A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Endnote

Endnote
  1.  Babulon Khaw Ropui Nihna Hriat Theih Dân

  2.  Engtikah Nge Messia A Lo Lan Ang?

  3.  Thisen Telna Inenkawl Dânte

  4.  Nupa Awm Hranna

  5.  Kût Nîte leh Ni Serhte

  6.  Inkaichhâwn Theih Natnate

  7.  Sumdâwnna leh Dân Lam Thilte

 1. Babulon Khaw Ropui Nihna Hriat Theih Dân

Engtin nge “Babulon Khaw Ropui” hian sakhaw dik lo zawng zawng a entîr tih kan hriat? (Thu Puan 17:5) Hêngte hi ngaihtuah ang che:

  • Khawvêl pumah a phusa. Babulon Khaw Ropui chu “mipui te, hnam te” chunga ṭhua târ lan a ni a. “Leia lalte chunga rorêltu chu a ni.”—Thu Puan 17:15, 18.

  • Ani chu politics lam emaw, sumdâwnna lam emaw a ni thei lo. ‘Leia lalte’ leh ‘sumdâwngtute’ chu a chhiatnaah an tel lo.—Thu Puan 18:9, 10, 15-17.

  • Pathian nihna a thup. Ani chuan sawrkâr thuneitute chu sum a hmuh theih nân leh an duhsakna a dawn theih nân a thurualpui a; chuvângin nawhchizuar tia koh a ni. (Thu Puan 17:1, 2) Hnam zawng zawnga mite chu a bum a. Mi tam takte thihna mawh a phur bawk.—Thu Puan 18:23, 24.

Zirlai 13 point 6-a kîr lehna

 2. Engtikah Nge Messia A Lo Lan Ang?

Bible chuan Messia a lo lan hmain hapta 69 a liam tûr thu a sawi lâwk.—Daniela 9:25 chhiar rawh.

  • Engtikah nge hapta 69 a inṭan? B.C.E. 455-ah a inṭan a ni. Chumi hunah chuan, Ram Awptu Nehemia chu Jerusalem khawpui “tung ding leh sa ṭha” tûrin a va thleng a ni.—Daniela 9:25; Nehemia 2:1, 5-8.

  • Hapta 69 chu engtia rei nge a nih? Bible hrilh lâwkna ṭhenkhatah chuan, ni khat chuan kum khat a entîr ṭhîn a. (Numbers 14:34; Ezekiela 4:6) Chuvângin, hapta khatin kum sarih a entîr a ni. He hrilh lâwknaah hian, hapta 69 chu kum 483-ah a chhuak a ni (hapta 69 x ni 7).

  • Engtikah nge hapta 69 a tâwp? B.C.E. 455 aṭanga kum 483 kan chhiar ṭan chuan, C.E. 29-ah a tâwp a. a Chu chu Isua’n baptisma a chan a, Messia a nih kum chiah a nih chu!—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Zirlai 15 point 5-a kîr lehna

 3. Thisen Telna Inenkawl Dânte

Dam lo chu ama thisen ngei hmanga inenkawl dân chi hrang hrang a awm a. Chûng zînga ṭhenkhat—thisen pêk te leh inzai hmaa mahni thisen phawrha lo dah khâwl ang chi te—chu Kristiante tân pawm theih a ni lo.—Deuteronomy 15:23.

Mahse, tih dân dangte chu pawm theih a ni mai thei. Chûngah chuan thisen test te, thisen dah ṭhat ngai lova thisen thlitfai hnua inthun lehna hemodialysis te, thisen pawlh dalna hemodilution te, leh zaina leh hliamna hnuhma aṭanga chhuak thisen thlitfaia inthun lehna cell-salvage te, a nih loh leh lung leh chuap aiawh khâwl hmannate a tel a ni. Kristian tinte chuan a inenkawl dân tûrah te, natna hrik an zawnnaah te, leh tûna a inenkawlnaah te chuan a thisen hman a nih dân chungchângah mahni tân thu tlûkna a siam tûr a ni. Hêngte hmanga inenkawlna kawngah doctor-te tih dân chu tlêmin a danglam deuh pawh a ni thei. Chuvângin, Kristian chuan a inzai hmain, natna zawn nâna thisen an lâk hmain, leh inenkawl dân engemaw tak a thlan hmain a thisen an hman dân tûr chu chiang taka a hriat ngei a ngai a ni. A hnuaia zawhnate hi ngaihtuah ang che:

  • Ka thisen ṭhenkhat chu pâwn lama luan chhuahtîr a nih chuan, a luang lai chu hun engemawti chhûng a châwl pawh a ni thei a, chu chu engtin nge ni ang? Ka chhia leh ṭha hriatnain chu thisen chu ‘leia leihbuak’ ngai lo, ka taksa chhûnga mi angin a la thlîr thei ang em?—Deuteronomy 12:23, 24.

  • Ka inenkawl laiin, ka thisen ṭhenkhat chu lâk chhuah leh khawih danglam a nih hnuah, ka taksaah thun luh leh ni ta se engtin nge ni ang? Chu chuan Bible zirtîr ka chhia leh ṭha hriatna chu a ti buai ang em? Nge ni a, chutiang inenkawl dân chu ka pawm mai zâwk dâwn?

Zirlai 39 point 3-a kîr lehna

 4. Nupa Awm Hranna

Pathian Thu chuan nupate chu awm hrang tûrin a ti lo; awm hranna chuan a tuemaw zâwk tân pawh mi dang neih phalna a pe lo bawk. (1 Korinth 7:10, 11) Mahse, Kristian ṭhenkhatin awm hran an ngaihtuah theihna dinhmun a awm a ni.

  • Duhrêng vânga chhûngkua a enkawl lohvin: Pasal chuan a chhûngkua chu an mamawh bulpuite takngial pawh nei lo khawpin a châwm duh lo.—1 Timothea 5:8.

  • Nasa taka kut thlâk a nihin: Kutthlâkna chu a kawppui hrisêlna leh nunna atân a hlauhawm hial thei.—Galatia 5:19-21.

  • Pathian Jehova nêna a inlaichînna atâna hlauhawm tâwp khâwk a nihin: A kawppui chuan Jehova rawngbâwl chu thil theih loh a nihtîr.—Tirhkohte 5:29.

Zirlai 42 point 3-a kîr lehna

 5. Kût Nîte leh Ni Serhte

Kristiante chuan Jehova tilâwm lo kût nîte chu an lâwm lo va. Mahse, Kristian tinte chuan chûng kût nîte nêna inkûngkaih dinhmun ṭhenkhat a chinfel dân tûr erawh chu Bible zirtîrna hmanga sawizawi tawh a chhia leh ṭha hriatna milin thu tlûkna a siam tûr a ni. Entîrna ṭhenkhat lo ngaihtuah ta i la.

  • Tuemawin kût nî chibai a bûk che. “Ka lâwm e,” tiin i chhâng thei a. Mahse, mi chuan kût nîte i hman loh chhan hriat a duh chuan ṭha takin i hrilhfiah thei a ni.

  • Jehova Thuhretu ni lo i kawppui chuan kût nî engemaw tak denchhena neih chhûngkaw chaw ei khâwmnaa tel tûrin a sâwm che. I chhia leh ṭha hriatnain kal a rem tih chuan, i kawppui hnênah chaw ei khâwmnaah chuan milem biakna thiltihte a tel dâwn a nih chuan, i tel theih dâwn loh tûr thu a hma aṭangin i hrilhfiah sa thei a ni.

  • I hnathawhna pu chuan kût neih chhûngin bonus a pe che. Bonus chu i hnâwl tûr a ni em? Ni kher lo ve. I pu chuan bonus chu kût lawmna angah a ngai nge ni a, ṭha taka hna i thawh avânga a lâwmzia lantîrna angin a ngai mai zâwk?

  • Kût neih chhûngin tuemawin thilpêk a pe che. Thilpêk petu che chuan heti hian a sawi mai thei: “He kût hi i lâwm lo tih chu ka hria; mahse, hei hi pêk ve hrim hrim che ka duh,” tiin. A petu che chuan i chungah ṭhatna a lantîr duh vâng pawh a ni thei. Kawng leh lamah chuan, i rinna fiah a duh vâng nge ni a, a nih loh leh kût nîte lawmtîr ve che a duh vâng zâwk? He thu i ngaihtuah hnuah thilpêk lâk leh lâk loh chu nangma thu tlûkna siam tûr a ni. Kan thu tlûkna siam zawng zawngah chhia leh ṭha hriatna thiang neih a, Jehova chunga rinawm chu kan duh a ni.—Tirhkohte 23:1.

Zirlai 44 point 1-a kîr lehna

 6. Inkaichhâwn Theih Natnate

Mite kan hmangaih avângin, inkaichhâwn theih natna mi dangte kaitîr lo tûrin kan fîmkhur hle a. Chuvângin, inkaichhâwn theih natna kan nei emaw, nei nia kan inrinhlelh emaw chuan kan fîmkhur hle ang. A chhan chu Bible-in: “Nangmah i inhmangaih angin i vêngte i hmangaih tûr a ni,” tia thu min pêk vâng a ni.—Rom 13:8-10.

Engtin nge inkaichhâwn theih natna neitu chuan vêngte hmangaihna a lantîr theih? Ani chuan mi dangte nêna inchibaina, inkuahna, leh infawhna ang chi inngainatna lantîrnate chu a pumpelh ang. Miin a chhûngkua a vênhim duh avânga lênga a sâwm theih loh chuan, chu chu lungnih loh nân a hmang lo vang. Chu bâkah, baptisma a chan hmain, a ruala chang ve tûr mi dangte vênhim an nih theih nân upate râwn khâwmtu coordinator hnênah a dinhmun a hriattîr tûr a ni. Nula tlangvâl inngaihzâwn ṭan hmain, tûn hmaa inkaichhâwn theih natna lo nei mai theitu chuan mahni duh thuin a thisen a test tûr a ni bawk. Chutianga tiin, ‘mahni ta ta mai en lovin, mi dang ta pawh i en’ a ni tih i lantîr a ni.—Philippi 2:4.

Zirlai 56 point 2-a kîr lehna

 7. Sumdâwnna leh Dân Lam Thilte

Sum leh pai lam leh sumdâwnna lam thila intiamna rêng rêng ziaka dah thlapna chuan buaina tam tak min pumpelhtîr thei a—kan intiampui chu kan Kristian unau a nih pawhin chutianga tih tho tho tûr a ni. (Jeremia 32:9-12) Chutichung pawhin, sum leh pai lam emaw, thil dang emaw chungchângah Kristiante inkârah thu inhmuh lohnate a la chhuak thei tho va. Chûng chu an pahnih inkârah inrem tak leh hmanhmawh taka chinfel theih a ni tlângpui ṭhîn.

Mahse, inbumna leh insawi chhiatna ang chi thil pawi zâwkte chu engtin nge kan chinfel ang? (Matthaia 18:15-17 chhiar rawh.) Isua’n rahbi pathum min pe a ni:

  1. In inkârah chinfel theih tum rawh.—Châng 15 en rawh.

  2. A theih loh chuan, kohhrana mi puitling pakhat emaw, pahnih emaw hruai rawh.—Châng 16 en rawh.

  3. Buaina chinfel theih a la nih loh cheu chuan, chumi hunah chauh upate ṭanpuina dîl rawh.—Châng 17 en rawh.

Jehova leh a kohhran chunga hming chhiatna a thlen theih avângin, kan unau nêna kan buaina a tam zâwk chu court-ah kan thlen tûr a ni lo. (1 Korinth 6:1-8) Amaherawhchu, dinhmun ṭhenkhat chu court-a chinfel a ngai a ni: dân ang taka inṭhen nân te, fate awmpui phalna neih nân te, inṭhen hnua châwmna dawn nân te, zângna dawmna hmuh nân te, sumdâwnna tlâkchhiatna thu buai te, a nih loh leh thurochhiaha tel lo ro hmuh nânte a ngai a ni. Chutiang thila thu buai a ṭha thei ang bera rem tumtu Kristian chuan Bible thu a bawhchhe lo.

Inpâwngsualna te, naupang khawih chhiatna te, tharuma inbeihna te, thil lian tham rûkna te, a nih loh leh tualthahna ang chi dân bawhchhiatna râpthlâk takahte chuan, sawrkâr thuneitute hnêna report-tu Kristian chuan Bible thu a bawhchhe lo bawk.

Zirlai 56 point 3-a kîr lehna

a B.C.E. 455 aṭanga B.C.E. 1-na thleng chu kum 454 a ni a. B.C.E. 1 aṭanga C.E. 1-na inkârah (kum 0 a awm loh avângin) kum khat a tla a. Tichuan, C.E. 1 aṭanga C.E. 29 thleng chu kum 28 a ni. Hemi kumte belhkhâwm hi kum 483 a ni.