Luw Yie Margi

 Nonano Kata Obedo ni ne Nitie gik ma ne Nyoso Chunye

SAMUEL nong’eyo lit ma ne nitie e dala mar Shilo. Chiegni kamoro amora e dalano ji ne ywakie. Par ane kwan mang’eny mag udi ma ne mon koda nyithindo ywakie nikech ne giyudo wach ni wuonegi, chwogi, yawuotgi koda owetegi ok ne dhi dwogo dala kendo. Gima wang’eyo en ni bang’ Jo-Filistia nego jolweny chiegni 4,000 mag Israel, ne gichako ginego jolweny 30,000 e lweny malich miwuoro.​—1 Samuel 4:1, 2, 10.

Mano ne en mana achiel kuom masiche ma ne dhi biro. Jadolo Maduong’ Eli, ne nigi yawuote ariyo maricho, Hofni kod Finehas, ma noting’o ark mar muma ma giwuokgo Shilo. Ark mar muma ma kinde mang’eny ne ikano kama ler mar tabernakel​—hekalu machalo hema—​ne en sanduk makende ma ne nyiso ni Nyasaye nikanyo. Jo-Israel nokawo sandugno ka giparo e yo mofuwo ni sandugno ne dhi bedonegi bilo ma ne dhi miyo gilo lweny. Kata kamano Jo-Filistia nokawo Ark mar muma, ma ginego Hofni gi Finehas.​—1 Samuel 4:3-11.

Ark mar muma nosebedo kamiyo tabernakel man Shilo duong’ kuom higini miche. Koro sani ne osekawe. Bang’ yudo wach marachno, Eli makoro ne en jaduong’ ma jahigini 98 nogore piny ataro gi kome motho. Chi wuode, ma ne eka oa dong’ chi liel e odiechieng’no, bende ne otho kanyuol. Kapok otho, nowacho niya: “Duong’ osea kuom Israel.” Kuom adier, dala mar Shilo ne ok dhi chalo kaka ne en chon.​—1 Samuel 4:12-22.

Samuel ne dhi nyagore nade gi weche malitgi, ma ne nyoso chunye? Be ne odhi bedo gi yie motegno mondo okony godo jogo ma ne Jehova oseweyo e lwet nono? Kinde moko, waduto wanyalo romo gi chandruoge koda weche manyoso chunywa kendo matemo yie marwa. Omiyo we wane ane gima wanyalo puonjore kuom Samuel.

‘Norito Ji gi Bura Makare’

Muma weyo wach Samuel gi kanyo, kendo oluwo wach Ark mar muma, konyisowa kaka Jo-Filistia nosandore kuom kawo sandugno, mi ne ochunogi dwoke. Kama wachako waromoe gi wach Samuel kendo, yudo ka higini 20 osekadho. (1 Samuel 7:2) Ne oyudo otimo ang’o e kindego? Muma miyowa dwoko.

Wayudo ni kapok ne higini piero ariyogo ochakore, “wach Samuel nochopo kuom Israel duto.” (1 Samuel 4:1) Muma wacho ni bang’ higinigo, Samuel ne jalimo mier adek madongo mag Israel higa ka higa, kong’ado buche kendo konyo ji gi paro. Bang’e ne ojaduogo Rama kama ode ne nitie. (1 Samuel 7:15-17) Nenore maler ni Samuel ne en ng’ama odich kinde duto, kendo e higini piero ariyogo, ne nitie gik mang’eny ma ne otimo.

Timbe terruok koda mibadhi ma yawuot Eli ne timo, nomiyo yie mar ji mang’eny odok chien. Nenore ni thothgi ne ochako lamo nyiseche manono nikech mano. Kata kamano, bang’ tiyo matek kuom higini piero ariyo, Samuel nonyiso ji kama: “Ka nuduog ir Jehova  gi chunyu duto, koro goluru nyiseche mayore kod Ashtaroth mondo gia kuomu, kendo chikuru chunyu kuom Jehova, kendo utine En kende; mi enoresu a e luet Jo-Filistia.”​—1 Samuel 7:3.

“Luet Jo-Filistia” ne hinyo Jo-Israel. Bang’ loyo chuth jolweny mag Israel, Jo-Filistia noneno ni ginyalo sando oganda Nyasaye maonge gima geng’ogi. Kata kamano, Samuel nosingonegi ni gik moko ne dhi lokore mana ka gidok ir Jehova. Be ne giikore timo kamano? Ee, gima nomoro Samuel en ni ne giweyo nyisechegi manono “ma gitiyo ni Jehova kende.” Samuel nochoko ji e Mizpa, dala ma ne ni e wi gode yo nyandwat mar Jerusalem. Ji ne ochokore kanyachiel, ne gitweyo ma giloko chunygi kuom richogi ma ne gitimo mar lamo nyiseche manono.​—1 Samuel 7:4-6.

Kane Jo-Filistia ofwenyo ni Jo-Israel ochokore kamano, ne gineno ni mano en thuolo maber mar monjogi. Ne gioro jolwenjgi odhi Mizpa mondo otiek oganda Jehova. Jo-Israel nowinjo huma mar masira ma ne birono. Ka gin gi luoro mang’eny, ne gikwayo Samuel mondo olemnegi. Notimo kamano, kochiwo misango bende. Kane gitimo misangono, jolweny mag Jo-Filistia nobiro monjo Mizpa. Eka Jehova nodwoko lamo mar Samuel. Nonyiso mirimbe kuom kelo mor polo. “Nokelo mor polo maduong’ kuom Jo-Filistia.”​—1 Samuel 7:7-10.

Iparo ni Jo-Filistia ne gin kaka nyithindo mabwok kendo pondo e tok megegi sama polo omor? Ooyo, Jo-Filistia ne gin jolweny mochwiny, mong’iyo gi lweny. Omiyo, nyaka bed ni mor poloni ne en mor ma ne pok giwinjo nyaka nene. Be gima nobwogogi ne en ‘mor maduong’’ ma ne polo omorgono? Be morno ne owuok e polo maonge boche, koso ne en koko mawuok e kor gode? Bed ni ne en kamano kata ooyo, kokono nochando Jo-Filistiago ahinya. Nikech ne gichochni ahinya, weche ne olokorenegi ma koro kar bedo jomonj ji gin ema koro ne gibedo joma imonjo. Chwo mag Jo-Israel nowuok Mizpa, ma giloyo Jo-Filistia, kendo ne giriembogi gidhi mabor yo milambo mar Jerusalem.​—1 Samuel 7:11.

Lwenyno nokelo lokruok maduong’. E kinde ma ne odong’ ma Samuel ne tiyo kaka jang’ad bura, Jo-Filistia ne weyo miergo ma noyudo gimayo Jo-Israel. Miergo nodok e lwet oganda Nyasaye mos mos.​—1 Samuel 7:13, 14.

Higini miche bang’e, jaote Paulo nochano nying Samuel e kind jong’ad bura koda jonabi ma nochung’ motegno e ‘rito ji gi bura makare.’ (Jo Hibrania 11:32, 33) En adier ni Samuel nokonyo ahinya e miyo ji otim gik mabeyo kendo makare e wang’ Nyasaye. Gimomiyo nobedo ng’at masiko kakonyo en ni nohore mos korito Jehova, kodhi nyime gi tije kata kane nitie gik manyoso chunye. Bende ne en gi chuny madwoko erokamano. Bang’ locho ma Mizpa, Samuel nochungo kidi mondo obed rapar ni Jehova nosekonyo joge.​—1 Samuel 7:12.

 Be in iwuon diher ‘rito ji gi bura makare’? Ka en kamano, dwarore ni ipuonjri kuom horruok mos, chuny mobolore, koda chuny madwoko erokamano ma Samuel ne nigo. Donge waduto dwaher bedo gi kidogo? Ne en gima ber mondo Samuel onyag kendo onyis kidogo kane pod en rawera nimar ne oromo gi gik mapek kane en ng’at maduong’.

“Yawuoti ok Wuothi e Yoreni”

Wachako waromo gi wach Samuel ka koro en “jaduong’ moti.” Samuel koro ne nigi yawuowi ariyo mosebedo madongo, Joel kod Abija, kendo nomiyogi migawo mar konye e ng’ado bura. Gima lit ne en ni ok ne gin joma igeno. Kata obedo ni Samuel ne en ng’at makare, majadier, yawuote to ne tiyo gi nyadhi momigi e timo dwachgi giwegi, ng’ado bura marach, kendo kawo asoya.​—1 Samuel 8:1-3.

Chieng’ moro jodongo mag Israel nobiro ir janabini makoro noseti ka giywakne kama. “Yawuoti ok wuothi e yoreni.” (1 Samuel 8:4, 5) Be Samuel nong’eyo wachno? Muma ok wachi. Mopogore gi Eli, Samuel to ne ok en wuoro madheyo nyithindo. Jehova nosiemo kendo nomiyo Eli kum nikech ok ne orieyo timbe maricho mag yawuote nimar ne omiyogi luor moloyo Nyasaye. (1 Samuel 2:27-29) Jehova ne ok oyudo rach ma kamano kuom Samuel.

Muma ok nyiswa wich kuot, kibaji, kata chuny malit ma Samuel ne nigo kane oyudo wach timbe maricho mag yawuote. Kata kamano, jonyuol mathoth nyalo ng’eyo gima ne nie chunye. E kindegi ma piny nie mudho, nyithindo mathoth ng’anjo ne jonyuol e okang’ maduong’ miwuoro. (2 Timotheo 3:1-5) Jonyuol makedo gi lit ma kamano nyalo yudo hoch koda puonj kuom ranyisi mar Samuel. Ok noweyo timbe maricho mag yawuote omi owe tiyo ne Nyasaye kata matin. Ng’e ni ranyisi mar janyuol pod nyalo puonjo nyathi ma chunye tek maok winj wach, kendo maok rwak kum. Kinde duto jonyuol nigi thuolo mar miyo Wuon-gi, ma en Jehova Nyasaye obed mamor​—kaka Samuel notimo.

 “Ketnwa Ruoth”

Yawuot Samuel ne ok ong’eyo ni timbegi mag guondo ne dhi ketho kama romo nade. Jodong Israel nowacho ne Samuel niya: “Koro ketnwa ruoth mondo obed jabuchwa machalore gi ogendini duto.” Be dibed ni Samuel ema ne gikwedo? Donge nosebedo kong’adonegi bura e nying Jehova kuom higini pieche? Koro ne gidwaro, ok mana janabi kaka Samuel, to ne gidwaro ruoth mondo obed jang’adnegi bura. Ogendini ma ne olworogi ne nigi ruodhi kendo Jo-Israel bende ne dwaro ruoth! Samuel ne dhi timo nade? Wasomo niya: “Wachno ne rach ni Samuel.”​—1 Samuel 8:5, 6.

Ne ane kaka Jehova notimo kane Samuel ochopone gi wachno e lamo: “Iwinj dwond ji kuom duto ma giluwoni: nikech ok gidagi in, to an e ma gisedaga, ni kik abed ruodhgi.” Wachno nohoyo chuny Samuel ahinya, kata kamano, ne en achaye maduong’ ne Nyasaye Manyalo Duto! Jehova nonyiso janabi mare mondo ochiw siem kuom chandruok maduong’ ma joge ne dhi bedogo kuom bedo gi ruoth ma dhano. Kane Samuel owachonegi kamano, ne giramo niya: “Ok kamano; to nyaka wabed gi ruoth kuomwa.” Nikech kinde duto nobolore ne Nyasaye, Samuel ne odhi ma owalonegi ruoth ma Jehova noyiero.​—1 Samuel 8:7-19.

Samuel notimo gima Nyasaye nochike ka en gi chuny mane? Be ne ong’ur kata timo ka ok oketo chunye? Be noweyo nyosruok mar chuny omi ochak bedo gi mirima? Ji mang’eny nyalo bedo gi mirima ka gin e chalno, to ok Samuel. Noolo mo e wi Saulo kendo noyie ni mano e ruoth ma Jehova wuon noyiero. Nonyodho Saulo, tim manyiso ni orwake kendo obolorene kaka ruoth manyien. Kendo Samuel noluwo ne ji duto ni: “Uneno jalo ma Jehova oyiero, kaka onge ng’ato machal kode e kind ji duto?”​—1 Samuel 10:1, 24.

Samuel ne ok oketo pache e nyawo mag ruoth ma Jehova noyiero, to noketo pache kuom kido mabeyo mag ruoth. To en owuon, noketo chunye duto e winjruok mare gi Nyasaye moloyo manyo pak kuom oganda ma ne pachgi yungni. (1 Samuel 12:1-4) Bende notimo migepene kochung’ motegno, kopuonjo oganda Nyasaye gik ma ne nyalo ketho winjruokgi gi Nyasaye kendo nojiwogi gimakre motegno gi Jehova. Puonj mage nomulo chuny ji mi ne gikwaye mondo olemnegi. Nomiyogi dwoko majaber niya: “Kuom Nyasaye anano mondo kik akethi e nyim Jehova kaweyo lemonu: to ananyisu yo maber kendo makare.”​—1 Samuel 12:21-24.

Be chunyi osenyosore kinde moko kane oyier ng’at machielo e migawo moro? Ranyisi mar Samuel paronwa motegno ni ok onego wawe nyiego kata mirima onya e chunywa nikech mano. Nyasaye nigi tije mathoth mabeyo manyalo kelo mor ne moro ka moro kuom jotichne.

“Nyaka Karang’o Mibiro Yuago Saulo?”

Samuel ne ni kare kuom neno kido mabeyo mag Saulo; ne en ng’at makende. Nobor kendo ne en jachia, ne en jachir kendo noriek, bende ne oonge sunga ka eka nobedo ruoth. (1 Samuel 10:22, 23, 27) E wi michgo, ne en gi mich machielo majaber​—mar timo yiero kaka nodhi tiyo gi ngimane kendo ng’ado pache en owuon. (Rapar mar Chik 30:19) Be notiyo maber gi michno?

Gimarach en ni sama ng’ato osebet e kom loch, gima jakwongo lal en bidhruok. Bang’ kinde matin kende, Saulo nochako bedo ng’at ma jasunga. Nochako chayo chike ma Jehova ne miye kokalo kuom Samuel. Chieng’ moro Saulo ne orikni chiwo misango kar rito Samuel, ma ema ne nigi ratiro mar timo kamano. Nochuno Samuel miye siem motegno kendo nokoro ni pinyruoth ne ok bi dong’ e od Saulo. Kar mondo siemno opuonje, Saulo ne odhi nyime timo timbe maricho mag ng’anjo.​—1 Samuel 13:8, 9, 13, 14.

 Kotiyo gi Samuel, Jehova nowacho ne Saulo mondo odhi oked lweny gi Jo-Amalek. Achiel kuom chik ma Jehova nochiwo ne en ni gineg Agag ma ne en ruoth marach. Kar timo mano, Saulo noweyo Agag kaachiel gi gik mamoko mabecho ma ne onego gikethi. Kane Samuel odhi rieye, nonenore maler kaka Saulo noseweyo luwo Jehova. Kar nyiso bolruok orwak weche Nyasaye mondo orieye, notemo nyiso ni ne otimo mana gima tin, nopanjo ne wachno, kendo notemo keto ketho kuom jomoko. Kane Saulo otemo baro ne kumno kowacho ni moko kuom gigo ne gin mibiro tigo e chiwo misango ne Jehova, Samuel nowachone weche mong’ere ahinyagi: “Ne, winjo oloyo timo misango.” Ka en gi chir, Samuel nosiemo Saulo kendo nonyise gima Jehova oseng’ado: Pinyruoth ne idhi yiechi kuom Saulo ma mi ng’ama chielo​—ng’at maber moloyo.​—1 Samuel 15:1-33.

Samuel iye nowang’ mokalo nikech ketho mag Saulo. Otieno mangima, noywak ne Jehova kuom wachno. Bende nochako ywago Saulo. Samuel noyudo oseneno nyalo maduong’ ma Saulo ne nigo, to koro mago duto ne dhi lal. Ng’at ma ne ong’eyo chon koro ne oselokore​—kido mage mabeyo noselal kendo nochako ng’anjo ne Jehova. Samuel nodagi chuth dhi neno Saulo kendo. Jehova nowuoyo gi Samuel niya: “Nyaka karang’o mibiro yuago Saulo, to asedage ni kik obed ruodh Israel? pong’ tung’ mari gi mo, kendo idhi, mi naori kuom Jesse ja Bethlehem: nikech aseyierona ruoth e kind yawuote.”​—1 Samuel 15:34, 35; 16:1.

Dwaro mar Jehova ok otenore kuom dhano morem masiko lokore lokore. Ka ng’ato achiel olokore moweye, Jehova biro manyo ng’at machielo mondo otim dwaro mare. Omiyo, jaduong’ Samuel noweyo kuyo e wi Saulo. Kotelne gi Jehova, Samuel nodhi e od Jesse e dala mar Bethlehem, kama noromoe gi yawuowi ma jochia. Kata kamano, gie tiende, Jehova noparo ne Samuel kama: “Kik ing’i wang’e kata bor mar ringre; nikech asedage: nikech Jehova ok one kaka dhano neno; dhano ong’iyo kit nenruok ma oko, to Jehova ongiyo chuny.” (1 Samuel 16:7) Gikone, Samuel noyudo wuod odno ma chogo, to mano ema Jehova noyiero​—Daudi!

E higini mage mogik, Samuel noneno e yo maler moloyo kaka Jehova ne nikare kuom keto Daudi kar Saulo. Saulo nochako bedo gi kido mar nyiego kodwaro nego Daudi kendo nokwedo lamo madier. Kata kamano, Daudi to nonyiso kido mabeyo​—chir, chung’ motegno, yie, kendo makruok chuth gi Nyasaye. Kaka ngima Samuel ne medo kayo giko, yie mare ne medo bedo motegno. Noneno ni onge nyosruok mar chuny ma ne nyalo tamo Jehova tieko, kata loko mondo obed gweth. Gikone, Samuel ne otho, ma oweyo nying maber ma nosiko kuom higini pieche. Israel duto nokuyo kuom lalo ng’at ma nogeno kuom Nyasaye​—to gi gimomiyo! Nyaka chil kawuono, jotich Jehova bende penjore niya, ‘Be abiro luwo ranyisi mar Samuel?’

[Picha manie ite mar 27]

Samuel ne dhi timo nade mondo okony joge onyagre gi gik malich ma ne otimorego?

[Picha manie ite mar 28]

Ere kaka Samuel nonyagore gi chuny monyosore kuom bedo gi yawuowi mokethore?