Riwruok mar World Health Organization wacho kama: “Lwenje ma timore e udi en gima onya ahinya e piny ngima, kendo dwarore ni okaw okang’ mapiyo mondo otiek wachno”. Riwruogno bende wacho ni pasent ma dirom 30 “mag mon ma osekendi kata ma nigi osiepegi ma chwo osego kata osenindgo gi thwon.” Bende, ripot moro ma ne owuok kuom Riwruok mar Pinje (UN) ne owacho ni machiegnini, nitiere higa ma mon 137 ne otho nikech chwogi kata wedegi nogoyogi. a

 Nonro mosetim nyiso okang’ ma tim mar goyo mon osemedorego. Kata kamano, nonrogo ok nyis lit ma giwinjo e chunygi kata rem ma gin-go e dendgi nikech goch migoyogigo.

 Dibed ni in achiel kuom joma chwogi osegoyo? Koso ing’eyo ng’ama chwore goyoga? Ka en kamano, to puonj mag Muma ma luwogi nyalo konyi.

  Kik iket ketho kuomi ka chwori goyiga

  Inyalo yudo kony

  Ok in kendi

  Lwenje mag udi biro rumo

  Kaka inyalo konyo ng’ama chwore goyoga

 Gima Muma wacho: “Ng’ato ka ng’ato kuomwa nochiw ne Nyasaye dwoko ma mare owuon e bura.”​—Jo-Rumi 14:12.

 Par wachni: Ng’at ma goyino biro chiwo dwoko e nyim Nyasaye.

 Ka dipo ni jaodi ketoga ketho kuomi sama ogoyi, ok otim gima kare. Ok onego ogo mon, kar mano onego ohergi.​—Jo-Kolosai 3:19.

 Moko kuom joma goyo mondegi timoga kamano nikech samoro gin gi tuo moro ma wilo wich, kaka ne gipon, kata nikech gimadho kong’o asasa. Bed ni ogoyi nikech wach mane, pod obiro chiwo dwoko e nyim Nyasaye. Dwarore ni otim duto monyalo mondo olok timne.

 Gima Muma wacho: “Chenro chopo ka nitie jong’ad rieko mang’eny.”​—Ngeche 15:22.

 Par wachni: Ka iwinjo kiluor kata ikia gima inyalo timo, bed gadier ni jomamoko nyalo konyi.

 Ang’o momiyo nyalo dwarore ni okonyi? Samoro ok yotga ng’eyo gima ditim ka jaodi goyiga. Mano en nikech weche ma luwogi:

•   Rito ngimani

•   Ngima nyithindi

•   Yor yuto

•   Hera miherogo jaodi kata obedo ni ogoyi

•   Gombo ma in-go mar reso kend maru ka po ni jaodi oloko timbene

 Adiera en ni, samoro inyalo winjo ka piny obagi ma ikia kata ni itim ang’o. Inyalo wuoyo gi ng’a mondo okonyi?

 Osiepni moro migeno kata achiel kuom joodu nyalo hoyi kendo konyi. Wuoyo gi ng’at ma dewi nyalo miyo iwinj maber.

 Nembni mag simu moket minyalo goyo mondo iyud kony mapiyo. Joma tiyo kuondego nyalo miyi paro moko ma nyalo konyi mondo ires ngimani. Ka jaodi oyie ni timneno ok ber kendo oikore timo lokruok, onyalo goyo simu kotiyo gi nembni moketgo mondo oyud kony.

 Nitiere kuonde ma inyalo yudoe kony mapiyo ahinya. Joma nyalo konyi oriwo lakteche, johocho, kata joma nigi lony e weche kaka mago.

 Gima Muma wacho: “Jehova b ni machiegni gi jo ma chunygi onyosore, kendo oreso jo ma chunygi ool.”​—Zaburi 34:18.

 Par wachni: Nyasaye osingo ni obiro konyi.

 Jehova dewi ahinya. (1 Petro 5:7) Ong’eyo kaka iwinjo e chunyi. Obiro hoyi kotiyo gi wachne ma en Muma. Kendo odwaro ni iwuo kode e lamo. Sama ilemo, inyalo kwaye mondo omiyi rieko kod teko ma nyalo konyi mondo inyagri gi chal ma intiere.​—Isaya 41:10.

 Gima Muma wacho: “Ng’ato ka ng’ato nodag e tiend yadhe mar mzabibu kod mar ng’ope, onge ng’at ma biro bwogogi.”​—Mika 4:4, weche moler piny.

 Par wachni: Muma singo ni machiegnini, ji duto biro bedo gi kuwe e utegi.

 Jehova Nyasaye e ma nigi nyalo mar tieko chandruogewa chuth. Muma singonwa kama: “Obiro yweyo pi wengegi duto, mi tho ok nobedie kendo, kata kuyo, kata ywak, kata rem ok nobedie kendo.” (Fweny 21:4) E kindego, wiwa biro wil gi gik maricho, kendo wabiro paro mana gik mabeyo. (Isaya 65:17) Muma singo ni e kinde mabiro inidag gi kuwe.