Ngima Mochwere e Piny—Geno ma Nyasaye Omiyowa
Ngima Mochwere e Piny—Geno ma Nyasaye Omiyowa
‘Chwech duto ne oketi obed kayiem nono nikech geno.’—RUMI 8:20.
1, 2. (a) Ang’o momiyo geno mar dak mochwere e piny en wach maduong’nwa? (b) Ang’o momiyo ji mang’eny keto kiawa kabe dak mochwere e piny nyalore?
NYAKA bed ni inyalo paro mor ma ne in-go kane ikwongo ng’eyo ni e kinde mokayo machiegni, ji ok bi bedo moti kendo tho, to gibiro dak mochwere e piny. (Joh. 17:3; Fwe. 21:3, 4) Nyalo bedo ni iselando ne jomoko wach genono ma Ndiko chiwo. En adier ni, geno mar dak e ngima mochwere en achiel kuom weche madongo mag wach maber mwalando. Okonyowa bedo gi paro mowinjore kuom ngima.
2 Dinde mag jogo maluongore ni Jokristo ok hiny puonjo ji wach geno mar dak e ngima mochwere e piny. Kata obedo ni Muma puonjo ni onge gimoro ei dhano madhi nyime gi ngima bang’ tho, kanise mang’eny to puonjo ni dhano nigi chuny maok tho madhi nyime gi ngima bang’ ka ng’ato osetho. (Ekl. 9:5) Omiyo, ji mang’eny nigi kiawa kabe ji biro dak mochwere e piny. Kuom mano, wanyalo penjo kama: Be kuom adier Muma siro genono? Ka en kamano, ne en karang’o ma Nyasaye nokwongo fwenyo ne dhano wachno?
‘Ne Oketgi Gibedo Kayiem Nono Nikech Geno’
3. Ere kaka dwaro mar Nyasaye ne dhano ne onenore maler chakre chieng’ ma nochweyo dhano?
3 Jehova nonyiso dwaro mare ne dhano chakre chieng’ ma nochweyogi. Nyasaye nonyiso maler ni Adam ne dhi dak e ngima mochwere kapo ni owinjo chikene. (Chak. 2:9, 17; 3:22) Onge kiawa ni nyithind Adam mokwongo nong’eyo kaka dhano ne odonjo e richo, nikech ne nitie gik ma ne ginyalo neno. Yo ma donjo e puoth Eden ne orit mondo ng’ato kik donj, kendo ji ne bedo moti kae to githo. (Chak. 3:23, 24) Kaka kinde ne medo sudo e kaka higini ma dhano dakgo ne medo dok chien. Adam nodak higini 930. Shem ma noyudo otony e Ataro mar pi nodak higini 600 kende, to wuode miluongo ni Arpaksad nodak higini 438. Tera wuon Ibrahim, nodak higini 205. Ibrahim nodak higini 175, wuode Isaka higini 180, to Jakobo nodak higini 147. (Chak. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Nyaka bed ni ji mang’eny nofwenyo ni gimomiyo higini ma ji dakgo ne dok chien, ne en nikech geno mar dak e ngima mochwere e piny noyudo oselal! Be nitie gima ne nyalo miyo gibed gi yie ni ne inyalo dwok negi geno mar ngima mochwere?
4. Ang’o ma ne nyalo miyo ji kaka Habil gi Noa obed gi yie ni Nyasaye ne dhi dwoko gweth ma Adam nolalo?
4 Wach Nyasaye wacho niya: ‘Ne oket chwech [mar dhano] obed kayiem nono nikech geno.’ (Rumi 8:20) Geno mane? Wach ma ne okwong koro ei Muma nowuoyo kuom ‘kodhi’ moro ma ne dhi ‘ketho wi thuol.’ (Som Chakruok 3:1-5, 15.) Ne thoth dhano makare, biro mar Kodhino nomiyo gibedo gi geno ni Nyasaye ne ok dhi weyo ngang’ chopo dwaro mare ne dhano. Mano nomiyo ji kaka Habil kod Noa nobedo gi yie ni Nyasaye ne dhi dwoko gweth mago ma Adam ne olalo. Nyalo bedo ni jogi nofwenyo ni ‘ketho ofunj tielo mar kodhino’ ne dhi dwaro ni remo ochwer.—Chak. 4:4; 8:20; Hib. 11:4.
5. Ang’o manyiso ni Ibrahim ne nigi yie kuom chier?
5 Kaw ane ranyisi mar Ibrahim. Kane iteme, gima Ibrahim notimo ne chalo mana ka gima “nochiwo Isaka . . . wuode ma miderma.” (Hib. 11:17) Ang’o momiyo noikore mar timo kamano? (Som Jo Hibrania11:19.) En nikech ne en gi yie kuom chier! Ibrahim ne nigi gima siro yie mare kuom chier. Donge Jehova ne ochiero ei Ibrahim teko mar nyuol, mi nomiyo en kaachiel gi chiege Sara ginyuolo nyathi mawuowi ka koro ne gin joma oseti! (Chak. 18:10-14; 21:1-3; Rumi 4:19-21) Ibrahim bende noyudo jing’o kuom wach ma Jehova nosenyise. Nyasaye nowachone kama: “Kuom Isaka naluong kothi.” (Chak. 21:12) Kuom mano, Ibrahim ne nigi gik ma ne miyo obedo gi geno ni Nyasaye ne dhi chiero Isaka.
6, 7. (a) Jehova notimo singruok mane gi Ibrahim? (b) Ere kaka singruok ma Jehova notimo gi Ibrahim miyo dhano bedo gi geno?
6 Nikech yie motegno ma Ibrahim ne nigo, Jehova notimo kode singruok kuom wach nyithinde kata ‘kothe.’ (Som Chakruok 22:18.) Yesu Kristo ema ne ofwenyore kaka bat-maduong’ mar ‘kodhino.’ (Gal. 3:16) Jehova noyudo osenyiso Ibrahim ni ‘kothe’ ne dhi medore “ka sulwe me polo, gi kuoyo ma ni e dho nam,” tiendeni kwan ma Ibrahim dine ok ong’eyo. (Chak. 22:17) Kata kamano, bang’e kwanno ne ofwenyore. Yesu Kristo kod ji 144,000, mabiro locho kode e Pinyruodhe, giduto giloso kweth mar ‘kodhino.’ (Gal. 3:29; Fwe. 7:4; 14:1) Kokalo kuom Pinyruodh Mesia, ema “dhoudi duto mag piny noyud hawi.”
7 Ibrahim ne ok nyal winjo tiend singruokno ma Jehova ne otimo kode kaka en oduto. Kata kamano Muma wacho ni, “ne en ng’a ma kiyo dala man gi mise.” (Hib. 11:10) Dalano en Pinyruodh Nyasaye. Mondo Ibrahim oyud gweth e bwo Pinyruodhno, nyaka ochak obed mangima kendo. Obiro yudo ngima mochwere e piny mana kokalo kuom chier. Kendo jogo mabiro tony Har-Magedon koda jogo mibiro chiero biro bedo gi nyalo mar yudo ngima mochwere.—Fwe. 7:9, 14; 20:12-14.
‘Chunya Osechika’
8, 9. Ang’o momiyo bug Ayub ok wuo mana kuom tembe mag ng’at achiel kende?
8 E kind higini ma nyakwar Ibrahim miluongo ni Josef nodakie, kod higini ma janabi Musa nodakie, ne nitie jal miluongo ni Ayub. Bug Ayub ei Muma ma nenre ni ne ondiki gi Musa, lero gimomiyo Jehova ne oweyo Ayub mondo okal e chandruoge kendo kaka gikone nobet. Kata kamano, bug Ayub ok en mana buk malero chandruok mar ng’at achiel kende; owuoyo ahinya kuom weche mamulo dhano duto koda malaika. Bugno leronwa kaka Jehova tiyo gi loch mare e yo makare, ofwenyonwa ni makruok gi tim makare koda geno mar kinde mabiro mar jotich Nyasaye duto e piny, otudore ahinya kod wach ma ne osieko e puodho mar Eden. Kata obedo ni Ayub ne ok ong’eyo tiend gima ne dhi nyime, ne ok oweyo mondo jowetene adek omi opar ni makruok gi Nyasaye ne otame. (Ayub 27:5) Mano onego oteg yiewa kendo konyowa ng’eyo ni wanyalo siko ka wan gi tim makare kendo riwo lwedo loch mar Jehova.
9 Bang’ kane johoch manono adekgo osetieko wuoyo, “Elihu wuod Barakel Ja-Buz noduoko.” Ang’o ma nomiyo Elihu owuoyo? Nowacho kama: “Ni mar ang’eny gi weche.” Kendo nomedo ni: “Chunya ochika.” (Ayub 32:5, 6, 18) Kata obedo ni weche ma Elihu nowacho ka otelne gi much Nyasaye nochopo kane oduok ne Ayub ngima maber, wechenego oting’o puonj ne jomamoko bende. Wechego miyo jogo duto marito tim makare obed gi geno.
10. Ang’o manyiso ni gima Jehova wacho ne ng’at achiel seche moko nyalo tiyo kuom ngima dhano duto?
10 Seche moko Jehova nyalo wacho gimoro ne ng’at achiel, to wachno bende mulo ngima dhano duto. Mano nyalo nenore kuom gima Daniel nokoro e wi lek Ruoth Nebukadereza, kuom wach tong’o yath moro ma ne duong’ ahinya. (Dan. 4:10-27) Kata obedo ni lekno ne ochopo kuom ngima Nebukadereza, lekno ne dhi chopo wach moro maduong’ ahinya. Lekno ne nyiso ni, loch Nyasaye ma ne nenore e piny kokalo kuom pinyruoth mar anyuola Ruoth Daudi, ne dhi fwenyore kendo bang’ higini 2,520, kochakre higa mar 607 Ka Ndalowa Podi. * Loch Nyasaye e wi piny mangima nochako tiyo kendo manyien, kane oket Yesu Kristo obed Ruoth e polo e higa 1914. Par ane kaka e kinde mokayo machiegni, loch mar Pinyruoth biro chopo gigo ma dhano mawinjo chik ogeno!
‘Rese Kik Olor e Bur!’
11. Weche ma Elihu nowacho nonyiso ang’o e wi Nyasaye?
11 Kodwoko Ayub, Elihu wuoyo kuom ‘jaote achiel kuom gana achiel, manyiso dhano gik mowinjorene.’ To nade kapo ni jaoteno okwayo ‘Nyasaye e lamo mondo ong’wonne’? Elihu wacho niya: ‘Nyasaye ng’wonone, kendo owacho kama, “Rese mondo kik olor e bur! Aseyudo rawar! Dende mondo obed mapoth moloyo dend nyathi; we mondo obed kaka nobet ka podi ne en rawera.”’ (Ayub 33:23-26) Wechego nonyiso kaka Nyasaye noikore rwako “rawar,” kata umo richo mar dhano moloko chunygi.—Ayub 33:24.
12. Weche Elihu chiwo ne dhano geno mane?
12 Nyalo bedo ni Elihu ne ok ong’eyo tiend weche ma ne owacho e wi rawar, mana kaka jonabi bende ne ok ong’eyo chuth tiend weche duto ma ne gindiko. (Dan. 12:8; 1 Pet. 1:10-12) Kata kamano, weche ma Elihu nowacho nochiwo geno ni chieng’ moro Nyasaye ne dhi yie rwako rawar magonyo dhano kuom bedo moti koda tho. Weche Elihu nonyiso geno majaber mar ngima mochwere. Bug Ayub bende nyiso ni ibiro chier ji.—Ayub 14:14, 15.
13. Ang’o ma Jokristo nyalo puonjre kuom weche ma Elihu nowacho?
13 E kindegi, weche Elihu pod dhi nyime konyo tara mang’eny mag Jokristo mogeno tony e masira mabiro yudo chenro mar piny masani. Jogo mosebedo moti kuom joma biro tony e Har-Magedon, dendgi ibiro loki mi bed kaka ne gin ka podi gin rowere. (Fwe. 7:9, 10, 14-17) E wi mano, geno mar neno kaka joma ichiero biro lokore mi bed rowere en gima dhi nyime moro joma ochung’ motegno. Kuom adier, mondo Jokristo mowal obi oyud ngima maok nyal kethi, kendo ‘rombe mamoko’ bende oyud ngima mochwere e piny, giduto nyaka giket yie kuom misango mar rawar ma Kristo nochiwo.—Joh. 10:16; Rumi 6:23.
Tho Ibiro Golo Nyaka Chieng’
14. Ang’o manyiso ni gimoro maloyo Chik Musa ne dwarore mondo eka Jo-Israel obed gi geno mar yudo ngima mochwere?
14 Nyithind Ibrahim nobedo oganda, kane gitimo singruok gi Nyasaye. Kane Jehova omiyogi Chik nowacho kama: ‘Unumak chikna kod buchena; ma ka ng’ato otimo nodok mangima kuomgi.’ (Lawi 18:5) Kata kamano, nikech ne ok ginyal dak kaluwore gi Chik e yo makare chuth, Jo-Israel nobedo joma Chik okwedo kendo ne dwarore ni ogonygi kuom bedo joma nosekwedi.—Gal. 3:13.
15. Daudi nondiko ang’o kuom gweth mag kinde mabiro kotelne gi much Nyasaye?
15 Bang’ Musa, Jehova notelone jondiko mamoko mag Muma kotiyo gi muche, mondo gindik wach geno mar ngima ma nyaka chieng’. (Zab. 21:4; 37:29) Kuom ranyisi, Daudi nondiko zaburi mawuoyo kuom kaka ji biro riwore e lamo madier e Sayun kowacho kama: “Nimar Jehova nochiko mondo hawi obedi kanyo, mana ngima ma nyaka chieng’.”—Zab. 133:3.
16. Kokalo kuom Isaya, Jehova nosingo ang’o kuom kinde mabiro ne “piny duto”?
16 Jehova ne otelone janabi Isaya mondo okor wach ngima ma nyaka chieng’ e piny. (Som Isaiah 25:7, 8.) Mana kaka ‘law’ kata onget manyalo thung’o ng’ato—richo koda tho osebedo kaka osigo maturo dhano. Jehova singo ne joge ni obiro golo richo kod tho e “piny duto.”
17. En ang’o ma ne okor ni Mesia ne dhi timo mondo oyaw yo madhi e ngima mochwere?
17 Non ane bende kaka ne iluwo Chik Musa e wi wach nyuok miriembo e thim. Dichiel e higa, e Odiechieng’ Loso Winjruok, jadolo maduong’ ‘ne rieyo luetene ariyo e wi nyuok mangima, kohulo timbe mobam duto mag nyithind Israel, kethogi duto, koda richogi duto, kendo ne oketogi e wi nyuok, kendo nyuogno ne ting’o richogi duto odhigo e piny ma ji ok odakie.’ (Lawi 16:7-10, 21, 22) Isaya nokoro wach biro mar Mesia, ma ne dhi tiyo tich machalo kaka mano mar ting’o “tuwochewa,” “chandruokwa,” koda “richo mag ji mang’eny,” kendo mano noyawo yo madhi e ngima mochwere.—Som Isaiah 53:4-6, 12.
18, 19. En wach geno mane mijiwo e Isaiah 26:19 kod Daniel 12:13?
18 Kokalo kuom Isaya, Jehova nowachone Israel oganda mare niya: ‘Jogi mosetho nobedi mangima. Kitundini mag joga nochier. Chiew uru, weruru, un jo modak e buru! Nimar tho man kuomu gin kaka tho momoko e aloth, kendo piny nogol jomotho oko.’ (Isa. 26:19) Ndiko mag Dho-Hibrania nyisowa maler ni wanyalo bedo gi geno kuom chier koda ngima e piny. Kuom ranyisi, kane Daniel chiegni chopo higini 100, Jehova nosingone kama: “Iniyuwe, eka inichungi e kari ka ndalo nogik.”—Dan. 12:13.
19 Nikech Maritha ne nigi geno kuom chier, ne onyalo wacho ne Yesu e wi owadgi ma ne otho kama: “Ang’eyo ni nochier e chier chieng’ giko.” (Joh. 11:24) Be weche ma Yesu ne puonjo koda mago ma jopuonjrene nondiko kotelnegi gi much Nyasaye, noloko genoni? Be dak nyaka chieng’ e piny podi en geno ma Jehova omiyo dhano? Wabiro nono dwoko mag penjogi e sula maluwo.
[Weche moler piny]
Be Inyalo Lero?
• Chwech mar dhano ne oketi obedo “kayiem nono” nikech geno mane?
• Ang’o manyiso ni Ibrahim ne nigi yie kuom wach chier?
• Dhano nyalo bedo gi geno mane kuom weche ma Elihu nowacho ne Ayub?
• Ere kaka Ndiko mag Dho-Hibrania jiwo wach geno mar chier koda ngima mochwere e piny?
[Penjo mag Puonjruok]
[Picha manie ite mar 11]
Weche ma Elihu nowacho ne Ayub miyo wabedo gi geno ni ibiro gony dhano kuom bedo moti koda tho
[Picha manie ite mar 12]
Ne osingi ne Daniel ni ne odhi ‘chung’ e kare ka ndalo ogik’