A chhûng thu-ah lût rawh

ṬHALAITE ZAWHNA

Engtin Nge Social Media Hian Ka Chungah Nghawng A Neih?

Engtin Nge Social Media Hian Ka Chungah Nghawng A Neih?

 I nu leh pate’n social media i hman an phalsak che em? An phal a nih chuan, he thuziak hian dinhmun pawimawh tak pathumah a ṭanpui ang che.

Chûngte chu:

 Engtin nge social media hian ka hun hman chungchângah nghawng a neih?

 Social media hman hi sakawr chak tak chunga chuan ang a ni—i thunun loh vêk chuan, a thununin i awm ang.

 “Social media ka’n hmang ṭan a—‘minute rei lo tê chauh’ tûrah ka ngai a—dâr kâr khat lai a lo liam ta dêr mai! Social media hi a ngawl vei theih a nih bâkah, hun ei raltu a ni thei bawk.”—Joanna-i.

 I lo hria em? Social media is a ngawl vei theih tûr rênga siam a ni a. A siamtute chuan a lâr poh leh mit’en an hmang nasa lehzual ang a, a hmangtu an tam poh leh sum sên a tam lehzual ang tih an hria a ni.

 Heti hian inzâwt rawh: ‘Social media ka hmanaah hun ka khawhral fo ṭhîn em? Chûng hunte chu thil pawimawh zâwk atân ka hmang thei ang em?’

 I tih theih chu. Social media i hman hunah, i hman rei chin tûr zât bituk la, i bituk chin chhûng chauh hmang ang che.

Social media i hman hunah, i hman rei chin tûr zât bituk rawh

 “Ka phone-ah hian hun ruat alarm ka dah a, chu chuan hun engemawti chhûng chuah hmang turin min ṭanpui a. Chutianga mahni ka inthunun tlat hnu chuan, social media chu ni lêng lênga hmang tawh lovin, inbûk tâwk takin ka hmang thiam ta a ni.”—Tina-i.

 Bible thu bul: “I hun chu a ṭha thei ang berin hmang rawh.”—Ephesi 5:16, NWT.

 Engtin nge social media hian ka mut hun chungchângah nghawng a neih?

 Mi thiam tam tak chuan tleirâwlte hian ni khatah a lo berah dâr kâr riat vêl an mut a ngai a; mahse, a tam zâwk chuan chu aia tlêm an mu tih an sawi a. Social media hman hi an harsatna ber a ni thei ang.

 “Ka mut hmain ka phone ka en ṭhîn a, thlalâkte ka en vêlnaah dâr kâr khat ka lo hmang der mai a. Hei hi bânsan ka duh chîn dân ṭha lo tak a ni.”—Maria-i.

 I lo hria em? Mut kham lohna chuan lungkhamnate leh rilru hahna a thlen thei a. Rilru lama mi thiam Jean Twenge-i chuan mut kham loh hi kan nawmsam lohna leh hlim lohna chhan ber a ni a. “Hun rei tâwk tak chhûng” mut kham lova awm fona chuan “rilru lamah harsatna lian tak” a thlen thei che a ni,” tiin a sawi. a

 Heti hian inzâwt rawh: ‘Zan tin hian mut ka kham em?’ ‘Hah dam taka awm hun leh mut hunah pawh social media hi ka la hmang reng em?’

 I tih theih chu. Zânah chuan i phone leh tablet-te chu i mutna bula dah loh tum tlat rawh. A theih phawt chuan, i mut hma dâr kâr hnihah social media chu hmang tawh suh. Zîng tho tûra alarm i siam duh a nih chuan, phone leh tablet-a alarm ni lo, a dang hman tum rawh.

I mut hmain social media chu hmang tawh suh

 “A châng chuan social media ka hman avângin ka mut tlai phah ṭhîn a, hei hi bânsan ka tum mêk ka harsatna a ni. Mawhphurhna la thei khawpa mi puitling nih hi ka duh ve tawh a ni. Ka thiltum chu hma taka mut a, a tûka ka chakna zawng zawng hmanga hna thawh hi a ni.”—Jeremy-a.

 Bible thu bul: “Thil pawimawh zâwkte chu fiah rawh u.”—Philippi 1:10, NWT.

 Engtin nge social media hian ka rilru vei zâwng chungchângah nghawng a neih?

 Zir chianna pakhat chuan zawhna an neih high-school kal lai hmeichhe zînga a chanve deuh thawin “lunghnualna emaw, beisei bo nia inhriatna emaw an nei,” tih a sawi. Chutianga a nih chhan pakhat chu social media hman hi a ni a. “Social media i hman tam poh leh, mi dangte nên i inkhaikhin ang a, chu chuan rilru hahna a neih lehzualtîr ang che,” tiin Dr. Leonard Sax-a’n a sawi. b

 “Ṭhalaite mi dangte nêna an inkhaikhin ṭhîn hi thil pângngai tak a ni a; mahse, social media hian nasa lehzuala inkhaikhin tûrin a chêttîr thei a ni. Social media-a i hmuh mite chu dâr kâr khat vêl i han en hnu chuan anmahni nên i inkhaikhin ang, a nih loh leh, nuam tak leh hlim taka an awm dânte i hmuh chuan, engemaw chân ni hian i inhria ang.”—Phoebe-i.

 I lo hria em? Social media hian i ṭhiante nên inzawmna nei tûra a ṭanpui theih che rualin, hei hi hmaichhana inbiakna tluk erawh chuan a ṭan ngai lo vang che. “Electronic hmanga inbiak pawhna hian hmaichhana inbiak pawh duhna kan neih chhûngrila kan mamawhna chu a phuhru thei tak tak lo niin a lang. A phuhrûk theih loh chhan chu mihringte hian hmaichhan ngeia inbiak pawhna neih kan duh vâng a ni,” tiin Dr. Nicholas Kardaras-a’n a ziak a ni. c

 Heti hian inzâwt rawh: ‘Social media-a ka ṭhiante thiltih ka hmuh hnu hian mal nia inhriatna ka nei em?’ ‘Phûrawm leh hlimawm tak anga lang an thlalâk ka hmuhte nêna ka inkhaikhin hian ka nun hi khawhar bîk niin ka hria em?’ ‘Ka thlalâk pho chhuah chu mite’n ‘like’ an pêk vak loh hian ka lunghnual ṭhîn em?’

 I tih theih chu. “Social media damdawi” hmang rawh—sawi duh chu nî, chawlhkâr, a nih lo leh thla engemaw zât chhûng chu social media hman loh tum rawh tihna a ni. I ṭhiante nên hmaichhana inbiakna, a nih loh leh phone hmang tala inbiakna nei tam lehzual ang che. Tichuan, social media i hman loh chhûngin i rilru hahna a kiam deuh emaw, i hlim zâwk emaw tih hriat um ang che.

Hmaichhan ngeia i ṭhiante i kawm theih nân hun tam zâwk i pe thei ang em?

 “Social media ka hman hian mite thiltih hi ka ngaihven hle tih ka hria. Ka accounts ka paih bo hnu chuan, ka dâr aṭanga phur rit tak paih thla ang mai ni hian ka inhria a, thil pawimawh zâwkte atân hun ka ngah lehzual ta a ni.”—Briana-i.

 Bible thu bul: “Mi tinin mahni thiltih fiah ṭheuh zâwk rawh se, chu mi hunah chuan mi dang chung ni lovin, mahni chung chauhvah chhuan tûr a nei ang.”—Galatia 6:4.

a iGen tih lehkhabu aṭanga lâk

b Why Gender Matters tih lehkhabu aṭanga lâk

c Glow Kids tih lehkhabu aṭanga lâk