Beduru gi Kinda ne Tije Mabeyo!

“[Yesu] nochiwore owuon nikech wan, mondo oreswa a e ketho duto, kendo mondo opwodhwa, wabed ogandane moyiero, ma dwaro mondo otim timbe mabeyo.”—TITO 2:⁠14.

1. Ang’o matimore e hekalu ka Yesu ochopo kanyo chieng’ Nisan 10, 33 E Ndalowa?

EN CHIENG’ Nisan 10, 33 E Ndalowa, mana odiechienge matin kapok nyasi mar Pasaka ochakore. Ji mang’eny ma nobiro lemo e hekalu man Jerusalem rito nyasino gi ilo. Ang’o mabiro timore ka Yesu ochopo? Jondik-Injili adek—Mathayo, Mariko, kod Luka⁠—⁠giduto ginyiso ni Yesu kendo chako golo oko jogo ma ne loko kendo ng’iewo gik moko kanyo. Oloko mese mag jowil-pesa gi kombe mag jolok akuche. (Math. 21:12; Mari. 11:15; Luka 19:45) Kinda ma Yesu ne nigo pok odok chien chakre chieng’ ma notimo gima chalo kamano higini adek motelo.—Joh. 2:⁠13-​17.

2, 3. Ere kaka wanyalo ng’eyo ni kinda ma Yesu nonyiso ne ok en mana mar pwodho hekalu?

² Injili mar Mathayo nyiso ni kinda ma Yesu nonyiso e odiechieng’no, ok ne en mana mar pwodho hekalu. Bende, nochango muofni koda rang’onde ma nobiro ire e  hekalu. (Math. 21:14) Luka to wuoyo kuom tije mamoko ma Yesu ne timo kanyo. Owacho kama: ‘Yesu ne puonjo pile e hekalu.’ (Luka 19:47; 20:⁠1) Kuom mano, kinda ma Yesu ne nigo ne nenore ayanga e tije Nyasaye.

³ Bang’e, jaote Paulo nondiko ne Tito kolerone ni, Yesu “nochiwore owuon nikech wan, mondo oreswa a e ketho duto, kendo mondo opwodhwa, wabed ogandane moyiero, ma dwaro mondo otim timbe mabeyo.” (Tito 2:⁠14) Gin yore mage e kindegi mwanyalo bedogo jogo manyiso kinda ne “timbe mabeyo”? To ere kaka ranyisi mag ruodhi mabeyo mag Juda nyalo jiwowa?

Nyiso Kinda e Tij Lendo kod Puonjo

4, 5. Ruodhi ang’wen mag Juda nonyiso kinda ne tije mabeyo e yore mage?

⁴ Asa, Jehoshafat, Hezekia, koda Josia, giduto ne giloso chenro mar golo oko lamo mag nyiseche manono. Asa ‘nogolo kuonde misango mayore, gi kuonde moting’ore, kendo noturo sirini, kendo nong’ado Ashera.’ (2 Weche 14:⁠3) Kinda ma Jehoshafat ne nigo ne lamo mar Jehova, nomiye chir mar ‘golo kuonde moting’ore kod gik maket mag Ashera oa e Juda.’—2 Weche 17:⁠6; 19:⁠3. *

⁵ Bang’ Hezekia loso nyasi mar Pasaka ma nokawo odiechienge abiriyo e Jerusalem, ‘Jo-Israel duto ma ne nitie nowuok dhiyo e miech Juda, ne gituro sirini, ne ging’ado Ashera, kendo ne giketho kuonde moting’ore gi kuonde misengini e piny Juda gi Benjamin, e Efraim bende gi Manasse, nyaka ne giketho duto.’ (2 Weche 31:⁠1) Josia ne obedo ruoth ka en mana gi higini aboro. Ndiko wacho kama: ‘E higa mar aboro mar lochne, kane pod orawera ndhowe, nochako dwaro Nyasach Daudi kwar mare; kendo e higa mar apar gariyo nochako pwodho Juda gi Jerusalem kogolo kuonde moting’ore, gi Ashera, gi gik maket mopa, gi gik maket mothedhi.’ (2 Weche 34:3) Omiyo, ruodhi ang’wen-go duto ne nigi kinda ne tije mabeyo.

6. Ang’o momiyo tijwa mar lendo inyalo poro gi kampen ma ruodhi makare mag Juda notimo?

⁶ E kindewagi bende, watimo kampen mar konyo ji mondo owe puonj mag din mag miriambo moriwo nyaka lamo nyiseche manono. Tijwa mar lendo ot ka ot miyo waromo gi ji mopogore opogore. (1 Tim. 2:4) Rawera moro ma nyar Asia paro kaka min-gi ne jalemo pile e nyim kido mopogore opogore ma ne ni e odgi. Koneno ni kidogo duto ok ne nyal chung’ e lo Nyasaye madier, pile ne ojalemo mondo ong’e Nyasaye madier. Chieng’ moro kane owinjo kidwong’o dhoodgi, noyawo mi oyudo Joneno ariyo ma ne oikore mar konye ng’eyo nying’ makende mar Nyasaye madier, Jehova. To mano kaka ne omor ahinya kuom ng’eyo adier kuom wach nyiseche manono! Sani koro onyiso kinda ahinya e tiyo tij lendo, ka okonyo jomoko ng’eyo Jehova kod dwaro mare.—Zab. 83:18; 115:⁠4-8; 1 Joh. 5:⁠21.

7. Wanyalo timo ang’o mondo waluw ranyisi mag jopuonj ma Jehoshafat nooro?

⁷ Seche ma wanie tij lendo mar ot ka ot, watimo nade mondo wane ni walendo e alworawa kaka dwarore? Ber ng’eyo ni, e higa mar adek mar loch Jehoshafat, nooro wach ni mondo oluongi jodongo abich, Jo-Lawi ochiko, kod jodolo ariyo. Ne oorogi mondo gidhi e miech Juda duto mondo gipuonj ji chike mag Jehova. Ne gitimo tijno e mier duto e yo maber chuth, mi mano nomiyo joma nodak e alworagi ne ochako luoro Jehova. (Som 2 Weche mag Ndalo 17:⁠9, 10.) Kuom limo ji e utegi e seche koda e odiechienge mopogore opogore, wanyalo yudo thuolo mar wuoyo gi ji mogwaro e utego.

8. Ere kaka wanyalo medo yorewa mag lendo?

⁸ E ndalogi, jotich Nyasaye mang’eny  oseikore mar weyo miechgi mondo gidhi kuonde ma Joneno dwarore ahinya. Be in inyalo timo kamano? Jomoko kuomwa ma ok nyal dar mi dhi kamachielo, nyalo temo lendo ne joma odak e alworagi to wacho dhok mawendo. Ron ma jahigini 81, ne opuonjre moso ji gi dhok 32 mopogore opogore nikech ne ojaromo gi joma wacho dhokgo e alworane! Nyocha oromo gi dichwo moro gi chiege ma gin Jo-Afrika, mi omosogi e dho-Yoruba. Ne gipenjo Ron kabe osedhi Afrika. Kane odwokogi ni, ooyo, ne gipenje kaka ne ong’eyo dhogi. Mano ne omiye thuolo mar lendo negi. Ne gikawo gasede moko, mi ne gimiye adres mar kama gidakie, kendo nomiyo kanyakla modak e alworano adres margi mondo gipuonjre Muma.

9. Ang’o momiyo en gima ber somo weche manie Muma ka wan e tij lendo? Chiw ane ranyisi.

⁹ Jopuonj ma Jehoshafat nooro e Juda, ne oting’o “kitap chik mar Jehova.” E piny mangima, watimo matek mondo wapuonj ji kwatiyo gi Muma, nikech mano e Wach Nyasaye. Onego wanyis pek mar weche manie Muma kuom somo ne ji wechego achiel kachiel koa ei Muma. Dhako moro nowachone Linda, ma en Janeno, ni chwore ne nigi tuwo mar abach (stroke) kendo ne dwarore orite. Ne owacho gi lit kama: “Akiya gima ne atimo momiyo Nyasaye oweyo gima kama otimorena.” Linda nodwoke niya: “Be diher mondo anyisie wach moro maber?” Kae to ne osomone Jakobo 1:⁠13, kendo nomedo wachone kama: “Chandruok duto ma yudowa kaachiel gi joherawa ok gin kum moa kuom Nyasaye.” Bang’ mano dhakono ne okwako Linda, nikech ne omor gi gima ne owachne. Linda wacho kama: “Ne ayudo thuolo mar chiwo hoch katiyo gi Muma. Seche moko ndiko mwasomo ei Muma gin mago ma wuon ot ne pok owinjo.” Mbakano ne omiyo gichako puonjruok mapile mar Muma gi dhakono.

Rowere Matiyo ne Nyasaye gi Kinda

10. Ere kaka Josia noketo ranyisi maber ne rowere ma Jokristo e kindegi?

¹⁰ Ka wadok e ranyisi mar Josia, wanwang’o ni ne oluwo lamo madier ka en rawera, kendo ne en ja higini 20 kama kane ochako kampen mare maduong’ mar golo lamo mag nyiseche manono. (Som 2 Weche mag Ndalo 34:⁠1-3.) Rowere mang’eny e kindegi nyiso kinda makamano e tiyo ne Nyasaye.

11-13. Gin puonj mage mwanyalo yudo kuom rowere ma kindegi matiyo ne Jehova gi kinda?

¹¹ Hannah, modak Ingresa, ne en jahigini 13 kendo ne oyudo opuonjre dho-Faransa e skul kane owinjo ni grup moro mawacho dho-Faransa ne ochaki e taon ma ne ni machiegni kodgi. Wuon mare noyie dhi kode e chokruoge mag grubno. Hannah makoro en jahigini 18, nyiso kinda e tij lendo kaka painia mapile kotiyo gi dho-Faransa. Be in bende inyalo puonjori  dhok mawendo mondo ikony jomoko ng’eyo Jehova?

¹² Rachel ne obedo mamor ahinya bang’ neno vidio mawacho ni Pursue Goals That Honor God. Kowuoyo kuom paro ma ne en-go kane ochako tiyo ne Jehova e higa 1995, owacho kama: “Ne aparo ni atimo duto manyalo e adiera.” Kae to omedo kama: “Bang’ neno vidiono, eka koro ne afwenyo ni kara kuom higini mang’eny asebedo katimo atima gik moko e wiyewiye. Nyaka akedi matek ne adiera kendo paro matut kanyiso kinda e tij lendo koda e timo puonjruok mara mar Muma.” Koro Rachel nwang’o ni otiyo ne Jehova gi kinda e yo momedore. Timo kamano osekelone ang’o? Owacho ni: “Winjruokna gi Jehova osemedo bedo motegno. Kwayo maga e lamo ok gin ma wiye wiye, atimo puonjruok mara mar Muma e yo matut kendo e yo ma gera, kendo weche masomo e Muma miyo abedo gi yie momedore. Nikech mano, koro aneno ka tij lendo berna ahinya kendo awinjo ka amor neno kaka weche Jehova hoyo chuny jomoko.”

¹³ Luka en rawera mabende noyudo jip kuom neno vidio mar, Young People Ask—What Will I Do With My Life? Bang’ neno vidiono, Luka nondiko kama: “Awinjo ka koro dwarore anon kendo gigo maluwo e ngimana.” Owacho ayanga kama: “Chon, ne ochuna luwo somo mamalo mondi, mondo abi abed gi pesa mang’eny kae to bang’e eka ne anyalo keto pacha e luwo tije mag Jokristo. Achune makamago ok nyal konyo ng’ato bedo gi winjruok machiegni gi Jehova; kar mano, gimiyo ng’ato bedo mayom yom e wach Nyasaye.” Un owete koda nyimine ma rowere, dong’e unyalo tiyo gi gik ma usepuonjre e skul mondo uti ne Nyasaye e okang’ momedore kaka Hannah notimo? To donge unyalo luwo ranyisi mar Rachel bende, kuom bedo gi chenro mago mabiro konyi miyo Nyasaye duong’ gadier? Luw ranyisi mar Luka, kuom tang’ gi yore mosebedo kaka obadho ne rowere mang’eny.

Timuru Kinda e Winjo Siem

14. Jehova oyie gi kit lamo machalo nade, to ang’o momiyo timo kamano nyalo bedo matek e kindewagi?

¹⁴ Oganda Jehova nyaka bed maler mondo eka Jehova oyie gi lamo margi. Isaya chiwo siem kama: ‘Aeuru, aeuru, dhiuru ua ka, kik umul gimoro mak ler; dhiuru ua kuom Babulon; beduru maler, un muting’o agulini mag tich Jehova.’ (Isa. 52:11) Higini mang’eny kapok Isaya nondiko wechego, Ruoth Asa ma ne en ruoth maber notimo kampen gi kinda mar golo timbe mag terruok e Juda. (Som 1 Ruodhi 15:⁠11⁠-⁠13.) Kendo higini mang’eny bang’e, jaote Paulo nowacho ne Tito ni Yesu nochiwo ngimane mondo opwodh jolupne mondo omi gibed “ogandane moyiero, ma dwaro mondo otim timbe mabeyo.” (Tito 2:⁠14) E kindegi ma ji oheroe timbe maricho, bedo gi timbe mabeyo ok en gima yot, to moloyo ne joma rowere. Kuom ranyisi, jotich Nyasaye duto, rowere koda joma dongo, nyaka ked matek mondo kik gichid pachgi gi gik majiwo timbe terruok (ponografi) kaka gik madongo (billboards), mitiyogo e lendo mag ohala miguro e bath ndara, kata e ute madongo, koda gik mineno e televison, e sinema, koda e Intanet.

15. Ang’o manyalo konyowa sin gi gik maricho?

¹⁵ Kinda mwanyiso e winjo siem ma Nyasaye chiwonwa nyalo konyowa sin gi gik  maricho. (Zab. 97:10; Rumi 12:9) Onego wasin gi ponografi mondo “kik obed gi teko mar ywayowa” kaka Jakristo moro nowacho. Kuom mano, dwarore watim matek ahinya mondo kik wadonj e obadho mar ponografi. Kata kamano, ng’eyo hinyruok ma ponografi nyalo kelonwa, biro konyowa bedo joma sin gi timno. Owadwa moro ne otemo matek mondo owe dhiyo kuonde moyangi ne ponografi e Intanet. Ne oketo kompyuta mare kama joode duto ne nyalo neno gima dhi nyime e kompyuta seche ma ng’ato tiyo kode. Kaachiel gi mano, en owuon notimo matek weyo timbe duto motudore gi gik maricho kendo nyiso kinda ne tije mabeyo. Ne okawo okang’ machielo bende. Nikech tije ne dwaro ni oti kod Intanet, ne ong’ado mar tiyogo mana seche ma chiege ni machiegni.

Ber mar Bedo gi Timbe Mabeyo

16, 17. Nyiso timbe mabeyo kaka Jokristo nyalo konyo nade joma rangowa? Chiw ane ranyisi.

¹⁶ Mano kaka rowere matiyo ne Jehova nigi chuny maber, kendo mano kaka gimoro joma rangogi! (Som 1 Petro 2:⁠12.) Wendo moro ma nolimo Bethel e piny Ingresa, noloko paro ma ne en-go kuom Joneno mag Jehova bang’ tiyo e odiechieng’ mangima koloso masin moro mar goyo buge kuno. Chiege ma ne oyudo puonjre Muma gi Janeno moro, nofwenyo lokruokno. Chon, ne ok ohero neno Joneno ka biro e ode. Kata kamano, bang’ dok e ot koa tiyo Bethel ne opwoyo ahinya kaka ne otimne. Ne owacho ni onge ng’ama ne tiyo gi weche mochido. Ji duto ne hore mos, kendo ne gitiyo gi kuwe. To moloyo, ne omor ahinya ni owete koda nyimine ma rowere ne tiyo gi kinda ahinya e tich ma onge chudo, ka gichiwo thuologi koda tekogi e konyo mondo oland wach maber.

¹⁷ Kamano bende, owete koda nyimine matiyo tije mag andika mondo girit joodgi, timo kamano gi chunygi duto. (Kol. 3:⁠23, 24) Kinde mang’eny mano miyo girito tijegi, nikech joma ondikogi hero kinda ma ginyiso kendo ok gidwar lalo joma kamago.

18. Ere kaka wanyalo nyiso kinda e ‘timo timbe mabeyo’?

¹⁸ Keto genowa kuom Jehova, winjo chikene koda puonj mage, kaachiel gi rit ma warito godo kuonde ma wachokoree, gin moko kuom yore ma wanyisogo kinda ne od Jehova. E wi mano, wadwaro timo duto mwanyalo e lando wach Pinyruoth kod timo ji jopuonjre. Bed ni wan rowere kata joma dongo, ka watimo duto mwanyalo e rito chike koda puonj maler motudore gi lamowa, wabiro yudo ber mogundho. Kendo ji biro medo ng’eyowa kaka jogo ma nigi chuny mar nyiso kinda e ‘timo timbe mabeyo.’—Tito 2:⁠14.

[Weche moler piny]

Ang’o misepuonjori kuom ranyisi manie Muma koda mandalogi kuom

• kaka inyalo nyiso kinda e lendo koda e puonjo?

• kaka rowere ma Jokristo nyalo bedo joma nyiso kinda e ‘timo timbe mabeyo’?

• kaka inyalo kwedo timbe maricho?

[Penjo mag Puonjruok]

[Picha manie ite mar 18]

Be itiyo gi Muma pile e tiji mar lendo?

[Picha manie ite mar 20]

Puonjruok dhok machielo ka in e skul nyalo konyi tiyo ne Nyasaye e yore momedore