A chhûng thu-ah lût rawh

SIAM A NI EM?

Dolphin Sangha Ri Hriat Theihna

Dolphin Sangha Ri Hriat Theihna

 Dolphin sanghate hian ri chi hrang hrang an tichhuak a, chumi khâwk lêt chu ngaithlain an kalna tûr leh an chhehvêl dinhmun an hre thei a ni. Saidawiûm ang hnâr nei dolphin sangha (Tursiops truncatus) ri hriat theihna entawnin scientist-te chuan tûna an khâwl neihsain a sut kian theih loh harsatnate sukiang thei tûr tui hnuaia ri hriat theihna khâwl an siam a ni.

 Ngaihtuah rawh: Dolphin sangha ri hriat theihna chuan tuipui mawnga ṭiau vut kâra sangha biru a hmuhtîr thei a, sangha leh lung a thliar hrantîr thei bawk a ni. Heriot-Watt University, Edinburgh, Scotland-a associate professor Keith Brown-a chuan dolphin sanghate hian, “meter sâwm [32.8 ft]-a hla aṭangin tui thianghlim, chi tui, chini tui, leh hriak awmna bâwmte chu an thliar hrang” thei bawk tiin a sawi. Scientist-te chuan hetiang hriat theihna pai thei khâwl hi siam an duh a ni.

Dophin sanghate chuan meter sâwma hla aṭangin bâwm chhûnga thil awmte chu an hre thei

 Mi thiamte chuan dolphin sangha hrâm dân leh ri hriat theihna zir chiangin, chutiang ang chu siam chhuah an tum a. An zir chianna aṭang chuan meter khat (3.3 ft) aia tawi cylinder chhûngah electronic hmanraw changkâng dahin ri hriat theihna (sonar) an siam chhuak thei a ni. Tui hnuai robot chhawm tel chu khâwl leh torpedo bomb pai tel chu tuifinriat mawng zir chian nân te, thil inphûm ru hrui, a nih loh leh pipeline ang chî zawn nân te, leh a thil hmuh khawih fuh kher lova zir chiang thei tûrtea duan a ni a. A siam chhuaktute chuan oil leh gas industry te tâna a ṭangkai tûrzia an hmu lâwk a ni. Dolphin sangha ri hriat theihna entawna an siam khâwl chu tûna kan hman mêk ri hriat theihna khâwl aiin a ṭha zâwk a. Chu chuan tui hnuaia hman khâwlte chu hmun ṭha bera dah tûr te, oil pipeline chhe lai te, leh pipe hnawh pingtu hmu chhuak tûrtein khâwl siam thiamte chu a ṭanpui a ni.

 Engtin nge i ngaih? Dolphin sangha ri hriat theihna hi chanchhâwnna avânga lo awm nge ni a, siam a ni zâwk?