“Ler mar Chunyu Mondo Orieny Pile”
“Ler mar Chunyu Mondo Orieny Pile”
“Timuru kinda maonge samuoyo; ler mar chunyu mondo orieny pile; tiuru ni Ruoth.”—RUMI 12:11.
1. Ang’o momiyo Jo-Israel ne chiwo misengini mag le koda chiwo mamoko?
JEHOVA bedo mamor ahinya gi chiwruok ma jotichne timo mondo ginyisgo hera ma gin-go kuome koda bolruok margi ne dwaro mare. E kinde machon, Jehova ne orwako chiwo mag misengini mag le mopogore opogore koda chiwo mamoko. Chik Musa ne dwaro ni Jo-Israel ogol chiwogo mondo eka owenegi richogi kendo mondo ginyisgo erokamano. E kanyakla mar Jokristo, ok dwarre ni Jokristo ogol chiwo kaka mago ne Jehova. Kata kamano, e sula mar 12 e barua ma jaote Paulo nondiko ne Jokristo ma ne ni Rumi, jaoteno ne onyiso ni podi dwarore ni wachiw misengini. We wane ane ni e yo mane.
Misango Mangima
2. Kaka Jokristo, wadak e kit ngima machalo nade, to mano oriwo koda timo ang’o?
2 Som Jo Rumi 12:1, 2. E weche ma nokwongo e baruano, Paulo nonyiso maler ni Jokristo mowal, gibed Jo-Yahudi kata jogo ma ok Jo-Yahudi, ne iketo kare e nyim Nyasaye kokalo kuom yie, to ok kuom mako chik. (Rumi 1:16; 3:20-24) E sula mar 12, Paulo lero ni Jokristo onego onyis chuny mar erokamano kuom dak e ngima mar chiwruok. Mondo omi wachop mano, nyaka walok parowa odok manyien. Nikech wan dhano monyuol e richo, wanie bwo “chik mar richo, kendo mar tho.” (Rumi 8:2) Kuom mano, dwarore ni watim lokruok, tiendeni ‘parowa koda chunywa onego olos manyien,’ kuom kawo okang’ maduong’ mondo watim lokruok e gombo manie pachwa koda e chunywa. (Efe. 4:23) Wanyalo timo lokruok maduong’ kamano mana ka wayudo kony moa kuom Nyasaye koda roho mare. Mano dwaro ni wan bende watim matek kuom tiyo gi nyalo ma wan-go mar paro kendo pogo weche. Tiende ni watim kar duto mwanyalo mondo kik ‘waluw tim pinyni,’ koda gi timbene mochido, yorege maok ler mag manyo mor, koda paro morochore manie piny.—Efe. 2:1-3.
3. Ang’o momiyo watimo tije mag Jokristo?
3 Paulo bende gwelowa ni wati gi nyalo ma wan-go mar paro koda pogo weche mondo wabed gadier wan wawegi kuom ‘gino ma Nyasaye dwaro ma e gi maber, malong’o, kendo molony.’ En ang’o momiyo wasomo Muma pile, waparo matut kuom gigo mwasomo, wawuoyo gi Nyasaye e lamo, wadhi e chokruoge mag Jokristo, kendo walando wach maber mar Pinyruoth? Be en nikech jodong-kanyakla ema jiwowa timo kamano? Kuom adier, wamor gi weche makonyo ma jodongo hinyo paronwa. Kata kamano, watimo tije mag Jokristo nikech roho mar Nyasaye ema jiwowa mondo wanyis Jehova hera gi chunywa duto. E wi mano, wan wawegi wan gadier ni timo tije kaka mago en gima Nyasaye dwaro ni watim. (Zek. 4:6; Efe. 5:10) Wabedo mamor ahinya kuom ng’eyo ni, ka wadak e ngima mowinjore gi kaka dwarore kuom Jokristo madier, Nyasaye biro yie kodwa.
Mich Mopogore Opogore
4, 5. Ere kaka jodongo ma Jokristo onego oti gi mich ma gin-go?
4 Som Jo Rumi 12:6-8, 11. Paulo lero ni, “wan gi mich mopogore opogore kaka ng’wono ma nomiwa obet.” Moko kuom mich ma Paulo wuoyoe gin kaka, jiwo ji, bedo gi loch mar tayo ji, to ahinya wuon wechego wuoyo kuom jodongo ma Jokristo, ma ijiwo ni mondo otim migepegi mag tayo ji ka ‘gitimo kinda.’
5 Paulo wacho ni, chuny mar bedo gi kinda e yo ma kamano bende onego onenre, e yo ma jorit tiyogo kaka jopuonj kendo gitimo tij “tiyo ni ji.” Nenre ni weche maluoro ndikono nyiso ni kaendi Paulo wuoyo kuom tich ‘mitiyo ne ji’ ei kanyakla, tiendeni, ne ‘ringruok achielno.’ (Rumi 12:4, 5) Tijno chal gi mano miwuoyoe e Tich Joote 6:4, kama joote wachoe niya: ‘Wan wanaketre e lemo gi tich puonjo wach.’ Tijno oriwo ang’o? Jodongo ma Jokristo tiyo gi mich ma gin-go e gero jokanyo mag kanyakla. Ginyiso ni gin giwegi ‘giketore kuom tiyo ni ji,’ seche ma gitimo kinda e tayo kendo puonjo kanyakla ka gitiyo gi Wach Nyasaye kendo keto e lamo puonjruok margi, nonro ma gitimo, weche ma gipuonjo, koda limbe ma gitimo kaka jokwath. Jorit onego one ni gitiyo gi mich ma gin-go kendo girit rombe ‘gi mor.’—Rumi 12:7, 8; 1 Pet. 5:1-3.
6. Ere kaka wanyalo luwo puonj manie Jo Rumi 12:11, ma e ndiko matayo sulani?
6 Paulo medo wacho kama: “Timuru kinda maonge samuoyo; ler mar chunyu mondo orieny pile; tiuru ni Ruoth.” Kapo ni wafwenyo ni walalo ilo ma ne wan-go e tiyo ne Nyasaye, nyalo dwarore ni wachak wanon kendo chenro marwa mar puonjruok kendo wawuo gi Jehova e lamo gi kinda ka wakwaye roho mare, nikech rohono nyalo konyowa loyo ndhemndhem moro mwanyalo bedogo kendo dwokonwa jing’o. (Luka 11:9, 13; Fwe. 2:4; 3:14, 15, 19) Roho maler ne omiyo Jokristo mokwongo teko mar wuoyo kuom “timbe madongo mag Nyasaye.” (Tich 2:4, 11) E yo ma kamano, rohono nyalo konyowa bedo gi kinda e tij Nyasaye, mondo ‘ler mar chunywa orieny pile.’
Nyiso Bolruok Koda Muolo
7. Ang’o momiyo dwarore ni wati ne Jehova ka wanyiso bolruok gi muolo?
7 Som Jo Rumi 12:3, 16. Mich ma nyalo bedo ni wan-go, en nikech Jehova ema omiyowagi kokalo kuom “ng’wono” mare. Paulo wuoyo e ndiko machielo konyiso ni nyalowa a kuom Nyasaye kama: “Gi ma romowa a kuom Nyasaye.” (2 Kor. 3:5) Kuom mano, ok onego wapakre. Onego wabolre kendo wang’e ni duto mwatimo e tij Nyasaye en nikech Nyasaye owuon ema gwedhowa, to ok nikech en lony marwa wawegi. (1 Kor. 3:6, 7) Kaluwore gi wachno, Paulo wacho niya: “Awacho ni ng’ato ka ng’ato kuomu ni kik obed gi paro moting’ore moloyo kaka owinjore obedgo.” En adier ni dwarore ni wabed gi paro mowinjore kuomwa wawegi, kendo wabed gi mor koda ilo e tijwa ne Jehova. Kata kamano, bedo ng’ama muol, tiendeni, ng’eyo ni warem, biro konyowa kik wapar ni walony kuom weche duto. Kar mano, wadwaro ni wabed gi ‘paro makare.’
8. Ang’o ma wanyalo timo mondo kik wabed ‘jo mariek’ e wang’wa wawegi?
8 Pakruok kuom gigo ma wasetimo ok bi nyiso rieko. En ‘Nyasaye ema miyogi dongo.’ (1 Kor. 3:7) Paulo wacho ni Nyasaye osemiyo ng’ato ka ng’ato kuom jokanyo mag kanyakla “pok mar yie.” Kar paro ni waber moloyo jomoko, onego wang’e ni jomamoko chopo tijgi e nyim Nyasaye kaluwore gi pok mar yie ma gin-go. Paulo medo wacho kama: “Beduru gi winjruok ng’ato gi ng’ato.” E barua moro kuom barupe ma nondiko, jaote Paulo wachonwa ni, “kik piem bedie kata sungruok, to kubet mamuol, ng’ato ka ng’ato okwanre ni jo moko oloye gi ber.” (Fili. 2:3) En gima dwaro bolruok madier kod kinda mondo wafweny ni ng’ato ka ng’ato kuom owete koda nyiminewa ber moloyowa e yo moro kata machielo. Bolruok biro konyowa mondo ‘kik wapar ni wan jo mariek’ e wang’wa wawegi. Kata obedo ni nitie migepe makende manyalo miyo jomoko obed gi huma, waduto wabiro bedo gi mor ahinya ka wachopo tije ma kinde mang’eny ji ok ne, ma gin tije maok ting’wa malo kendo madwaro ni wanyis ‘muolo.’—1 Pet. 5:5.
Winjruokwa Kaka Jokristo
9. Ang’o momiyo Paulo poro Jokristo mowal kuom roho gi fuonde mag ringruok?
9 Som Jo Rumi 12:4, 5, 9, 10. Paulo poro Jokristo mowal gi fuonde mag ringruok matiyo kanyachiel e bwo Kristo, ma e Wigi. (Kol. 1:18) Oparo ne Jokristo mowal kuom roho ni ringruok nigi fuonde mang’eny matiyo tije mopogore opogore, kendo ni kata obedo ni ‘ging’eny, gin ringruok achiel e Kristo.’ E yo machalo kamano, Paulo nojiwo Jokristo mowal ma ne ni Efeso kama: “Wanabed jo adiera kuom hera, mondo wadongi kuome e weche duto. Kristo e wich, ma ka ringruok duto oriworee kendo otueyoree kaachiel gi leche ma en go, kendo ka fuoni ka fuoni tiyo tichne, omiyo ringruok dongo kendo gerore e hera.”—Efe. 4:15, 16.
10. ‘Rombe mamoko’ onego ong’e ang’o kuom wach jogo moket mondo otagi?
10 Kata obedo ni ‘rombe mamoko’ ok gin jokanyo mar ringruok mar Kristo, ginyalo puonjore mathoth kuom ranyisino. (Joh. 10:16) Paulo wacho ni, Jehova ‘noketo gik moko duto e bwo teko Kristo mondo giwinje, kendo ne omiye doko ruodh gik moko duto’ ni kanyakla. (Efe. 1:22) E kindegi, rombe mamoko gin achiel kuom “gik moko duto” ma Jehova oseketo e bwo Wuode. Gin bende gin moko kuom “gige” ma Kristo oseketo e bwo “jatichno mogen, kendo mariek.” (Math. 24:45-47) Kuom mano, jogo ma nigi geno mar dak e piny, onego ong’e ni Kristo en Wigi, kendo onego gibolre ne jatichno mogen kendo mariek koda Bura mare Maduong’, kaachiel gi chwo moseketi kaka jorit ei kanyakla. (Hib. 13:7, 17) Timo kamano jiwo winjruokwa kaka Jokristo.
11. Winjruokwa otenore kuom ang’o, to Paulo nochiwo puonj mane machielo?
11 Winjruok ma kamano otenore kuom hera, ma e “ratego ma tueyo kendo chopo wechego duto.” (Kol. 3:14) E Jo Rumi sula 12, Paulo jiwo wachno, kowacho ni herawa onego obed “maonge miganga,” kendo ni “kaka owete” onego wabed gi ‘hera ne ng’ato ka ng’ato.’ Timo kamano miyo wabedo gi luor e kindwa ng’ato gi ng’ato. Paulo wacho niya: “Ng’ato ka ng’ato mondo omi owadgi duong’ moloyo en owuon.” Kata kamano, kik wapar ni hera miwuoyoeni en hera mamiyo ng’ato kik ne gik moko e yo malong’o. Onego watim duto mwanyalo mondo warit ler mar kanyakla. Kane Paulo chiwo puonj kuom wach hera, nomedo wacho kama: “Sinuru gi gik maricho; padreuru gi gik mabeyo.”
Beduru gi Chuny mar Rwako Welo
12. Kuom wach bedo gi chuny mar chiwo, en ang’o mwanyalo puonjore kuom Jokristo ma ne ni Makedonia?
12 Som Jo Rumi 12:13. Hera ma wan-go ne owetewa biro jiwowa ‘pogo gigewa gi jo maler ma jochan’ kendo kaluwore gi nyalo marwa. Kata kapo ni wan jochan, pod wanyalo konyore ng’ato gi nyawadgi. Kondiko kuom Jokristo ma ne ni Makedonia, Paulo nowacho kama: ‘Kuom tem mathoth e masira, morgi mogundho kendo chan margi nomiyo chunygi mar chiwo omedore. Nikech anyisou ni ne gichiwo kaka ginyalo, kendo moloyo kar tekregi, ma onge achuna, ka gihombowa ahinya kuom wach ng’wononi mondo ginywak kodwa tich mar konyo jo maler ma ne ni Judea.’ (2 Kor. 8:2-4) Kata obedo ni Jokristo ma ne ni Makedonia ne gin jochan, ne gin jochiwo ahinya. Ne gineno mano kaka thuolo makende mar pogo gik ma ne gin-go ne owete ma ne jochan e gweng’ mar Judea.
13. Tiend wacho ni “heruru rwako welo” en ang’o?
13 Wach moti godo ni “heruru rwako welo” e dho-Grik, en wach manyiso ni ng’ato kawo okang’ mokwongo. Loko mar The New Jerusalem Bible to wacho ni, “manyuru thuolo mag rwako welo.” Rwako welo en gima seche moko inyiso kuom gwelo ng’ato ne gago moro, kendo ka otim mano e yor hera, en gima ipuoyo. To ka wahero kawo okang’ mokwongo, wabiro fwenyo yore moko mathoth mag rwako welo. Kapo ni waonge gi nyalo mar gwelo jomoko ne gago moro, pod wanyalo nyiso chuny mar rwako welo kuom loso ne ng’ato chae kata gimoro amora minyalo madhi.
14. (a) Wach molok ni “rwako welo” e dho-Grik oriwo weche ariyo mage? (b) Ere kaka wanyalo nyiso ni wadewo joma owuok e pinje mamoko e tijwa mar lendo?
14 Rwako welo luwore kod kaka waneno gik moko. Wach molok ni “rwako welo” e dho-Grik tiende sie oriwo weche ariyo, “hera” kod “wendo mikia.” Waneno nade joma welo ma wakia tiendeni mowuok e pinje mamoko? Jokristo matimo kinda mar puonjruok dhok machielo, mondo omi giland wach maber ne joma owuok e pinje mamoko modak ei alwora mar kanyaklagi, inyalo kwan-gi gadier kaka joma nyiso chuny mar rwako welo. En adier ni, thothwa ok nigi nyalo mar puonjruok dhok machielo. Kata kamano, waduto wanyalo konyo joma owuok e pinje mamoko kuom tiyo gi bugwa matin miluongo ni, Good News for People of All Nations, moting’o ote moa e Muma e dhok mang’eny. Be iseneno ber moro kuom tiyo gi bugni e tij lendo?
Kecho Jomoko
15. Ere kaka Yesu noketo ranyisi maber kuom puonj mayudore e Jo Rumi 12:15?
15 Som Jo Rumi 12:15. Puonj ma Paulo chiwo e ndikoni temo konyowa neno ni onego wawinj kaka jomoko winjo. Onego wapuonjre winjo kaka jomoko winjo, gibed ni gimor kata gikuyo. Ka ler mar chunywa rieny, wabiro nyiso ni wamor kendo wail kanyachiel gi joma mor. Kane jopuonjre 70 mag Kristo oduogo ka gimor bang’ a e tij lendo kendo wuoyo kuom weche mabeyo mag tijgi, Yesu owuon ‘ne mor ngang’ kuom roho maler.’ (Luka 10:17-21) Ne omor kanyachiel kodgi. To kinde moro bende, Yesu ‘ne oywak gi joma ne ywak’ kane osiepne Lazaro otho.—Joh. 11:32-35.
16. Ere kaka wanyalo nyiso chuny mar kecho jomoko, to moloyo, ng’a gini madwarore ni otim kamano?
16 Wadwaro luwo ranyisi mar Yesu e kecho jomoko. Sama Jakristo wadwa mor, wadwaro nyiso ni wan bende wamor kanyachiel kode. Kamano bende, onego wanyis ni wawinjo lit koda kuyo ma owete koda nyiminewa winjo. Kinde mang’eny, wanyalo kweyo chuny Jokristo wetewa ma chandore nikech lit manie chunygi, kuom kawo thuolo mar winjo gima giwacho ka watemo winjo lit ma giwinjo. Kendo seche moko, wanyalo nwang’o ni gima giwachonwa mulo chunywa ahinya mi wan bende pi wang’wa chwer. (1 Pet. 1:22) To moloyo, jodongo onego oluw puonj ma Paulo chiwo kuom wach bedo gi chuny mar winjo kaka jomoko winjo.
17. Gin weche mage mwasepuonjore nyaka chop sani e Jo Rumi sula 12, to ang’o mwabiro nono e sula maluwo?
17 Ndiko ma wasenono e Jo Rumi sula 12 osechiwonwa puonj mwanyalo tiyogo e ngimawa wawegi kaka Jokristo koda e winjruok manie kindwa gi owetewa. E sula maluwo, wabiro nono ndiko modong’ e Jo Rumi sula 12, manyiso kaka onego wane kendo watim ne jogo man oko mar kanyakla mar Jokristo, moriwo koda joma kwedowa kendo sandowa.
E Yor Nwoyo
• Ere kaka wanyalo nyiso ni ‘ler mar chunywa rieny pile’?
• Ang’o momiyo onego wati ne Nyasaye ka wanyiso bolruok koda muolo?
• Wanyalo nyiso ni wawinjo kaka jomoko winjo kendo kecho Jokristo wetewa e yore mage?
[Penjo mag Puonjruok]
[Picha manie ite mar 12]
Ang’o momiyo watiyo tijegi mag Jokristo?
[Picha manie ite mar 14]
Ere kaka ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo konyo joma owuok e pinje mamoko opuonjre wach Pinyruoth?