Nitie dhako moro ma nofwenyo gima jaode ne timo aling’ ling’. Chwore nosaye mondo ong’wonne, kendo nosingo ni odhi weyo timno. Kata kamano, noweyo timno kuom kinde, kae to nochako odokie kendo.

 Be ikalo e chal ma kamano? Ka en kamano, onego ing’e ni tim marach mar ng’iyo ponografi hinyo jaodi, kendo onego ing’e kaka inyalo weyo tim marachno. a

E sulani wadwaro wuoyo kuom

•  Gima onego ing’e

•  Gima inyalo timo

•  Ka jaodi ng’iyo ponografi

 Ponografi nyalo ketho kend mari. Timno nyalo miyo ng’at ma ochwany obed gi mirima kendo owe geno jaode. b

 Dhako ma chwore nigi tim mar ng’iyo ponografi nyalo winjo e chunye ni:

•   Ondhoge. Miyo moro miluongo ni Sarah wacho kama: “Ne chal mana ka gima chwora osechodo nyading’eny.”

•   Ochaye. Dhako moro ma chwore nigi tim mar ng’iyo ponografi wacho kama:“Timneno nomiyo achara kendo ne aneno ni ok ajaber.”

•   Ok ogene. Miyo moro miluongo ni Helen wacho kama: “Achichga gi gimoro amora ma jaoda timo.”

•   En gi parruok. Miyo moro miluongo ni Catherine wacho niya: “Kinde duto asiko aparo mana tim chwora marachno.”

 Par wachni: Muma wacho ni dichwo onego oher chiege. (Jo-Efeso 5:25) Be inyalo wach ni dichwo ma miyo jaode winjo ni ondhoge, ochaye, ok ogene, kendo ma miyo jaode parore, ohere kuom adier?

 Tim marach mar ng’iyo ponografi ok en gima yot weyo. Miyo moro miluongo ni Stacey wacho ni: “Chwora noweyo madho ndawa, kong’o, kod njaga. Kata kamano, pod onyagore gi tim mar weyo neno ponografi.”

 Kapo ni in be ikalo e chal ma kamano, paro ma luwogi nyalo konyi.

•   Ng’e gimomiyo ponografi rach. Tim mar ng’iyo ponografi miyo ng’ato timo gik ma more owuon. Onyalo ketho hera, genruok, kod mor mantie e kind joma okendore, to mago e gik ma dwarore ahinya mondo kend odhi maber. Bende, timno nyiso ni ng’ato ochayo Jehova Nyasaye ma nochako kend.

   Puonj ma Muma chiwo: “Ji duto mondo omi kend luor.”​—Jo-Hibrania 13:4.

•   Kik iket ketho kuom ng’ato. Kik iwach ni, ‘Di ne bed ni jaoda nyisa hera e yo ma mora, di ne ok ang’iyo ponografi.’ Keto ketho kuom jaodi ok en gima ber, ka itimo kamano, to mano nyalo miyo idog e tim mar neno ponografi ka jaodi otimo gima ok mori.

   Puonj ma Muma chiwo: “Ng’ato ka ng’ato itemo ka iywaye kendo ka iyondhe gi gombone owuon.”​—Jakobo 1:14.

•   Bed thuolo sama iwuoyo gi jaodi. Dichwo moro miluongo ni Kevin wacho niya: “Pile ka pile apenjoga jaoda ka be nitie gima ne ang’iyo ma ok owinjore? Mano miyo jaoda winjo ni onge gimoro amora ma apande.”

   Puonj ma Muma chiwo: “Wadwaro bedo joratiro e gik moko duto ma watimo.”​—Jo-Hibrania 13:18.

•   Bed motang’. Inyalo dok e timno kata ka ne iseweye kuom higni mang’eny. Kevin ma nosewuo kuome motelo wacho niya: “Higni apar nokalo nyaka ne awe tim mar neno ponografi kendo ne an gadier ni aseweyo timno chuth. Kata kamano, gombo mar neno ponografi ne pok orumo chuth e pacha, ne nyaka asik ka akedo matek gi gombogo pile ka pile.”

   Puonj ma Muma chiwo: “Ng’at ma paro ni ochung’, otang’ ahinya mondo kik olwar.”​—1 Jo-Korintho 10:12.

•   Ka iromo gi tem, hori. Nyalo bedoni matek geng’o gombo maricho. Kata kamano, inyalo yiero mondo gomboni ochiki kata ooyo. Gombono biro kalo, to samoro gibiro kalo mapiyo ka ipuonjori keto pachi e gik mamoko.

   Puonj ma Muma chiwo: “Ng’ato ka ng’ato kuomu onego ong’e kaka onyalo chiko ringrene e yo maler kendo e yor luor, ok ka uoworu gi gombo mag terruok.”​—1 Jo-Thesalonika 4:4, 5.

•   Geng’ gik ma nyalo miyo idog e tim ma ok berno. Buk moro miluongo ni Willpower’s Not Enough wacho niya: “Ka iyudori e chal moro ma nyalo miyo itim richo, chal mana ka gima isemoko mach. Mafuta matin e ma dwarore . . . to mach bebni.”

   Puonj ma Muma chiwo: “Kik richo moro amora oloya.”​—Zaburi 119:133.

•   Bed gi geno. Nyalo kawo kinde malach kata mana higni moko mondo eka jaodi ogeni kendo. Joot mathoth osegenore kendo bang’ weyo genore kuom kinde.

   Puonj ma Muma chiwo: “Hera hore mos.”​—1 Jo-Korintho 13:4.