Bedo gi Timbe Manyiso Luor Kaka Jotich Nyasaye
Bedo gi Timbe Manyiso Luor Kaka Jotich Nyasaye
“Beduru jo ma luwo tim Nyasaye.”—EFE. 5:1.
1, 2. (a) Ang’o momiyo bedo gi timbe manyiso luor dwarore? (b) Ang’o ma wabiro nono e sulani?
JANDIKO moro miluongo ni Sue Fox nondiko kuom timbe manyiso luor kama: “Bedo gi timbe mabeyo ok en gima inyalo dhi ne yueyo. Wanyalo nyiso timbe mag luor kamoro amora, kendo kuom kinde duto.” Ka ji ong’iyo gi nyiso timbe manyiso luor, pile ywaruok mang’eny dok chien kendo gilal. To ka ok wanyis timbego, weche nyalo bedo mopogore. Timo ne ji gik moko e yor achaye, nyalo kelo ywaruok, kun koda chuny mokuyo.
2 Kanyakla madier mar Jokristo oting’o ji mang’eny ma nigi timbe manyiso luor. Kata kamano, nyaka wabed motang’ mondo kik warwak timbe maricho mag achaye monya e piny sani. We wane ane kaka tiyo gi puonj manie Muma kuom wach bedo gi timbe manyiso luor nyalo ritowa kendo ywayo ji e lamo madier. Mondo wang’e tiend bedo gi timbe manyiso luor, we wanon ane ranyisi mar Jehova Nyasaye kod Wuode.
Jehova kod Wuode Ketonwa Ranyisi mar Luor
3. En ranyisi mane mar nyiso luor ma Jehova Nyasaye oseketo?
3 Jehova Nyasaye keto ranyisi maber chuth mar nyiso jomoko luor. Kata obedo ni en gi teko ahinya kaka Jaloch e wi gik moko duto, onyiso dhano ng’wono mogundho kendo omiyogi luor. Kaluwore gi dho Hibrania machon, Jehova ne owuoyo e yo manyiso luor sama nowuoyo gi Ibrahim kod Musa. (Chak. 13:14; Wuok 4:6) Seche ma jotichne otimo richo, Jehova ‘kechogi chuth, kendo obedo mang’won, koterore mos kuom mirima kendo kechne kod adierane ng’eny.’ (Zab. 86:15) Jehova opogore ahinya gi dhano mapile weyo mirima loyogi seche ma jomoko ok ochopo dwachgi.
4. Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Jehova seche ma jomoko wuoyo kodwa?
4 Wanyalo puonjore kaka Nyasaye nyiso timbe mag luor kuom kaka owinjo dhano. Kane Ibrahim openjo wach e wi joma ne odak Sodom, Jehova ne oterore mos ka odwoko moro ka moro kuom penjogo. (Chak. 18:23-32) Ne ok okawo penjogo kaka penjo manono ma kethone seche. Jehova winjo lamo mag jotichne koda ywak mag jogo moloko chunygi bang’ donjo e richo. (Som Zaburi 51:11, 17.) Donge onego waluw ranyisi mar Jehova kuom winjo jomoko seche ma giwuoyo kodwa?
5. Ere kaka luwo ranyisi mar Yesu nyalo konyowa medo bedo gi winjruok maber gi jomoko?
5 Achiel kuom gik mang’eny ma Yesu Kristo ne opuonjore kuom Wuon mare, ne en bedo gi timbe manyiso luor. Kata obedo ni seche moko tiyo ne Nyasaye ne kawo thuolo koda tekone mang’eny, kinde duto Yesu ne terore mos kendo ne onyiso ng’wono. Jodhoho, mwofini ma ne kwecho, koda joma moko ma ne nie chan, ne onwang’o ka Yesu ne en ng’ato moikore konyogi. Ne odewogi kata obedo ni ne gibiro ire maok gichike. Kinde mang’eny ne ochungo gima ne otimo mondo okony ng’at ma ne nie chandruok. Yesu ne dewo ahinya jogo ma ne keto yie margi kuome. (Mari. 5:30-34; Luka 18:35-41) Kaka Jokristo, onego waluw ranyisi mar Yesu e nyiso ng’wono koda konyo jomoko. Onge kiawa ni wedewa, joma odak e alworawa, koda joma moko biro neno timbewago. E wi mano, nyiso timbe kaka mago miyo Jehova duong’ kendo kelonwa mor.
6. Yesu noketo ranyisi mane mar bedo mang’won koda moil?
6 Yesu bende nonyiso jomoko luor kuom luongogi gi nyingegi. Be jotend din ma Jo-Yahudi ne timo ne jomoko e yo ma kamano? Ooyo. Ne gineno kendo timo ne joma ok ong’eyo Chik kaka “joma okwedi.” (Joh. 7:49) Wuod Nyasaye to ne ok tim kamano. Maritha, Mariam, Zakayo, koda joma moko mang’eny nowinjo ka Yesu luongogi gi nyingegi. (Luka 10:41, 42; 19:5) Kata obedo ni kit timbe mag anyuola koda chal ma wan-go nyalo chiko kaka wawuoyo gi ji e kindegi, jotich Jehova to timo matek bedo mang’won kendo moil gi jomoko. * Ok giwe mondo pogruok manie kit ngimagi omon-gi nyiso luor ne Jokristo wetegi koda joma moko.—Som Jakobo 2:1-4.
7. Ere kaka puonj manie Muma konyowa bedo gi timbe manyiso luor ne jowetewa kamoro amora?
7 Yo mang’won ma Nyasaye koda Wuode timonego ji mowuok e ogendini duto miyo joma kamago duong’, kendo ywayo jogo ma chunygi oikore rwako adiera. En adier ni yo ma ji nenogo timbe manyiso luor e kit oganda moro, opogore gi kumachielo. Kuom mano, ok waluw chike moridi kuom wach bedo gi timbe manyiso luor. Kar mano, waweyo mondo puonj koda chike manie Muma ema mondo otawa korka miyo jowetewa duong’ kamoro amora. We wanon ane kaka timo ne jomoko gik moko e yo manyiso luor nyalo konyowa yudo nyak maber e tij lendo mar Jokristo.
Moso Ji Kendo Wuoyo Kodgi
8, 9. (a) En tim mane ma ji nyalo kawo kaka tim maok nyis luor? (b) Ang’o momiyo onego wawe mondo weche Yesu manie Mathayo 5:47 ochik kaka watimo ne jomoko?
8 Kuonde mang’eny ndalogi, ji odak e ngima modich ahinya mamiyo kinde mang’eny ng’ato nyalo kadho nyawadgi maok owachone ni “amosi” kata ni, “idhi nade?” En adier ni onge ng’ato manyalo wuoyo gi ji duto moromogo e wang’a yo kama ji kadhoe mang’eny. Kata kamano, nitie kinde mang’eny mamoko, ma moso ji owinjore kendo en gima ber. Be in gi tim mar moso ji? Koso kinde mang’eny ikadho akadha ji maok ibuonjo kata wacho wach moro e yo mang’won kodgi? Ber ng’eyo ni ng’ato nyalo bedo gi tim maok nyis luor, ka ok otang’.
9 Yesu ne oparonwa wach moro kowacho kama: “Kumoso oweteu kende, ere gi muloyogo jo moko? Ogendini bende ok tim kamano koso?” (Math. 5:47) Kaluwore gi wachno, jasomo miluongo ni Donald Weiss nondiko kama: “Ji ok bed mamor seche ma jomoko nyiso ni ok gidewgi. Kuom adier, onge gima ng’ato nyalo wacho ni mone dewo jomoko. Nitie yo mayot mar loyo wachno: Mos ji. Wuo kodgi.” Ka wabedo gi chuny mamor kendo moil e wuoyo gi jomoko, to wabiro neno ber.
10. Ere kaka bedo gi timbe manyiso luor nyalo konyowa bedo gi nyak maber e tij lendo? (Ne sanduk mawacho ni “Chak gi Buonjo.”)
10 Kaw ane ranyisi mar Tom kod Carol magin Jokristo mokendore, modak e dala maduong’ e piny Amerka ma Masawa. Giseweyo mondo bedo gi mbekni mabeyo gi joma odak e alworagi obed achiel kuom gik ma gitimo e tij lendo. Ere kaka gitimo mano? Kowuoyo kuom bug Jakobo 3:18, Tom wacho kama: “Watemo goyo mbaka gi ji kendo bedo gi kuwe kodgi. Ka waneno jogo man oko mar miechgi koda jogo matiyo e alworago, wakawo thuolo mar dhi irgi. Wabuonjo kodgi kae to wamosogi. Wawuoyo kodgi kuom gik mamorogi, kaka e wi nyithindgi, gwogegi, miechgi, koda tijegi. Bang’ kinde, ginenowa kaka osiepegi.” Carol medo niya: “Ka wadok limogi, wahulonegi nyingewa kae to wapenjogi mekgi. Waleronegi gima watimo e alworano, to kata kamano waweyo mondo mbaka obed mana machuok. Gikone, eka walendonegi.” Mano osemiyo ji mang’eny modak e alwora ma Tom kod Carol odakie, obet kodgi thuolo. Thothgi oseyie kawo buge malero weche manie Muma, to moko osenyiso gombo mar puonjruok adiera.
Nyiso Luor e Kinde ma Weche Tek
11, 12. Ang’o momiyo onego wang’e ni ibiro timnwa marach sama walando wach maber, to ere kaka onego watim?
11 Seche moko, waromo gi ji maok timnwa maber sama walandonegi wach maber. Wang’eyo ni mano biro timore, nikech Kristo Yesu ne omiyo jopuonjrene siem kama: “Ka gisesanda, un bende ginisandu.” (Joh. 15:20) Kata kamano, ka wachulo kuor kuom tiyo gi weche maok nyis luor, ok wabi nwang’o nyak mabeyo. Ere kaka onego watim? Jaote Petro nondiko kama: “Waluru Kristo ka Ruoth e chunyu; pile beduru kuikoru dwoko wach ni ng’ato ma penjou, mondo unyise malong’o kuom geno ma un go; to dwokuru gi muolo kod luoro.” (1 Pet. 3:15, 16) Ka wanyiso luor kuom dwoko ji e yo mamuol kendo mang’won—nyalo miyo joma jarowa mondo obed gi paro maber kuom wach mwalando.—Tito 2:7, 8.
12 Be wanyalo ikore e yo mowinjore gi dwach Nyasaye mar kedo gi weche joachaye? Ee. Paulo nowacho kama: ‘Wachu mondo obed mang’won pile, kendo obed gi ndhadhu, mondo ung’e kaka owinjore udwok ng’ato ka ng’ato.’ (Kol. 4:6) Ka wan gi tim mar wuoyo kendo timo ne ji gik moko e yo manyiso luor, obed e kindwa gi joodwa, jo skul wetewa, joma watiyogo, jokanyo mag kanyakla, koda joma odak e alworawa, wabedo moikore kedo gi achaye koda akwede e yo mowinjore gi Jokristo.—Som Jo Rumi 12:17-21.
13. Chiw ane ranyisi kaka nyiso timbe manyiso luor nyalo loko pach joma kwedowa.
13 Nyiso timbe luor e kinde ma weche tek nyalo kelo nyak maber. Kuom ranyisi, e piny Japan, Janeno moro ne ojar gi wuon ot moro kod wendo wuon odno. Konyiso chuny mamuol, owadwano ne oa e dhoodno. Kaka ne omedo dhi nyime gi lendo e alworano, ne ofwenyo ni wendo cha ne range. Kane owadwano odhi ire, ng’atno ne owachone kama: “Mos ahinya kuom gima ne otimore. Kata obedo ni ne wawuoyo kodi marach, nende afwenyo ni ne idhi mana nyime gi buonjo. En ang’o monego atim mondo abed gi tim ma kamano?” Nikech jalo ne oyudo olalo tije kendo min mare ne yande otho, ne oonge geno mar bedo mamor. Janenono ne ogwele mondo opuonjre Muma, mi oyie. Mapiyo nono, ne ochako puonjore diriyo e juma.
Yo Maber Moloyo mar Bedo gi Timbe Manyiso Luor
14, 15. Ere kaka jotich Jehova ma nodak e kinde ma ne indiko Muma ne tiego nyithindgi?
14 Jonyuol ma nohero Nyasaye e kinde ma ne indiko Muma, ne neno ni nyithindgi puonjore bedo gi timbe manyiso luor e pacho. Ne ane kaka Ibrahim kod wuode ma Isaka ne owuoyo ng’ato gi nyawadgi e yo mang’won e Chakruok 22:7. Tiegruok maber moa kuom jonyuol bende ne nenore kuom ranyisi mar Josef. Kane en e od twech, ne onyiso timbe luor kata mana e nyim jotwech wetene. (Chak. 40:8, 14) Yo ma ne owuoyogo gi Farao nonyiso ni ne osepuonjore kaka onego owuo ka en e nyim jo manie telo.—Chak. 41:16, 33, 34.
15 Achiel kuom Chike Apar ma ne omi nyithind Israel ne wacho kama: “Luor wuoru gi meru, mondo ndaloni odok mathoth e piny ma Jehova Nyasachi omiyoi.” (Wuok 20:12) Yo achiel ma nyithindo ne miyogo jonyuolgi duong’ ne en kuom bedo gi timbe manyiso luor e pacho. Nyar Jeftha ne onyiso wuon mare luor e rang’iny mamalo kuom timo gima wuon mare ne osesingo ne Jehova ma ne en gima tek ahinya.—Bura 11:35-40.
16-18. (a) En ang’o minyalo tim e puonjo nyithindo timbe manyiso luor? (b) Gin ber mage ma puonjo nyithindo timbe manyiso luor kelo?
16 Tiego nyithindwa mondo obed gi timbe manyiso luor en gima dwarore ahinya. Mondo gik moko odhi negi maber ka gibedo joma dongo, nyithindo onego opuonjre yo maber mar moso welo, wuoyo e simo, koda chiemo kanyachiel gi jomoko. Onego okonygi ng’eyo gima omiyo onego gichung’ ne joma dongo e kom, ginyis ng’wono ne joma dongo koda joma tuwo, kendo konyo jomoko yieyo kata ting’o gik mapek. Dwarore ni ging’e ber mar wacho ni “kiyie,” “erokamano,” “orwaki,” “akonyi?,” koda “ago mos.”
17 Tiego nyithindo mondo obed gi timbe manyiso luor ok onego obed tich matek. Yo maber moloyo en ketonegi ranyisi maber. Kurt ma en jahigini piero ariyo gabich, nyiso kaka en kachiel gi owetene adek ne gipuonjore bedo gi timbe manyiso luor: “Ne waneno kaka Minwa gi Wuonwa ne wuoyo e kindgi e yo mamuol, kendo kaka ne gitimo ne joma moko ka gihore mos kendo ka gidewogi. E Od Romo, kapok chokruok ochakre koda bang’e, Wuonwa ne kawa mondo wadhi wawuo gi owete koda nyimine ma hikgi ng’eny. Ne awinjo kaka ne omosogi kendo neno kaka ne onyisogi luor.” Kurt dhi nyime wacho kama: “Bang’ kinde, ne abedo gi timbe machalo kaka mage. Timo ne ji gik moko e yo manyiso luor ne obedo kita. Ok en gima nyaka ichunri timo, to en gima chunyi dwaro timo.”
18 Gin ang’o mabiro timore ka jonyuol opuonjo nyithindgi bedo gi timbe manyiso luor? Nyithindogo biro bedo gi nyalo mar loso osiepe kendo gibiro rito kuwe e kindgi gi jomoko. Gibiro bedo gi nyalo mar tiyo gi joma ondikogi tich koda jotich wetegi. E wi mano, nyithindo ma nigi timbe manyiso luor biro kelo ne jonyuolgi mor gi ilo, koda chuny mokuwe.—Som Ngeche 23:24, 25.
Timbe Manyiso Luor Miyo Wabedo Mopogore gi Jopiny
19, 20. Ang’o momiyo onego wang’ad mar luwo ranyisi mang’won mar Nyasaye koda Wuode?
19 Paulo nondiko kama: “Beduru jo ma luwo tim Nyasaye, kaka nyithindo moher.” (Efe. 5:1) Luwo tim Jehova Nyasaye koda Wuode oriwo koda tiyo gi puonj koda chike manie Muma, kaka ma wasepuonjore e sulani. Ka watimo kamano, ok wabi nyiso tim maber e nyim ji mana ni mondo wamor joma nie telo, kata ni mondo wayud ohala moro.—Juda 16.
20 Kaka loch marach mar Satan dhi nyime ka rumo, e kaka Satan timo duto monyalo mondo oketh puonj koda chike ma ne Jehova oketo mamulo wach bedo gi timbe manyiso luor. Kata kamano, Jachien ok bi nyalo ngang’ ketho timbe manyiso luor mag Jokristo madier. Waduto ng’ato ka ng’ato wang’aduru mar luwo ranyisi mang’won mar Nyasaye kod Wuode. Mano biro miyo wechewa koda timbewa obed mopogore gi mag jogo moyiero bedo gi timbe achaye maok nyis luor. Wabiro kelo pak ne nying’ Jehova, ma en Nyasaye manyiso luor, kendo mano biro ywayo joma chunygi nikare e lamo madier.
[Weche moler piny]
^ par. 6 E anyuola moko, ji neno ni luongo ng’ato maduong’ni kitiyo gi nyinge mokwongo ok en tim maber mak mana ka ng’atno oyieni tiyo gi nyinge. Jokristo onego onyis luor e yore ma kamago.
Be Inyalo Paro?
• En ang’o mwapuonjore kuom Jehova kod Wuode kuom bedo gi timbe manyiso luor?
• Moso ji e yo mamor nyiso ang’o kuomwa kaka Jokristo?
• Ere kaka bedo gi timbe manyiso luor konyowa yudo nyak maber e tij lendo?
• Jonyuol nigi ting’ mane e puonjo nyithindgi timbe manyiso luor?
[Penjo mag Puonjruok]
[Sanduk manie ite mar 30]
Chak gi Buonjo
Ji mang’eny oluoro chako mbaka gi joma ok ging’eyo. Kata kamano, nikech gihero Nyasaye koda jowetegi, Joneno mag Jehova timo matek puonjore kaka ginyalo chako mbaka mondo giland ne jomoko adiera manie Muma. Ang’o manyalo konyi medo lony kuom wachni?
Jo Filipi 2:4, oting’o puonj maber mawacho kama: “Ng’ato ka ng’ato kuomu kik one mana gige owuon to one mag jo moko bende.” Par ane kuom wechegi kama: Kapo ni pok ne uromo gi ng’at moro ngang’ motelo, okawi kaka ng’ama okiya. Ere kaka inyalo miyo obed thuolo e nyimi? Buonjo kode kendo mose e yo mamor nyalo konyo. Kata kamano, nitie gik moko monego iket e paro.
Sama itemo mondo ichak mbaka gi ng’ato, nyalo bedo ni ikelo wach manyien e pache. Kapo ni itemo chako mbaka kuom gima nie pachi maok idewo gima nie pache, nyalo bedone matek rwako wach. Kuom mano, kapo ni inyalo fwenyo gima nie pach ng’atno, donge inyalo tiyo gi mano e chako mbaka? Mano e gima Yesu notimo kane oromo gi dhako moro e soko man Samaria. (Joh. 4:7-26) Gima ne nie pach dhakono ne en umbo pi. Yesu nochako mbaka kode kowuoyo kuom wach pi, to mapiyo nono mbakano nolokore mobedo mbaka maber kuom wach Nyasaye.
[Picha manie ite mar 29]
Bedo mamor gi ji nyalo konyo e chiwo neno
[Picha manie ite mar 31]
Kinde duto ber nyiso timbe mag luor