Josombwa Penjo . . .

Nyasaye Neno Nade Wach Madho Ndawa?

▪ Ng’ato nyalo penjo penjono gi chuny maler nikech onge chik ma achiel kachiel e Muma makwero ndawa. Be mano nyiso ni ng’eyo pach Nyasaye kuom wachno en gima tek? Ooyo.

Muma wacho ni ‘Ndiko duto owuok kuom much Nyasaye.’ (2 Timotheo 3:​16) Ndiko oting’o puonj koda weche manyiso ayanga kaka Nyasaye dwaro ni warit ngimawa. Mokwongo, we wane ane gima jotim nonro osefwenyo kuom gima ndawa timo ne dend ng’ato. Kae to wabiro nono kaka puonj mag Muma mulo wechego.

Ndawa keto ngima ng’ato kamarach kendo kelo tho mapiyo. E piny Amerka, kuom ji abich matho, achiel kuomgi tho nikech ndawa. Ripot mar National Institute on Drug Abuse wacho ni e pinyno, kwan joma tho higa ka higa nikech ndawa ohingo kwan moriw mar ji duto matho nikech “kong’o, yedhe mamero, nek, deruok, masiche mag ndara, koda ayaki.”

Jogo ma madho ndawa hinyo jomamoko. Iro mar ndawa kelo hinyruok kata obed matin marom nade. Joma ok madh ndawa to yweyo iro mar ndawa ma jomoko ema madho, nyalo yudo kansa mar obo koda tuoche mag adundo gi pasent 30 momedore. E higini mokayo machiegni lakteche osefwenyo hinyruok machielo marach ma giluongo ni “third-hand smoke.” Mani tiende en sum mag ndawa madong’ kuom kinde malach e nengni, kapet, koda kuonde mamoko bang’ ka iche oserumo. Ahinya ahinya sumgo hinyo ngima nyithindo kendo thiro nyalo margi mar puonjore.

Ndawa miyo ng’ato bedo misumbane. Jamadh ndawa bedo misumba mar tim makelo hinyruokno. Kuom adier, jotim nonro wacho ni nicotine ma e sum malich e ndawa, en sum maweyo tekie moloyo.

Puonj mag Muma mulo nade wechegi? Ne ane weche maluwogi:

Nyasaye dwaro ni wami ngima luor. E Chik ma Nyasaye nomiyo Jo-Israel, nowacho ni joma dwaro more nyaka mi ngima dhano luor. (Rapar mar Chik 5:​17) Ne nyaka Jo-Israel ger rageng’ molworo tat utegi. Nikech ang’o? Tat utegi ne opedhore kendo ne gitiyogo kaka kar budho. Rageng’no ne konyo mondo kik weg ot kata welo olwar piny ma gihinyre kata githo. (Rapar mar Chik 22:8) E wi mano, Jo-Israel ne nyaka ne ni jamni mane gin-go ne ok nyal hinyo jomoko. (Wuok 21:⁠28, 29) Ng’at ma madho ndawa ketho chikego. Oketho dende goyiem. E wi mano, madhone ndawa bende ketho ngima jogo man machiegni kode.

Nyasaye dwaro ni wahere kendo waher jowetewa. Yesu Kristo nowacho ni jolupne omak chike ariyo madongoe moloyo. Nyaka giher Nyasaye gi chunygi duto, igi duto, parogi duto, koda gi tekogi duto kendo giher jowetegi kaka giherore giwegi. (Mariko 12:⁠28-​31) Nimar ngima en mich mowuok kuom Nyasaye, ng’at ma madho ndawa nyiso achaye maduong’ ne michno, to mano nyiso ni ok ohero Nyasaye. (Tich Joote 17:⁠26-​28) Tim ng’atno mar madho ndawa nyalo hinyo jomoko, omiyo kata kapo ni owacho ni ohero jowetene, obedo ja miriambo.

Nyasaye dwaro ni wakwed timbe maok ler. Muma nyiso Jokristo ni gipwodhre kuom ‘chilo mar ringruok kendo mar chuny.’ (2 Jo Korintho 7:1) Onge kiawa ni madho ndawa chido ng’ato. Jogo madwaro weyo madho ndawa mondo gimor Nyasaye nigi tich matek. Kata kamano, kokalo kuom kony mawuok kuom Nyasaye, ginyalo gonyore ma giwuog e tuech mar bedo misumba mar tim mochidono.