A chhûng thu-ah lût rawh

SIAM A NI EM?

Amaha Intifai Thei Pilot Whale Sangha Vun

Amaha Intifai Thei Pilot Whale Sangha Vun

 Lawng panga bet tuar ṭhîn chêngkawl chi khat (barnacle) leh tuia chêng chî thil nung chi dangte hian lawng khalhtute tân harsatna lian tak an thlen ṭhîn a. Chutianga bawlhhlawh kai chuan lawng a tih kal muan mai bâkah, oil tam zâwk hman a ngaih phah ṭhin avângin kum hnih dan vêlah lawng chu tihfai a ngai ṭhîn. Scientist-te chuan leilung pianken thil hmanga tihfai dân an ngaihtuah a ni.

 Ngaihtuah rawh: Pilot whale sangha (Globicephala melas) vun chu amahin a intifai thei tih zir chiannain a târ lang a. Nanoridge tia koh bawl te tak tê tê awmna a vunahte chuan chêngkawl chi khat (barnacle) te chu an inham tâng thei lo va. Chûng bawl te tak tê tê kârahte chuan tui hnâng mawmte a awm avângin pâtêk leh bacteria-te an bet thei lo bawk. Whale sanghain a vun a tihfai apiangin tui hnâng mawm thar a rawn chhuak zêl a ni.

 Scientist-te chuan lawng bang atân whale sangha amaha a intihfai theih dân hi entawn an tum a. A hma chuan bawlhhlawh kai thei lo rawng an hnawih ṭhîn a. Mahse, chutiang rawng an hman tlânglâwn berte chu tuia chêng thil nungte tân a hlauhawm avângin tûn hnaiah an khap a ni. Mi thiamte chuan lawng bang chu thîr, awmze nei taka tihkuak, a kua aṭanga tui tibawlhhlawh lo tûr chemical ti chhuak theiin an tuam chhuak a. Chu chemical chu tui nên a lo intawhin a chhah lehzual a, lawng bang pum tuam chhuak thei tûrin a insiam a. Rei lo têah, he a tuamtu millimeter 0.7 [0.03 in.] vêla chhah hi a tlâk hnuah lawng panga thil nung bette pawh an tla tel ta ṭhîn a ni. Tichuan, lawng bangah chuan tui hnâng mawm tharte a lo chhuak leh zêl a ni.

Chêngkawl chi khat (barnacle) te hian lawng an tikal muangin, thenfai an har hle

 Laboratory-a enchhinna aṭanga a lan dânin hei hian lawnga bawlhhlawh kai ṭhîn a lêt zain a titlêm zâwk a. Lawng chawlhna hmuna lawng tifai tûra sum tam tak sên a ngaih ṭhin avângin chu chu lawng hmanga ei zawng company-te tân hlâwkna nasa tak a ni ngei ang.

 Engtin nge i ngaih? Amaha intifai thei pilot whale sangha vun hi chanchhâwnna avânga lo awm nge ni a, siam a ni zâwk?