A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Hman Tlâk Tawh Lo Nge Ni A, A Tûn Lai Lutuk Zâwk?

Hman Tlâk Tawh Lo Nge Ni A, A Tûn Lai Lutuk Zâwk?

SCIENCE LAM

BIBLE HI SCIENCE LAM LEHKHABU NI LO MAH SE, A CHHUNGA THUTE HI ZIAH ZAWH A NIH HNUAH PAWH A LA DIK ZEL A NI. ENTIRNA ṬHENKHAT HI HAN NGAIHTUAH TEH.

Lei leh vân hian awm ṭan hun a nei em?

Scientist hruaitute chuan awm ṭan hun nei lovah an lo ring tawh ṭhîn a. Tûnah chuan lei leh vânin awm ṭan hun a nei tih an pawm tlângpui tawh a. Bible sawi chu englai pawhin a dik reng a ni.—Genesis 1:1.

Leilung pianhmang chu eng nge ni?

Hmân lai chuan, mi tam takin leilung chu a phêk niin an ngai a. B.C.E. kum zabi panganaah Grik scientist-te chuan leilung chu mûm niin an sawi a. Mahse, chumi hma daih aṭang tawhin—B.C.E. kum zabi pariatnaah—Bible ziaktu Isaia chuan “a mûm” tia lehlin theih thu mal, “leilung kualkhungna,” tih ṭawngkam chu a lo hmang tawh a ni.—Isaia 40:22.

Vân khi a chhe thei ang em?

B.C.E. kum zabi palinaa Grik mi fing Aristotle-a chuan thil chhiat theihna chu he leiah chauh a awm thei a, arsi dêt chuaina vânte chu a danglam ngai lovin, a chhe thei ngai lo a ti. Chu ngaih dân chu kum zabi tam tak chhûngin a lâr hle a ni. Mahse, kum zabi 19-naah, scientist-te chuan thilte chu zawi zawiin a chhe thei tih ngaih dân an nei ta a. Thil engkim, vânna mi emaw, leia mi emaw pawh ni se, chhe thei a ni tih an pawm ta a ni. He ngaih dân chawi lârtu scientist pakhat Lord Kelvin-a chuan lei leh vân chungchângah Bible-in: “Silhfên angin a la hlui ang,” tia a sawi chu a hria a. (Sâm 102:25, 26) Bible zirtîr angin, Kelvin-a chuan Pathianin A thil siamte chhe lo tûrin a vênghim thei tih pawh a ring bawk.—Thuhriltu 1:4.

Kan leilung ang chi planet-te hi engin nge chawi kâng?

Aristotle-a chuan vâna thil siam zawng zawngte hi huang khat chhûnga inhlâwm khâwm angin an awm a, leilung hi a lai berah a awm a ni tiin a zirtîr a. C.E. kum zabi 18 lai vêl khân, scientist-te chuan arsi-te leh planet-te chu engmah lova khai kân niin ngaih dân an nei a. Mahse, B.C.E. kum zabi 15-na hun laia ziah Joba buah chuan Siamtuin “lei chu engmah lovah a khai kâng,” tih kan chhiar a ni.—Joba 26:7.

DAMDAWI LAM

BIBLE HI DAMDAWI LAM LEHKHABU NI LO MAH SE, A HUN LAIA HRISELNA LAM HRIATNA AIA SANG ZAWK TAR LANGTU THU BULTE A CHUANG.

Dam lote dah hranna.

Mosia Dân chuan phârte chu mi dangte laka dah hrang tûrin a ti a. Middle Ages hun laia hri lêng a awm hma zawng chuan damdawi lama doctor-te chuan he thu bul ṭangkaina hi an hre lo a ni.—Leviticus, bung 13 leh 14.

Mitthi ruang khawih hnua insilfaina.

Kum zabi 19-na hma zawng chuan, dam lo enkawltute chuan mitthi ruangte an khawih hnuah kut sil lovin dam lo dangte chu an enkawl zui mai ṭhîn a. Chu chuan mi tam tak thihna a thlen a ni. Mahse, Mosia Dân chuan mitthi ruang khawihtu chu dân angin a thianghlim lo tih a sawi. Chutiang dinhmunah mi chu a intihthinghlim theih nân tui hmang tûra tih a ni. Chûng sakhaw thiltih dân chu hrisêlna lamah pawh a ṭangkai tih a chiang hle.—Numbers 19:11, 19.

Zunram inthiarna.

Kum tin hian, naupang maktaduai chanve aia tam chu kaw ṭha lo natna avângin an thi a, chu chu mihringte’n zun-êk ṭha taka an inthiar loh vâng a ni deuh ber. Mosia Dân chuan mihringte chênna aṭanga hla takah zunram inthiar tûr leh leia vûr tûrin a hrilh a ni.—Deuteronomy 23:13.

Serhtan hun.

Pathian Dân chuan mipa naupang chu a pian aṭanga ni riat nîah serh tan tûrin a ti a. (Leviticus 12:3) Nau piang hlimte chu chawlhkâr khat hnuah chauh an thisen a khang thei tlângpui tia hriat a ni. Damdawi lam inenkawlna changkang tak awm hma Bible hun lai chuan serhtan tûra chawlhkâr khat nghah chu invênna ṭha tak a ni.

Rilru leh taksa lam hriselna inzawm dân.

Damdawi lama mi thiamte leh scientist-te chuan hlimna, beiseina, lâwmna leh ngaihdam duhna ang chi rilru put hmang ṭhain taksa hrisêlnaah nasa takin nghawng a nei tih an sawi a. Bible chuan: “Thinlung hlim hi damdawi ṭha tak a ni a, thinlung lungchhia erawh chuan ruh a tiro ṭhîn,” tiin a sawi.—Thufingte 17:22.