Gik Moko Duto Nigi Ndalogi

Muma wacho ni: “Gik moko duto gin gi ndalo mowinjorenigi, weche duto manie bwo polo gin gi ndalogi.” Jandik wechego, ma ne en jal mariek miluongo ni Ruoth Suleman, nomedo wacho ni nitie chieng’ nyuol koda chieng’ tho, chieng’ gedo koda chieng’ muko, ndalo mar hero koda ndalo mar sin-go. Gikone, nowacho kama: “Ng’ato ma jatich ere ohala moyudo kuom tich motiyo?” —Eklesiastes 3:⁠1-9.

BANG’ somo wechego, jomoko osewacho ni kare Muma puonjo ni nitie kinde ma oseng’ad ne gik moko duto; tiende ni, giparo ni Muma riwo lwedo puonj mar ni gik moko duto ne osechan chon. Be mano en adier? Be Muma riwo lwedo puonj mar ni ne osechan chon kaka gik moko duto biro bedo? Nikech ‘Ndiko duto owuok kuom much Nyasaye,’ weche mwasomo kan moro ei Muma nyaka winjre gi mago mwayudo kuonde mamoko e iye. Kuom mano, we wanon ane kuonde mamoko ei Muma, ma en Wach Nyasaye, mondo wane ni to giwacho ang’o kuom wachni.—2 Timotheo 3:⁠16.

Ndalo Koda Weche ma Dhano Ok Nyal Geng’o

E bug Eklesiastes, Suleman nomedo ndiko kama: ‘Naduogo, mi naneno e piny e bwo wang’ chieng’, ni loyo piem mar ringo ok en mar jogo maketo ng’wech, lweny bende ok en mar jogo ma dendgi tek, kata chiemo ok en mar jo mariek, mwandu bende ok en mar jo ma weche donjonegi, gosruok ok en mar jo molony gi tich.’ Nikech ang’o? Nolero ni en nikech: ‘Giduto gin gi ndalogi, kendo weche yudogi giduto.’—Eklesiastes 9:⁠11.

Kar temo wacho ni gik moko duto e ngima ne oseng’ad wachgi chon, Suleman ne nyiso kaka dhano ok nyal koro gadier kaka gik ma gitemo timo biro bedo, nimar ‘giduto gin gi ndalogi, kendo weche yudogi giduto.’ Kinde mang’eny, gimoro timore ne ng’ato mana nikech en kama owinjore e kinde mowinjore, kata nikech jalo ni kama ok owinjore e kinde maok owinjore.

Kaw ane kaka ranyisi weche maluwogi: “Loyo piem mar ringo ok en mar jogo maketo ng’wech.” Inyalo paro, kata nyalo bedo ni isesomo wach ng’wech moro mong’ere ma ne oringi mar mita 3,000 mar mon e Olimpik higa 1984, ma ne otim Los Angeles, California e piny Amerka. Jong’wech moko ariyo, ma moro ne ringo ne Ingresa to machielo ne Amerka, ne geno ni ne gidhi yombo mi giyud dhahabu. Kata kamano, kane gichopo e nus mar ng’wech, jong’wech ariyogo ne otuomore mi gichwanyore. Achiel ne opodho mi ng’weye ne ogik gi kanyo, to machielo chunye ne onyosore ahinya mochopo kama ne obedo namba abiriyo e ng’weno.

Be mano ne otimore nikech ne osechan chon? Jomoko nyalo wacho kamano. Kata kamano, adier en ni ne gituomore—mano ne en aksident ma onge ng’ama ne nyalo ng’eyo motelo—mi mano ne omiyo giduto ok giloyo ng’weno. To be nyalo bedo ni tuomruokgino ne osechan chon? Mae bende, jomoko nyalo wacho ni ne osechan. Kata kamano, joland weche tuke ne owacho ni aksidentno ne otimore nikech piem maduong’ ma ne nie kind jong’wech ariyogo, ma ne ringo e ng’wech matek ma ng’ato ka ng’ato kuomgi ne dwaro yombo. Mana  kaka Muma wacho, gik moko duto nigi ‘ndalogi, kendo weche yudogi giduto.’ Kata bed mana ni ng’ato oikore machal nade, kinde duto nyaka to bedie gik moko matimore apoya maok ochan, kendo gigi nyalo konyo kata ketho chenro ma ng’ato nigo, to ok ni ne osechan-gi chon.

Kare tiende ang’o sama Muma wacho ni: “Gik moko duto gin gi ndalo mowinjorenigi”? Be nitie gima wanyalo timo mondo omi wakel lokruok e ngimawa sani koda e kinde mabiro?

Kinde Mowinjore Moloyo ne Tich Moro Amora

Jal ma ne ondiko Muma kotelne gi roho mar Nyasaye, ok ne wuo kuom kaka osechan ngima ng’ato ka ng’ato, kata kaka ngima ng’ato biro bedo, to ne owuoyo kuom dwaro mar Nyasaye, koda kaka dwarono biro mulo oganda dhano. Ere kaka wanyalo ng’eyo mano? E yo mayot, ndiko molworo ndikono konyowa ng’eyo wachno. Bang’ hulo gik mang’eny ma nenre ni nigi “ndalo mowinjorenigi,” Suleman nondiko kama: “Aseneno tich mapek ma Nyasaye osemiyo yawuot ji mondo githuthnigo. Oseloso gik moko duto gi bergi maler e ndalogi.”—Eklesiastes 3:⁠10, 11.

Nyasaye osemiyo oganda dhano tije mang’eny, kata gik mang’eny ma ginyalo timo—Suleman ne okwano moko kuomgi. Nyasaye bende osemiyowa thuolo mar yiero gima wadwaro timo. Kata kamano, tich moro amora nyaka bedi gi kinde mowinjorene, mondo omi obed gi nyak maber. Kuom ranyisi, kaw ane weche ma Suleman nowacho ni, nitie “chieng’ pidho, kendo chieng’ pudho gik mosepidhi,” kaka giyudore e Eklesiastes 3:2. Jopur ong’eyo ni cham duto nigi kinde mowinjore mar pidhogi. To nade ka japur ochayo wachno kendo ochuoyo e kinde maok owinjore? Kata obedo ni osetiyo matek e puotheno, be onego ong’ur ka ok oyudo nyak maber, kowacho ni mano e kaka ne osechan chon? Ooyo ngang’! Mano ne  otimore mana nikech ne ok opidho cham e kinde mowinjore. Japurno ne nyalo yudo nyak maber dine bed ni oluwo chenro mar gik mosechwe kaka Jachwech ne oketogi.

Kuom mano, gik ma Nyasaye oseng’ado gin gik moseketo matayo kaka dhano onego otim gik moko kaluwore gi dwarone, to ok ni oseng’ado weche mag ngima ng’ato, kata kaka gik moko duto te biro bedo. Mondo dhano owinj maber kuom tijegi, nyaka ging’e kendo gitim gik moko kaluwore gi dwaro mar Nyasaye koda kinde mare. Gima Nyasaye oseng’ado kendo ma dhano ok nyal loko, ok en kaka weche biro bedo e ngima ng’ato, to en gino mobiro timo kaluwore gi dwarone. Kokalo kuom janabi Isaya, Jehova wacho ayanga niya: ‘Wachna mowuok e dhoga ok enoduog ira nono, to notim gima ahero, kendo nonwang’ hawi kuom tich ma naore mondo otim.’—Isaiah 55:11.

Kare ‘wach’ Nyasaye mowacho ni “nonwang’ hawi,” kata dwarone kuom piny koda oganda dhano e kinde mabiro, en mane?

Ng’eyo Kinde mar Nyasaye

Kotemo konyowa ng’eyo, bang’ wacho ni, “[Nyasaye] oseloso gik moko duto gi bergi maler e ndalogi,” Suleman nomedo wacho ni, “Kendo osemiyo chunygi paro kuom piny, to oloso kamano mondo otam dhano fwenyo tich ma Nyasaye osetiyo nyaka chakruok nyaka gikone.” Loko mar Muma miluongo ni The NIV Study Bible to wacho kama: “Oseketo paro kuom kinde mochwere e chuny dhano; to ema ok ginyal ng’eyo gik ma Nyasaye osetimo a chakruok gi giko.”—Eklesiastes 3:⁠11.

Nitie weche mang’eny ma ji osendiko e lero ndikoni. Kata kamano, adier en ni, e chunywa ma iye chuth, waduto wasepenjore gimomiyo ne ochwewa koda kaka gikowa biro bedo. Kuom kinde duto ma dhano osebetie, ok osebedo gima yot ne dhano yie ni ngima opong’ mana gi timo gik madwarore ni otim, kae to gikone tho tiekogi. Wan dhano, wan chwech makende ahinya kuom chwech mamoko duto, nimar wanyalo paro, ok mana kuom ngima masani kende, to bende kuom kindewa mabiro. Bende, wagombo ni madi ne bed ni wanyalo dak maok watho, tiende ni mochwere. En kamano nikech ang’o? Mana kaka Ndiko lero, Nyasaye “oseketo paro kuom kinde mochwere e chuny dhano.”

Mondo omi gichop gombo ma ne oket e chunygino, ji osepenjore ahinya kabe nitie ngima moro bang’ tho. Moko wacho ni nitie gimoro e iwa madhi nyime gi ngima bang’ ka wasetho. Jomoko to wacho ni wabiro siko ka inyuolowa manyien bang’ tho. To pod nitie jomoko maparo ni gik moko duto matimore e ngima gin gik ma ne osechan chon gi Nyasaye, kendo ni onge gima wanyalo timo kuom chenrogo. Gima lit en ni parogo duto ok osechiwo dwoko mowinjore  chuth. Mani en nikech Muma wacho ni, kokalo kuom kinda margi giwegi, “dhano [ok nonyal] fwenyo tich ma Nyasaye osetiyo nyaka chakruok nyaka gikone.”

Bedo ni dhano osegombo ng’eyo gik moko to koni to gionge nyalo mar yudo dwoko, en gima osechando jorieko gi josomo chakre nene. Kata kamano, nikech Nyasaye oseketo gombono e chunywa, donge en gima ber ka wageno kuome mondo ochiwnwa puonj kuom gik monego watim eka mondo wachop gombono? Kuom adier, Muma wacho kama kuom Jehova: “Iyawo lweti, kendo iyieng’o gik mangima duto, kaka gidwaro.” (Zaburi 145:16) Ka wapuonjore Wach Nyasaye, ma en Muma, wanyalo yudo dwoko mag penjo ma wan-go kuom ngima, tho, koda kuom dwaro mar Nyasaye ma nyaka nene ne piny koda oganda dhano.—Jo Efeso 3:⁠11.

[Weche manie ite mar 5]

“Loyo piem mar ringo ok en mar jogo maketo ng’wech.” —Eklesiastes 9:⁠11

[Weche manie ite mar 6]

Kapo ni japur ok opidho cham e kinde mowinjore, be onego ong’ur kowacho ni mano e kaka Nyasaye nosechano?

[Weche manie ite mar 7]

Wabedo gi paro kuom ngima koda tho nikech Nyasaye “oseketo paro kuom kinde mochwere e chuny dhano”