KUM 1970 nipui tîr lam a ni a. United States Pennsylvania bial, Phoenixville khawpuia Valley Forge General Hospital-ah kan dam loh avângin ka awm a. Mipa nurse pakhat hian dârkâr chanve dan zêlah ka BP a rawn teh a. Sipai kum 20 mi ka ni a, inkaichhâwn theih natna khirh tak ka vei mêk a ni. Kei aia kum hnih khat vêl chauhva upa chu mipa nurse chu ka BP a hniam avângin a hlauhthâwn hmêl hle a. Ka BP a hniam tâk zêl chuan, a hnênah, “Mitthi i la hmu ngai lo em ni?” tiin ka zâwt a. A hmêl chu a dâng ta vek mai a, “Aih, la hmu ngai lo,” tiin min chhâng a ni.

Chutih lai chuan, ka dam khawchhuak dâwn lo ni hian a lang a. Mahse, ka dam khawchhuak ta hrâm a ni. Awle, ka nun kawng chanchin ṭhenkhat ka’n hrilh ang che u.

Vietnam râl buai lai chuan damdawi ina inzaina room buatsaihtu hna ka thawh laiin ka dam lo va. Dam lote leh inhliamte ṭanpui chu nuam ka tiin, inzai thiam tak nih ka tum a ni. Kum 1969 July thlaah Vietnam ram ka thleng a. Sipai thleng thar dangte ang bawkin, kei pawh hmun thar leh boruak lum lutuk mila ka insiamrem theih nân chawlhkâr khat hun min pe a ni.

Mekong Lui mawng lama awm sipai damdawi ina thawk tûra tih ka ni a. Helicopter tam tak chuan sipai inhliamte chu damdawi inah an rawn dah a. Ka ram ka hmangaih a, ka hna ka ngainat êm avângin ka ram mi leh sate chu ṭanpui nghâl vat ka duh a ni. Inhliam sipaite an rawn dah veleh, anniho chu zai theih tûra buatsaihin, inzaina room atâna hman air-con awmna container chhûngah kan thawn nghâl a. Inzai thiam doctor, hnimhlum lama mi thiam, leh ṭanpuitu nurse-te chuan an nunna chhanhim tûrin theih tâwp an chhuah a ni. Helicopter chhûngah chuan ip duma tuamte pawh a la awm tih ka hmu a. Chûng ip chhûngahte chuan bomb puak avânga thi sipaite taksa bung hrang hrang dah khâwm a nih thu min hrilh a. Chu chu indona ka hmêlhriat ṭan dân a ni.

Ka naupan laiin Jehova Thuhretute hnên aṭangin thutak ka hre tawh a. Ka nu chu Thuhretute nên Bible zir mah se, baptisma chang khawpin hma a sâwn lo. Ka nu Bible zirnaahte chuan ka ṭhu ve ziah a. Ni khat chu, ka pa hrawn nên Kingdom Hall kawt kawngah kan kal a. A hnênah, “Saw saw eng nge ni?” tiin ka zâwt a. Ka pa chuan, “Sâwng mite saw va hnaih rêng rêng suh!” tiin min hrilh a. Ani chu ka hmangaih a, ka rin êm avângin a thu chu ka awih a. Chuvângin, Jehova Thuhretute chu ka hmu leh ngai tawh lo a ni.

Vietnam aṭanga ka kîr leh hnu chuan, ka nunah hian Pathian mamawh nia inhriatna ka nei a. Thiltawn râpthlâk tak takte chu ka rilruah a la châm reng. Vietnam rama thilthlengte chu tu man an hre thiam lo ni hian a lang. Pawisawi lo naupangte tihhlum an ni tih chanchin avânga kawng zawhtute’n U.S. sipaite chu naupang thattute an ni tia an au rite chu ka la hre reng a ni.

Thlarau lama ka tuihâlna tihreh nân, church hrang hrangah ka inkhâwm ṭan a. Pathian hmangaihna chu ka nei reng a; mahse, church hrang hranga ka thiltawnte chuan lungawina min pe lo. A tâwpah, Florida, Delray Beach-a Jehova Thuhretute Kingdom Hall-ah ka va inkhâwm a. Chu chu kum 1971, Februray thla, Chawlhni a ni.

Kingdom Hall chhûng ka luh chuan, vântlâng thusawi chu a zo ṭêp tawh a; Vênnainsâng zirnaah chuan ka tel zawm a. Sawiho tâk thute chu ka hre tawh lo; mahse, naupangte’n an Bible-te an lo keu ve zêl tih erawh ka la hre reng a ni. Chu chuan ka rilru a hneh hle! Ngawi renga ngaithlain, ka lo en kual vêl a. Kingdom Hall aṭanga ka haw dâwn chuan, kum 80 vêla upa unaupa fel tak hian mi rawn pan a. A hming chu Jim Gardner-a a ni. Ani chuan Chatuan Nunnaa Hruaitu Thutak tih lehkhabu hi rawn kêngin, “He lehkhabu hi i chhiar duh em?” tiin min zâwt a. A hmasaber atâna Bible zirna nei tûrin Nilaithawhṭanni chu kan ruat ta a ni.

Chumi Chawlhni zân chuan hna ka thawh a ngai a. Florida, Boca Raton-a private damdawi ina emergency room-ah hna ka thawk a. Ka hnathawh hun chu zân dâr 11:00 aṭanga zîng lam dâr 7:00 thleng a ni. Dam lo an awm vak loh avângin, Thutak bu chu ka chhiar a. Senior nurse pakhat hian mi rawn pan a, lehkhabu chu mi lâksakin, a kâwm chu a han en a; tichuan, “Hêng mite zînga mi nih hi i tum êm lovang chu maw?” tiin mi zâwt a. Thutak bu chu ka lâksak leh a, “A chanve chauh ka la chhiar; mahse, an zînga mi ka ni dâwn tih chu a chiang sa reng!” tiin ka chhâng a ni. Min kalsan a; tichuan, chumi zân chuan chu lehkhabu chu ka chhiar zo vek a ni.

Unau Gardner-a nêna Bible kan zir ṭan chuan, “Awle, eng lehkhabu nge kan zir ang?” tiin min zâwt a. Amah vêk chuan, “Ka lehkhabu pêk che kha aw,” a ti a. Kei chuan, “Ka chhiar zo tawh,” ka ti a. Unau Gardner-a chuan dam tak hian, “A nih chuan, bung khatna hi sawiho lawk i la,” a ti a. Ka lo hriat kim tâwk lohzia chu mak ka ti khawp mai. Ka Bible hman lai King James Version aṭangin Bible chângte min chhiartîr a. A tâwpah, Pathian dik Jehova chanchin chu ka hre ta a ni. Jim tia ka koh mai ṭhin Unau Gardner-a nên chumi tûk chuan Thutak lehkhabu bung thumna thleng kan zir zo va. Chumi hnu aṭang chuan, Nilaithawhṭan zîng apiangin bung thum zêl kan zir zo ṭhîn. Chutianga zir chu nuam ka ti khawp mai. Charles T. Russell-a nêna inlaichînna hnai tak nei chutiang hriak thih unaupa hnên aṭanga zirtîrna dawn chu chanvo hlu a va ni êm!

Chawlhkâr eng emaw zât a liam hnu chuan, thuchhuahtu ka rawn ni a. In tin kala rawngbâwlnaa tel chu awlsam lo mah se, unau Jim-a chuan min ṭanpui a ni. (Tirh. 20:20) Unau Jim-a nêna kan thawh dun ṭhin avângin, thu hrilh rawngbâwlna chu nuam ka ti chho va. Rawngbâwlna hi ka chanvo neih hlu ber angin ka la thlîr reng a ni. Pathian hnathawhpui ka ni thei chu a va lâwmawm tak êm!—1 Kor. 3:9.

Tûnah chuan, ka mi mal thil—Jehova chunga ka hmangaihna hmasa chungchâng hrilh che u ka duh a. (Thup. 2:4) Chu hmangaihna chuan indo laia ka thiltawn râpthlâk tak takte leh fiahna dang tam takte hmachhawn thei tûrin min ṭanpui a ni.—Is. 65:17.

Kum 1971 nipui laia ni eng emaw bîk pakhat chu ka la hre reng. Chumi nî chuan ka nu leh pate’n min awmtîrna condominium aṭanga hnawhchhuah ka ni a. Ka pa hrawn chuan chu a inah chuan Jehova Thuhretute awmtîr chu a phal lo! Chutih lai chuan sum pawh ka nei tam lo va. Hna ka thawhna damdawi in chuan chawlhkâr hnih dan zêlah hlawh min pe a, ka hlawh zawng zawng deuhthaw chu Jehova aiawhtu ṭha tak nia ka lan theih nân, rawngbâwlnaa hâk tûr thawmhnaw lei nân ka hmang a. Sum tlêm azâwng ka khâwl ve a; mahse, chu chu ka seilenna Michigan state-a bank pakhatah ka dah a. Chuvângin, ni eng emaw zât chhûng chu ka motor chhûngah ka chêng a. Gas-station-a inthiarna hmunahte ka inbual ṭhîn a ni.

Ka motor chhûnga ka chên lai chuan, ni khat chu, damdawi ina ka hna ka zawh veleh Kingdom Hall-ah ka kal a, rawngbâwlna inkhâwm ṭan hma, dârkâr hnih khat vêlah ka va thleng a. Tu ma min hmuh theih lohna hmun, Kingdom Hall hnung lama ka awm lai chuan Vietnam rama ka thiltawnte—mihring taksa hâl rimte leh thisente—chu ka mitthlaah a lo lang leh a, ka rilru a buai hle a ni. “Ka dam khawchhuak ang em? Ka dam khawchhuak ang em?” tia ṭhalaite au ri chu a taka hria leh hmu ang maiin ka rilruah a la châm reng a. An thi ngei dâwn tih ka hria; mahse, thu dik hrilh lovin, an dam khawchhuak leh ang tiin ka theih ang tâwkin ka thlamuan a. Chuta ka ṭhut lai chuan, ka lung a chhe ta hle a ni.

Tichuan, Jehova hnênah mittui tla chungin ka ṭawngṭai a. (Sâm 56:8) Thawhlehna chungchâng chu tih tak zetin ka ngaihtuah a. Chu beiseina ropuizia chu ka hre ta! Jehova’n chûng ṭhalaite a kaihthawh leh hunah anni chuan a chungchâng thutak zir theihna hun remchâng an nei ang. (Tirh. 24:15) Chutih lai tak chuan, ka thinlung hi Jehova hmangaihnain a khat liam a. Chumi nî chu ka tân ni pawimawh tak a la ni reng a. Chumi hun aṭang chuan, nuna harsatnate ka tawh apiangin, Jehova ka hmangaihna hmasa ber hriat chhuah chu ka tum tlat a ni.

Indo chhûngin mite chuan thil râpthlâk tak takte an ti a, kei pawh ka bâng bîk lo. Mahse, ka Bible châng duh ber pahnih ka ngaihtuah apiangin thlamuanna ka nei ṭhîn. Pakhat chu Thu Puan 12:10, 11 a ni a, chutah chuan Diabola chu kan thu hrilhna leh Berâmno thisen avângin hnehin a awm tih a sawi a. A pahnihna chu Galatia 2:20 a ni a, chu Bible châng aṭang chuan Krista Isua chu “ka tân” a thi tih ka hria. Jehova chuan Isua thisen kal tlangin mi en tih leh ka thil lo tih tawhte chu min ngaihdamsak tih ka hria a ni. Chumi hriatna chuan chhia leh ṭha hriatna thiang tak min neihtîr bâkah, hmangaihna nei tak kan Pathian Jehova chungchâng thutak hre tûra theih tâwp chhuaha mi dangte ṭanpui tûrin min chêttîr a ni.—Heb. 9:14.

Ka nun ka han thlîr lêt hian, Jehova’n min ngaihsak reng ṭhin avângin ka lâwm tak zet a. Entîr nân, unau Jim-a’n ka motor chhûnga ka chêng tih a hriat chuan in luah tûr nei unaunu pakhat min hmêlhriattîr a. Jehova chuan Jim-a leh chu unaunu hmangin chênna tûr in ṭha min pe tih ka ring tlat a. Jehova chu a va ṭha tak êm! Ani chuan amah chibai bûktu rinawmte chu a ngaihsak tak zet a ni.

Kum 1971, May thlaah loh theih lohvin Michigan-a ka kîr leh a ngai a. Florida, Delray Beach Kohhran ka chhuahsan hmain, ka motor hnung lamah chuan thu leh hla chhuah tam tak dah khatin hmâr lam panin ka chhuak ta a. Georgia state aṭanga ka chhuah leh hmain chûng thu leh hla chhuahte chu ka sêm zo vek a ni. Ka thlenna apiangah ṭhahnemngai takin chanchin ṭha ka hril zêl a. Tân inahte leh vântlâng inthiarna hmunahte pawh ka hril zêl a ni. Chûng ka thu hrilhte zîngah chuan thutak pawmtu an awm tawh leh tawh loh ngaihtuah chângte ka nei ṭhîn.—1 Kor. 3:6, 7.

Mahse, thutak ka hriat tirh chuan remhriatna ka lantîr reng lo; a bîk takin, ka chhûngte hnêna thu ka hrilh hian a ni lehzual. Jehova ka hmangaihna a nasat êm avângin, anmahni ngaihtuah lovin, tlang takin ka sawi ṭhîn a. Ka ute pahnih John-a leh Ron-a te chu ka hmangaih êm avângin thutak chu pawm luihtîr ka tum ṭhîn a. Mahse, a hnuah ngaihdam ka dîl leh a ni. Thutak an pawm theih nân an tân ka ṭawngṭai zawm zêl a. Chumi hun aṭang chuan, Jehova’n mite hnêna thu ka hrilh leh zirtîr hunah remhriatna nei lehzual tûrin min ṭanpui a ni.—Kol. 4:6.

Ka nunah hian Jehova nêna kan inlaichînna hi ka dah pawimawh ber reng a. Mahse, mi dangte pawh ka hmangaih hle a; a bîk takin ka nupui duh tak Susan-i hi ka hmangaih hle a ni. Jehova rawngbâwl zawm zêl thei tûra min ṭanpuitu tûr nupui chu ka duh a. Susan-i hi Jehova hmangaihtu thlarau lama chak tak a ni a. Kan inngaihzâwn laiin ni khat chu Rhode Island-a an inah ka va lêng a. Ani chu pâwnah lo ṭhuin Vênnainsâng leh Bible a lo chhiar a. Ka rilru khawihtu pakhat chu a thu chhiarte chu zir tûr thuziak ni lo mah se, chuta târ lan Bible châng zawng zawng a chhiar vek hi a ni. Jehova nêna an inlaichînna chu a ngai pawimawh hle tih ka hmu a. Tichuan, kum 1971, December thlaah kan innei a. Min thlâwptu ṭha tak ka neih avângin Jehova chungah ka lâwm hle. Amah ka duh êm êm nachhan chu kei ai maha Jehova a hmangaih zâwkna hi a ni.

Jehova chuan fapa pahnih, Jesse-a leh Paul-a min pe a. Jehova chuan anni pawh a ṭanpui a ni. (1 Sam. 3:19) Thutak chu mahni ta an nihtîr avângin kan lâwm hle a. Kum 20 chuang hunbi kimin Jehova rawng an bâwl ve ve tawh a. Jehova chunga an hmangaihna hmasa ber chu an la hriat reng avângin vawiin nî thleng hian a rawng an la bâwl reng a ni. Ka mo pahnih, Stephanie-i leh Racquel-i pawh ka fanute ang chiahin ka en a, ka chhuang hle. Ka fapate hian thinlung zawng zawnga Pathian Jehova hmangaihtu nupuia an neih avângin ka lâwm tak zet a ni.—Eph. 6:6.

Rhode Island-ah kum 16 chhûng rawng ka bâwl a, chutah chuan ṭhian ṭha tam tak ka nei a. Chuta ka thawhpui kohhran upa ṭha tak takte chu ka la hre reng a ni. Chu bâkah, min ṭanpuitu bial kantute chungah pawh ka lâwm tak zet bawk. Jehova hmangaihtu chûng unaupate nêna rawngbâwl tlân theih chu chanvo hlu a va ni tak êm! Kum 1987-ah, mamawh zualna hmun North Carolina-a rawngbâwl tûrin kan insawn a, chutah pawh chuan ṭhian ṭha tam tak kan nei leh a ni. *

Kum 2002, August thla khân, Susan-i nên United States, Patterson Bethel-a rawngbâwl tûra sâwmna chu kan pawm a. Service Department-ah ka thawk a, Susan-i chu laundry-ah a thawk a ni. Chuta thawh chu nuam a ti hle! Tichuan, kum 2005, August thla khân, Governing Body member nia rawngbâwl theihna chanvo hlu ka dawng a. He chanvo thar atân hian tling lo ni hian ka inhria a. Ka nupui duh tak pawhin chu chanvoin a ken tel mawhphurhna te, hna te, leh khual zinte a ngaihtuahin a huphurh hle a. Susan-i chuan thlawhnaa khualzin hi a hlau thei hle; mahse, thlawhnain kan zin nasa hle thung! Ani chuan Governing Body member dang nupuite hnên aṭanga a dawn fuihnate’n theih tâwp chhuaha min thlâwp tlat tûrin a ṭanpui nasa hle tih a sawi. Ka tâna ṭanpuitu ṭha tak a nih avângin ka hmangaih tak zet a ni.

Ka office-ah chuan nun nuam tak ka nei tih min hriattîrtu thlalâk tam tak ka târ a. Jehova chunga ka hmangaihna hmasa ber chu hriat reng ka tum tlat avângin malsâwmna tam tak ka dawng a ni.