bedo gi del mowinjore, kata mana modhero, to podi obed ng’at ma iye lach. Mopogore gi mano, nitie sama ng’ato nyalo bedo gi del machwe ahinya nikech tuwo moro, kata nikech koth anyuola ma oaye. Gima duong’ ok en bedo ni ng’ato chwe kata odhero, to en kabe jalo nyiso chuny mar wuoro kata ich lach e wach chiemo.—Ne “Maswali Kutoka kwa Wasomaji” e Ohinga mar Jarito mar Novemba 1, 2004 (Swahili ).
Be Iparo?
• Mondo omi wayud roho maler, en ang’o monego watim?
• Chuny mar pinyni nyalo chikowa e yore moko kaka mage?
• Wanyalo timo nade mondo chuny mar pinyni kik chikwa?
[Penjo mag Puonjruok]
[Picha manie ite 25]
Kapok idhi e tich kata e skul, lam kikwayo iyud roho maler
[Picha manie ite 26]
Nyaka waket pachwa obed maler, watim ohala e yo ma ratiro, kendo waritre kik wakal tong’ e timbewa