Be dibed ni iwinjoga kiol ahinya? Ka en kamano, sulani nyalo konyi ahinya!

•  Ang’o momiyo iolga ahinya?

•  Ang’o momiyo onego inon wachno?

•  Ang’o minyalo timo mondo kik iolga ahinya?

•  Gik ma mbeseni wacho

•   Timo gik mohingo tekoni. Nyako moro miluongo ni Julie nowacho niya: “Pile ka pile ijiwowaga ni watim gik moko e yo maber moloyo, wanyis ni wan jokinda, kendo ni waket chenro mar gik ma dwaher timo kata chopo e kinde mabiro. Bedo gi paro ma kamano nyaloga thung’o ng’ato pile!”

•   Teknoloji. Simbe, tablede, kod masinde mamoko mag tudruok miyoga inyalo “nwang’wa e yamo” sa asaya. Tudruok seche duto gi yorego nyaloga tieko teko ng’ato mosmos ma chop kama owinjo kool ahinya.

•   Fuwo nindo. Nyako moro miluongo ni Miranda wacho kama: “Ngima rowere mang’eny lwororega mana kuom gik moko adekgi: Skul, tich, kod manyo mor. Thoth rowere mondoga chiewo gokinyi mang’ich to ginindo bang’ chuny otieno.” Ngima ma kamano nyaloga miyo ng’ato ochak winjo kool ahinya.

 Muma pwoyo ng’at ma jakinda ahinya. (Ngeche 6:6-8; Jo-Rumi 12:11) Kata kamano, Muma ok wach ni koro ng’ato owe tich obare ndasi ma koro ok ong’i kata ngimane.

 “Nitie chieng’ moro ma ne aketo pacha duto kuom gik ma nonego atim, mi afwenyo bang’e ni kata chiemo ne ok achiemo chieng’no. Napuonjora gimomiyo ok ber kawo akawa tije duto, to moloyo ka po ni timo kamano nyalo hinyo ngimani.”​—Ashley.

 Mano e momiyo Muma wacho kama: “Guok mangima oloyo sibuor motho.” (Eklesiastes 9:4) Sama ng’ato ool to pod ochunore gi timo gik moko, onyalo wuoro kaka en gi teko mang’eny ka sibuor. Kata kamano, bang’ kinde obiro fwenyo ni nohinyoga mana ngimane ka nochunore gi tije mang’eny.

•   Kik iyie ayieya gimoro amora. Muma wacho kama: “Rieko ni kod jo ma obolore.” (Ngeche 11:2) Joma obolore ong’eyo maler ni ok ginyal timo gik moko duto, kendo gitemoga mana timo gik ma ginyalo.

   “Ng’at ma yie timo tich moro amora moriwo e nyime, biro oolga ahinya. Ng’at ma kamano onge gi kido mar bolruok. Kendo kata obedo ni onyaloga timo tijego duto gie sechego, bang’ kinde, ng’atno biro chako winjo kosiko ool aola.”​—Jordan.

•   Yud yueyo moromo. Muma wacho kama: “Yueyo matin ber moloyo tich matek manono ma chal mana gi lawo yamo.” (Eklesiastes 4:6) Iluongoga nindo ni “chiemb obwongo,” omiyo, ber ka ng’ato onindo kuom seche aboro nyaka apar otieno kotieno. Kata kamano, rowere mang’eny nindoga mana kuom seche matin.

   “Nitie kinde ma ne atimoga gik mang’eny ahinya, kendo ne ok anindga moromo. Kata kamano, gima ne ok ang’eyo en ni, ka ne anindo moromo, ne anyalo timo mathoth odiechieng’ ma luwo kendo tiyo ka amor.”​—Brooklyn.

•   Bed ng’at mochanore. Muma wacho kama: “Chenro mag jakinda kelo ohala.” (Ngeche 21:5) Ng’eyo timo gik moko e sa mowinjore en gima kipuonjori chon to biro konyi e ngimani duto.

   “Ng’ato nyalo dwoko parruok mang’eny chien kobedo gi chenro maber mar timo gik moko. Ka ichano maber gik ma idwaro timo, ibiro fwenyo lokruoge monego itim mondo kik iolga ahinya.”​—Vanessa.