• PIAN KUM: 1963

• PIANNA RAM: BRITAIN

• CHANCHIN: HNA ṬHA TAK NEIH NUAM TIMI

KA TUN HMA NUN:

South London-a Croydon khuaah ka piang a, unau pakaw zînga a parukna ka ni. Ka nu le pate hi St. Vincent-a Caribbean thliarkâr khaw chhuak an ni a. Ka nu hi Methodist kohhran a ni a. Thil chinchâng hre châk êm êm ṭhîn mi ni mah ila, Pathian chanchin zir erawh ka tui lohna lam tak a ni thung. School chawlhahte chuan tualchhûnga awm dîlahte kalin, dîl kamahte chuan library aṭanga ka lehkhabu hawh tam takte chu ka chhiar ṭhîn a ni.

School ka chawlhsan aṭanga kum emaw hnuah chuan, dinhmun chhe zâwka awmte chu ṭanpui ka duh ta a. Chênna in nei lote bâkah, taksa lam leh rilru lama rual ban lote tân ka thawk ṭan a. Chumi hnuah, university-ah zir zawmin, hrisêlna lam zirna chu ka zir belh a. Ka graduat hnu chuan mak tak maiin, hna ṭha tak tak thawh tûr ka nei ta zut zut mai a. Thil huaihawt thiamna lama mite râwn ber leh khawtlâng nun zir chiang mi ka nih angin, ka mamawh awm chhun chu labtop leh internet pawh zawng a ni. Chawlhkâr hnih, thum thangin ram dangahte ka zin a, hotel ṭha ber berah ka thleng a, chhehvêl mawi tak takte chu ka thlîr ṭhîn a, hrisêlna atân ka taksate ka sawizawiin, ka hmehtîr ṭhîn a ni. Ka mamawh engkim nei ni hian ka lo inngai a. Mahse, mi chanhaite ṭanpui duhna ka neih chu ka theihnghilh ngai lo a ni.

BIBLE-IN KA NUN A THLAK DANGLAM DAN:

Kum tam tak chhûng chu, ‘Engvângin nge kan lo pian a, nunin a tum hi eng nge ni?’ tiin ka ngaihtuah ṭhîn a. Mahse, a chhânnate chu Bible aṭanga zawn hmuh ka tum ngai lo. Kum 1999 a ni a, ni khat chu Jehova Thuhretu ka nau Margaret-i chuan ka chunga mi mal ngaihsakna lantîrtu Thuhretu ve tho a ṭhiannu pakhat nên min rawn tlawh a. Ka nau ṭhiannu nêna Bible zir chu ka remti a; mahse, ka hnathawh leh ka nî tin nun dân phungte chuan ka hun tam tak a lâk pên avângin hma ka sâwn chak lo hle.

Kum 2002 nipui laiin, England chhim thlang lamah ka insawn a. Chutah chuan, university-ah social research lama degree neih tumin ka zir zawm leh a, ka tum ber chu doctorate degree lâk a ni. Ka fapa nên tualchhûng Kingdom Hall-ah chuan kan inkhâwm ngun lehzual a. Degree sâng zâwk neih tuma lehkha zir chu nuam ti hle mah ila, Bible zirna chuan nuna harsatnate leh a chinfel dânte hre thiam tûrin min ṭanpui nasa zâwk mah a ni. Tichuan, Matthaia 6:24-a hotu pahnih rawng kan bâwl kawp thei lo tih thu dikzia hi ka hre thiam ta a. Pathian a nih loh vêk leh hausakna, a khawi emaw zâwk zâwk ka thlan a ngai. Ka nuna ka dah pawimawh zâwk tûr chungchângah thu tlûkna ka siam a ngai a ni.

A hmain, Thuhretute’n Is There a Creator Who Cares About You? a tih lehkhabu an zirhonaah ka tel ve tawh ṭhîn a. Chuta ṭang chuan min Siamtu, Jehova chauh hi mihringte harsatna chingfel theitu awm chhun a ni tih ka ring nghet tlat a ni. Mahse, university-ah chuan kan nun leh Siamtu rinna hian inzawmna a neih loh thu zirtîr kan ni a. Chu zirtîrna chuan min tithinrim hle a. Thla hnih hnuah, university-a kal chu bânsanin, thlarau lam thil tih nân hun tam lehzual ka hmang ta a ni.

Ka nun dân thlâk danglam tûra min chêttîrtu Bible châng chu Thufingte 3:5, 6-naa: “I thinlung zawng zawngin Lapa ring la, nangma hriatnaah innghat suh; i kawng zawng zawngah amah hre reng la, i kawngte chu a kawhhmuh zêl ang che,” tih thu hi a ni a. Hmangaihna nei tak kan Pathian chanchin zir chu tisa lama hausakna leh doctorate degree-in min pek theih dinhmunte aiin nasa takin a hlu zâwk a ni. Leilung tâna Jehova thiltumte leh Isua’n a chanvo hlena kan tâna a nun a hlanna chungchâng ka zir tam poh leh, Min siamtu hnêna inpumpêk duhna ka nei lehzual a. Tichuan, kum 2003, April thlaah baptisma ka chang ta a. Chuta ṭang chuan zawi zawiin ka nun pawh ka tisamkhai chho zêl a ni.

KA HLAWKPUI DAN:

Jehova nêna kan inṭhian ṭhatna hi eng nên mah khaikhin rual a ni lo. Amah hriatna aṭangin chhûngrila thlamuanna leh hlimna ka nei a ni. Pathian betu dikte nêna inkawmna aṭangin hlimna nasa tak ka nei bawk.

Bible zirna aṭang leh Kristian inkhâwmte aṭangin thil hriat châkna ka neihte chu phuhhrûkin a awm zêl a. Ka rinna chungchâng mi dangte hnêna hrilh chu nuam ka ti hle. Chu chu ka hnathawh ber a ni—mite’n tûna nun ṭha zâwk an neih theih nân leh khawvêl thara nun beiseina ropui tak an neih nâna ka ṭanpui theih dân chu. Kum 2008, Jun thla aṭangin hunbi kimin rawng ka bâwl a, tûn hma aia ka hlim tawh zâwk bâkah, lungawina pawh ka nei lehzual tawh a. Nunin a tum dik tak chu ka zawn hmuh tawh avângin Jehova chunga ka lâwm tak zet a ni.

• PIAN KUM: 1973

• PIANNA RAM: AUSTRIA

• CHANCHIN: PAWISA KHELH CHING

KA TUN HMA NUN:

Austria rama khaw te tak tê Braunau-ah ka seilian a. Chu chu mi hausate awmna hmun a ni a, dân bawhchhiatna a thleng khât hle. Kan chhûngkua chu Catholic kohhran kan ni.

Ka naupan laia thilthleng pakhat chuan ka nunah nghawng nasa tak a nei a. Kum 1984, kum 11 mi ka nih laia ka ṭhian ṭha pakhat nêna foot ball kan khelh lai chu ka la hre reng. Chumi tlai ka thianpa chu motor chêtsualnaah a boral a. Ka ṭhianpa ka chânna chuan nasa takin min nghawng a. Chu thil a thlen hnu kum tam tak chhûng chu, kan thih hnua kan chunga thilthleng chungchâng chu hriat ka châk hle a ni.

School ka chawlhsan hnu chuan electrician hna ka thawk a. Sum tam tham tak tak thâpa pawisa khelh chîng hle mah ila, sum leh pai lama harsatna ka nei ngai lo. Infiam nân hun tam tak ka khawral ṭhin bâkah, heavy metal leh punk rock lam rimawite chu ka ngaina chho va. Ka nun chu lâm leh party a ni deuh ber mai. Nawmsak ûmna lamah tlânin, nungchang bawlhhlawhna lamah ka inhmang chho va; mahse, ka nun chu a ruak hle a ni.

BIBLE-IN KA NUN A THLAK DANGLAM DAN:

Kum 1995-ah chuan kum upa tawh tak Thuhretu pakhat hian ka kawngka rawn kikin, “Kan thih hian eng nge thleng?” tih zawhna Bible-in a chhân dan chuanna lehkhabu chu min pe a. Ka naupan laia ka ṭhianpa min boralsanna chuan min la tihbuai reng avângin chu lehkhabu chu ka la a. Thihna chungchâng inziahna lai chauh ni lovin, a bu pum chuan ka chhiar chhuak vek a ni.

Ka thu chhiar chuan thihna chungchânga ka zawhna neihte chu a chhâng a. Mahse, chu aia tam ka zir a ni. Catholic chhûngkuaa seilian ka nih avângin, ka rinna chu Isuaah chauh a innghat a. Mahse, Bible ka zirna chuan Isua Pa, Pathian Jehova nêna inlaichînna ṭha tak nei tûrin min ṭanpui a ni. Jehova chu inthup mi leh hla taka awm ni lovin, amah zawngtute hnêna chiang taka inhriattîr ṭhîntu a ni tih ka han hriat chuan, chu chuan ka thinlung a khawih hle a. (Matthaia 7:7-11) Jehova chuan rilru vei zawng a nei tih ka zir a. A thusawite a hlen ngei ngei ṭhîn tih ka zir bawk. Chu chuan Bible-a hrilh lâwknate min ngaihventîr bâkah, a thlen famkim dânte zir chiang tûrin min chêttîr a. Ka thil hmuh chhuahte chuan Pathian ka rinna a tinghet lehzual a ni.

A hnu rei lo têah, Jehova Thhretute hi Bible thute hre thiam tûra mi dangte ṭanpui duh tak zettu awm chhun an ni tih ka hre ta thuai a. Thuhretute lehkhabu-a Bible châng târ lante chu ziak thlain, Catholic Bible-ah ka zawng leh a. Chutianga ka zir chian nasat poh leh, thutak ka hmu tih ka hre chiang lehzual a ni.

Bible ka zirna a ṭangin Jehova chuan a tehnate mila nung tûrin min beisei tih ka hre ta a. Ephesi 4:22-24 ka chhiarna aṭangin, “hmânlai awm dân” hmanga thununa awm ka “mihring hlui” chu ka hlihthlâk a ngai tih leh “mihring thar, thutak felna leh thianghlimnaa Pathian anga siam,” chu ka inbel a ngai tih ka hre ta a ni. Chu bâkah, pawisa khelh hian hausak ûmna leh duhâmna a thlen theih avângin, chu pawh chu ka bânsan a ngai tih ka hre bawk a. (1 Korinth 6:9, 10) Chûng inthlâk danglamnate siam tûr chuan, ka ṭhian hluite kâwm tawh lo va, nungchang lama tehna ka zawm ang zâwm vetute chu ṭhiana ka siam a ngai tih ka bre bawk.

Chûng inthlâk danglamnate siam chu a awlsam lo. Mahse, Thuhretute rualin Kingdom Hall-a inkhâwmahte chuan ka tel ve ṭan a, tualchhûng kohhrana unaute chu ṭhianah ka siam a ni. Mahnia tih tak zeta Bible zirna chu ka nei zawm zêl a. Chutiang ka tihna chuan ka rimawi ngaihthlâk duh zâwng leh ka thiltumte thlâk tûra min ṭanpui bâkah, ka lan dânah pawh inthlâk danglam tûrin min ṭanpui a. Tichuan, kum 1995-ah Jehova Thuhretute zînga pakhat niin baptisma ka chang ta a ni.

KA HLAWKPUI DAN:

Tûnah chuan, pawisa leh tisa lam thilte chungchângah thlîr dân inbûk tâwk tak ka nei tawh a. Mi thinchhe tak ni ṭhîn mah ila, tûnah chuan mi zaidam zâwk ka ni tawh a. Nakin hun chungchângah a lutuka lungkhamna ka nei tawh lo.

Khawvêl pum huap Jehova rawngbâwltute zînga ka tel hi ka lâwm hle a. An zînga ṭhenkhat chuan harsatnate hmachhawn chung pawhin rinawm takin Jehova rawng an bâwl tih ka hmu a. Mahni châk zâwng tihhlawhtlin nân ni lo va, Jehova biak nân leh mi dangte tâna thil ṭha tih nân zâwka kan hun leh thate ka hmang tih hriatna hian min tihlim tak zet a ni.

• PIAN KUM: 1963

• PIANNA RAM: ENGLAND

• CHANCHIN: NUNA BEIDAWNNA NEI

KA TUN HMA NUN:

England-ah ka piang a; mahse, kum sarih mi vêl ka nih laiin kan chhûngkuain Australia ramah kan pêm a ni. Australia ram, Queensland-a khual zin mite tam êm êmna hmun Gold Coast-ah kan chêng a. Kan chhûngkua chu hausa hran lo mah ila, kan mamawhte erawh kan tlachham ngai lo.

Tlâk chham nei lova seilian ni mah ila, ka hlim tak tak ngai lo. Ka beidawng ngawih ngawih a ni. Ka pa chu zu ngawl vei a ni a. Zu a in nasat êm avâng leh ka nu a cheibâwl dân avângin inlaichînna ṭha kan nei ngai lo. Sipaia a ṭan laia Malaya (tûnah chuan Malaysai) rama an awm laia a thiltawnte ka hriat hnuah chauh, tûn anga a awm chhan hi ka hre thiam ṭan ta a ni.

High school ka kal lai aṭangin zu ka heh hle a. Kum 16 mi ka nih chuan school bânsanin sipaia ka ṭang a. Damdawite khawih ṭanin, vaihlo ngawl ka vei bawk a. Zu ka heh chho tawlh tawlh bawk. Tichuan, tûn hmaa chawlhkâr tâwp chauhva zu in ngai ṭhîn khân, nî tin ka in ta nghek nghek mai a ni.

Kum 20 ka tlin hma deuh leh ka tlin lai vêl chuan Pathian a awm leh awm loh ka ngaihtuah ṭan a. ‘Pathian hi a awm tak tak a nih chuan, engvângin nge mite’n hrehawm an tawrh leh an thih hi a phal?’ tiin ka ngaihtuah a. Khawvêla suahsualna thleng zawng zawngte avânga Pathian ka mawhpuhna thute chu hlaah ka phuah hial a ni.

Kum 23 mi ka nih chuan sipai aṭangin ka bâng a. Chumi hnu chuan hna chi hrang hrang thawk kualin, ram hrang hrangah ka zin kual bawk a; mahse, eng thil mahin ka beidawnna ata min hnêm thei chuang lo. Thiltum insiam leh hlen châkna ka nei lo va. Eng tih mah ka phûr lo a ni ber mai. Ka tân chuan mahnia in neih tumna te, hna ngial nghet tak neih tumna te, leh hnathawhnaa kaisânnate chu eng mah lo mai a ni a. Zu in leh rimawi ngaihthlâk hi ka “inhnem” dân awm chhun a ni.

Nunin a tum hriat châkna nasa tak ka neih lai chu ka la hre reng. Poland rama concentration camp lâr tak Auschwitz ka tlawh lai a ni a. Chu hmuna thilthleng râpthlâk tak chanchinte chu ka lo chhiar tawh ṭhîn a. Mahse, a hmun ngeia han kal a, camp zauziate ka han hmuh tâkah chuan, ka lung a chhe ta hle a. Mihringte hi an mihringpuite chunga an lo nunrâwn theihzia ka hre thiam phâk lo hial zâwk a ni. ‘Eng vângin nge?’ tia inzâwt paha mittui tling chunga chu camp ka fan kual lai chu ka la hre reng.

BIBLE-IN KA NUN A THLAK DANGLAM DAN:

Kum 1993, ram danga ka zinna aṭanga ka haw leh hnu chuan, ka zawhna chhânnate hmuh tumin Bible ka chhiar ṭan a. A hnu lawkah, Jehova Thuhretu pahnih hian ka kawngkâ rawn kikin, ka chênna bul hnai lawka awm stadium-a neih tûr inkhâwmpuia tel ve tûrin min rawn sâwm a. Ka va tel ve ta a ni.

Thla eng emaw liam ta mai khân chu stadium-ah chuan inkhêl en tûrin ka kal a; mahse, chu inkhâwmpui erawh chu a danglam hle a ni. Thuhretute chu an hawihhâwmin, an inchei dânte chu a zahawm hle a, naupang pawh an felin ninhlei pawh an awm lo. Chhûn chawlh laia ka thil hmuh chu mak ka ti hle. Thuhretu tam takte chuan khêlmualah chuan chhûn chaw an ei a; mahse, an ei khama an ṭhut hmun lam an pan leh chuan, khêlmual chungah bawlhhlawh pakhat mah an hnutchhiah lo a nih chu! Chûng zawng zawng aiin, anni chuan neih ka châk êm êm lungawina leh remna an nei a ni. Chumi nîa thusawite chu eng mah ka hre tawh lo; mahse, Thuhretute nungchang leh chezia chuan ka rilru a hneh hle a ni.

Chumi zân chuan, Bible chhiara sakhaw hrang hrang zir chiangtu ka unaupa (ka ni fapa) chu ka hre chhuak a. Tûn hmain, ani chuan Isua’n sakhaw dik tak chu a rah aṭanga hriat theih a nih tûr thu a sawite chu min hrilh tawh ṭhîn a. (Matthaia 7:15-20) Tichuan, Thuhretute tidanglamtu chu hriat ka tum ta a. Ka nuna a vawi khatna atân a êng zâwnga thlîrna leh beiseina ka nei ve ṭan ta a ni.

A hnu chawlhkârah chuan inkhâwmpui sâwmna min rawn petu Thuhretu pahnihte chuan min rawn tlawh leh a. Bible zir ka duh leh duh loh min zâwt chuan ka duh thu ka hrilh a. Kristian inkhâwmnaahte chuan an rualin ka tel ṭan bawk a ni.

Bible ka han zir chuan, Pathian chunga ka rilru put hmangte chu a inthlâkthleng thawk a. Suahsualna leh hrehawm tawrhnate hi a thlentîr a ni lo tih leh mite’n thil ṭha lo an tih hian a rilru a na ṭhîn tih ka zir a. (Genesis 6:6; Sâm 78:40, 41) Jehova rilru tihnat loh chu ka tum tlat a. A thinlung tihlâwm chu ka duh a ni. (Thufingte 27:11) A lutuka zu in leh vaihlo hman bâkah, nungchang bawlhhlawhnaa inhmante chu ka bânsan a. Kum 1994, March thlaah Jehova Thuhretute zînga pakhat niin baptisma ka chang ta a ni.

KA HLAWKPUI DAN:

Hlimna leh lungawina dik tak ka nei tawh a. Ka harsatnate chinfel nâna zu ka in a ngai tawh lo. Chu aiin, chûng ka harsatnate chu Jehova chunga nghah dân ka zir tawh zâwk a ni.—Sâm 55:22.

Kum sâwm kalta khân, Thuhretu ka nupui duh tak Karen-i nên hian kan innei a, fanu (a nupui fa hmasa) duhawm tak Nella-i ka nei bawk. Kan pathum hian Pathian chungchâng thutak hre tûra mi dangte ṭanpui nâna Kristian rawngbâwlnaa a tam thei ang bera tel chu nuam kan ti hle a. A tâwpa tâwpah, ka nun hian thiltum a nei ta a ni.