Kaluwore gi jandik Muma machonno, ngima dhano ma kalo ka yamo ok nyal pim kata matin gi piny ma siko nyaka chieng’. Adier en ni, kuom higni gana gi gana mosekalo, tienge mathoth osedak e piny kendo tiengego oselal nono. Kata kamano piny to siko kendo kuonde ma ne oseketh osebedo ka losore mabed maber ma nyalo siro ngima dhano nyaka sani.

Piny osebedo gi lokruok maduong’ chakre Lweny mar Ariyo mar Piny moloyo kinde moro amora. Kinde mang’eny dhano osebedo ka kelo lokruoge madongo modhuru kaka kelo gik ma miyo wuoth bedo mayot, yore mag tudruok kod lony mamoko mosekelo dongruok malich miwuoro. Ji odak e ngima ma chon ne ok ong’ere ni nyalo betie. E wi mano bende, kwan mar ji e piny osemedore chiegni nyadi dek.

Kata kamano, magi duto osekelo chandruoge miwuoro. Wachre ni dongruoge ma dhano osebedo ka timo oseketho piny marach. Kata mana josayans moko bende wacho ni pinywani ochopo e okang’ ma lokruoge ma dhano timo ma ketho piny nenore ayanga.

Muma ne okoro kinde ma dhano ne dhi ‘ketho piny.’ (Fweny 11:18) Jomoko wuoro ahinya ka dibed ni wadak e kindego. Kare, dhano biro ketho  pinywani e okang’ maromo nade? Be inyalo keth pinyni chuth? Be en adier ni dhano nyalo ketho pinyni ma ok nyal lose kendo?

Be piny ochomo kama koro ok nyal lose kendo? Josayans moko neno ni kethruok moko ok yot geng’o nikech gitimore apoya. Kuom mano, gidhier nono kaka dibed ni wachomo kama lokruok ma apoya matimore e kor lwasi biro kelo kethruok maduong’.

Kaw ane ranyisi mar alwora moro miluongo ni West Antarctic Ice Sheet motimo pe kata baraf. Jomoko neno ni kaluwore gi piny ma medo mana bedo malietni, pe manie alworano leny e okang’ mamalo ahinya. Pe nigi nyalo mar geng’o teko mar chieng’ mondo kik chop e nam manie bwoye. Kata kamano, kaka pe medo leny e kaka nam manie bwoye medo nyenyore oko. Mano miyo pi nam bedo maliet kendo miyo pe oleny e okang’ momedore. Kethruok ma timoreno nyalo chopo e okang’ ma ok nyal geng’. Pi ma medore nikech pe manie nam leny nyalo kelo masira maduong’ ne dhano milionde mang’eny.

Oseti gi yore mopogore opogore mondo otiekgo yore ma dhano kethogo piny. Yo achiel ma osebed kitiyogo en timo dongruok kitiyo gi mwandu ma piny nyago e yo ma ok keth piny. Be mano osekonyo e yo moro amora?

Gima lit en ni ji pod medo tiyo gi mwandu ma piny nyago e okang’ ma medo mana kethe. Dhano tiyo gi mwandu ma pinyni nyago e yo mapiyo moloyo kaka piny nyago mwandugo. Be nitie gima inyalo tim e wi wachno? Jasom moro ne owacho ayanga niya: “Adier en ni, ok wang’eyo yo makare ma onego watigo gi mwandu mag piny.” Paroneno owinjore adimba gi puonj ma Muma miyowa niya: “Dhano onge gi teko yiero yore mowuothoe.”—Yeremia 10:23.

Muma miyowa geno bende ni Nyasaye ma en Jachuech ok bi yiene dhano mondo oketh alwora mar piny chuth. Zaburi 115:16, wacho niya: “Piny osemiyo nyithind ji.” Kuom adier, pinywani en ‘mich maber’ moa kuom Wuonwa manie polo.  (Jakobo 1:17) Be Nyasaye nyalo miyowa gimoro maber ma tiyo mana kuom kinde matin ae to bang’e okethore? Ooyo! Mano nenore maler kuom yo maber ma ne ochuego pinywani.

Bug Chakruok e Muma nyiso adimba kaka Nyasaye ne ochueyo piny. Kar chakruok “piny nobedo maonge kido kendo nobedo nono ma onge gimoro kuome; kendo mudho nobet e wi nam matut.” Bende, ondik ni “pige” ma siro ngima ne nitie e piny. (Chakruok 1:2) Bang’e Nyasaye nowacho niya: “Ler mondo obedie.” (Chakruok 1:3) Kendo ler mar chieng’ ne okalo kor lwasi, mi gikanyono ler nokwongo menyo piny. Kae to Nyasaye ne opogo lowo motwo kod nam. (Chakruok 1:9, 10) Bang’e “piny noti lum, alot manyago kothe kaka ngeche obet, kod yath manyago olemo.” (Chakruok 1:12) Gigo ma dwarore mondo chenro ma miyo ngima dhi nyime, kaka yo ma yiende tiyogo e loso chiembgi, kore ne yudore. Ang’o momiyo Nyasaye noketo chenro ma kamano?

Janabi Isaya ne owacho ni Nyasaye ema “nochweyo piny kendo nolose; noketogo, nochweyogo ok manono, to nolose mondo ji odagie.” (Isaiah 45:18) Nenore maler ni Nyasaye dwaro ni dhano odag e piny nyaka chieng’.

Gima lit en ni dhano osebedo ka tiyo marach gi mich maber ma Nyasaye omiyogi kendo gikethe. Kata kamano, dwaro mar Nyasaye pok olokore. Musa nowacho kama: “Nyasaye ok en dhano, ma doriambi; Kata ok en wuod dhano, ma dolok chunye: Osewacho, to ok notim koso?” (Kwan 23:19) Kuom adier, Nyasaye ok bi weyo mondo dhano oketh piny chuth. Kar mano, ndalo ma obiro ‘kethoe joma ketho piny’ medo sudo machiegni ahinya. —Fweny 11:18.

Ka ne Yesu Kristo golo Twak mar Got mong’ere ahinya, nowacho niya: “Mano mor manadi ni jo mamuol; nikech gininwang’ piny ka girkeni margi.” (Mathayo 5:5) Bang’e e twageno, Yesu nolero yo ma ibiro resgo pinyni mondo kik kethe chuth. Ne opuonjo jolupne mondo olem  kama: ‘Pinyruodhi mondo obi. Gimidwaro mondo otimre e piny kaka e polo.’ Ee, Pinyruodh Nyasaye, kata sirkande, biro chopo dwach Nyasaye ne piny.—Mathayo 6:10.

Kaluwore gi lokruoge madongo ma Pinyruodh Nyasaye biro kelo, Nyasaye lando kama: “Neuru! Achueyo gik moko duto obed manyien.” (Fweny 21:5) Be mano nyiso ni Nyasaye biro chueyo piny moro manyien? Ooyo, nikech onge gimoro amora marach gi pinywani. Kar mano, Nyasaye biro ketho jogo “ma ketho piny,” tiende ni, chenro mag dhano kaachiel gi sirkandegi. Kae to “polo manyien,” tiende ni Pinyruodh Nyasaye ma en sirkal manyien manie polo, biro locho e wi “piny manyien,” ma en oganda manyien mar dhano ma biro dak e piny.—Fweny 21:1.

Nyasaye biro miyo piny onyag maber kendo mondo odhi nyime siro ngima manie iye. Jandik-zaburi ne olero gima Nyasaye biro timo ka ne ondiko kama: “Ilimo piny, ioloe koth. Imedo ahinya pithne.” Nikech kor lwasi biro bedo maber, kendo moloyo duto, Nyasaye biro guedhowa, piny biro bedo paradiso kendo obiro nyago chiemo mang’eny.—Zaburi 65:9-13.

Jal moro miluongo ni Pyarelal, ma ne en jagoro mar Mohandas Gandhi ma ne en jatend din e piny India, nondiko weche ma ne Gandhi owacho niya: “Piny opong’ gi mwandu ma nyalo chopo dwach ji duto, to ok ich-lach ma ji nigo.” Pinyruodh Nyasaye biro tieko gik ma kelo chandruoge mag piny kuom loko kido mag ji. Janabi Isaya nokoro ni e bwo loch mar Pinyruoth, ji ‘ok notim marach kata ketho gimoro,’ obed ne dhano wetegi kata ne piny. (Isaiah 11:9) Kata mana sani, ji tara gi tara e piny ngima puonjore e wi chike makare mag Nyasaye. Ipuonjogi mondo giher Nyasaye kod jowetegi, gibed gi chuny mar goyo erokamano, kaka ginyalo rito alwora, rito mwandu ma piny nyago, kendo dak e piny kaluwore gi dwaro mar Jachuech. Iikogi ne ngima mochwere e paradiso e pinyka.—Eklesiastes 12:13; Mathayo 22:37-39; Jo Kolosai 3:15.

Buk mar Chakruok tieko sigand chuech kama: ‘Nyasaye noneno gik moko duto ma nosechweyo, kendo ne! ne ber ahinya.’ (Chakruok 1:31) Kuom adier, Nyasaye ok bi weyo mondo piny maberni okethre chuth. Ng’eyo ni Jehova Nyasaye ma en Jachuechwa ma jahera biro rito pinywani, en gima hoyo chunywa ahinya. Osingo niya: “Jo matir ginicham piny, mi ginidagie nyaka chieng’.” (Zaburi 37:29) Mad itim kinda mondo ibedie achiel kuom “jo matir,” ma biro luongo pinyni ni dalagi ma nyaka chieng’.