A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Bible—Rinchhan Tlâk Thutak Lo Chhuahna Bul

Bible—Rinchhan Tlâk Thutak Lo Chhuahna Bul

Mihring chanchin tluan chhuakah hian, ṭobul hrang hranga mite chuan Bible hi rinchhan tlâk thutak lo chhuahna bul niin an ngai a. Tûn laiah, mi maktaduai tam takin Bible zirtîrnate chu an zâwm a ni. Mahse, mi ṭhenkhat chuan Bible hi rin tlâk loh leh thawnthu mai nia ngaiin an hnâwl thung. Eng nge i ngaih ve dân? Bible-ah hian thutak kan hmu thei em?

BIBLE KAN RIN THEIH CHHAN

Bible hi rinchhan tlâk a nih leh nih loh engtin nge i hriat theih? Entîrna pakhat hi han ngaihtuah teh: I ṭhian pakhatin kum tam tak chhûngin thu dik chauh a hrilh ṭhîn che a nih chuan, ani chu mi rin tlâk niin i ngai ngei ang. A nih leh, Bible hian rinchhan tlâk ṭhian angin, eng lai pawhin thutak a sawi reng em? Entîrna ṭhenkhat hi lo chhinchhiah ang che.

Ziaktu Rinawmte

Bible ziaktute chu mi rinawm tak an ni a, thil sual an tihte leh an tlin lohnate pawh an târ lang fo ṭhîn a ni. Entîr nân, zâwlnei Jona chuan a thuâwih lohna chungchâng chu a ziak a. (Jona 1:1-3) Dik tak chuan, a hming chawia a ziah Bible bu chu Pathianin amah a zilh dânin a titâwp a; mahse, a rilru put hmang a siam ṭhat dân erawh a târ lang lo. (Jona 4:1, 4, 10, 11) Bible ziaktu chûng mi rinawm takte chuan thutak an ngaih pawimawhzia an târ lang a ni.

Thutak Ṭangkaina

Bible hian thiltih dân chungchângah thurâwn ṭangkai tak a pe reng ṭhîn em? Pe teh meuh mai. Entîr nân, Bible-in inlaichînna ṭha neih reng dân a sawite hi lo chhinchhiah ang che: “Chutichuan, thil engkim miin in chunga an tiha in duh tûr ang apiang chu, mi chungah pawh ti ve rawh u.” (Matthaia 7:12) “Chhânna nêmin thinur a tikiang ṭhîn a, ṭawng huatthlala erawh chuan thinur a chawk tho ṭhîn.” (Thufingte 15:1) Ni e, Bible thutakte chu ziah a nih laia a ṭangkai ang bawkin, tûn laiah pawh a la ṭangkai reng a ni.

Mihring Chanchinah A Dik

Kum tam tak chhûnga thil hlui chanchin zir mite thil hmuh chhuahte chuan hmun hrang hrangah mi chi hrang hrang an awm tih leh Bible-a târ lan thilthlengte dikzia chu a nemnghet a ni. Entîr nân, hriat lâr vak loh thil pakhat finfiahna hi han ngaihtuah teh. Bible chuan Nehemia hun laiin, Jerusalema awm Tura mite (Tura rama Phoiniki mite) chuan “sangha te leh bungraw tinrêng te an rawn la a,” tiin a sawi.—Nehemia 13:16.

He Bible châng thlâwptu finfiahna a awm em? Awm e. Thil hlui chanchin zir mite chuan Israel ramah Phoiniki mite hman ṭhin bungruate an hmu chhuak a, chûng chu ram pahnihte inkâra insumdâwn tawnna thilte a nih an ring a ni. Chu bâkah, Mediterranean tuipui sangha te chu Jerusalem-ah hmuh a ni bawk. Thil hlui chanchin zir mite chuan chûng sangha te chu hmun hla tak aṭanga lo kal sumdâwng mite lâk luh a nih an ring a. Finfiahnate endik a nih hnuah mi thiam pakhat chuan: “Nehemia 13:16-in Tura mite’n Jerusalem-ah sangha an zuar tia a sawi hi thil ni thei a ni,” tiin thu tâwp a siam a ni.

Science Lamah A Dik

Bible hi a bîk takin sakhuana leh mihring chanchin târ lanna lehkhabu a ni a. Mahse, science chungchâng a sawi hunah pawh science dik tak nên a inmil thlap a ni. Entîrna pakhat hi lo chhinchhiah ang che.

Kum 3,500 vêl kal ta khân, Bible chuan lei hi ‘eng mah lova khai kân’ a nih thu a sawi a. (Joba 26:7) Chu chu lei hi tui chungah a lâng tih leh satel lian takin a phur tia sawi ṭhin thawnthute nên chuan inang lo tak a ni. Joba bu ziah a nih hnu kum 1,100 vêlah mite chuan lei hi boruakah a inkhai kâng thei lo va, thil engemaw chunga a innghah a ngai niin an la ring zawm zêl a. Kum zathum kal ta, kum 1,687-ah chauh Isaac Newton-a’n lei hîpna chungchânga a zir bingna chu tichhuakin, lei hi hmuh theih loh chakna avângin vân boruakah a kal kual reng tiin a hrilhfiah a. Science lama he thil hmuh chhuah pawimawh tak hian a hma kum 3,000 aia tama Bible-in a lo sawi tawh chu a dikzia a rawn nemnghet chiang hle!

Hrilh Lâwkna Chungchângah A Dik

Bible hrilh lâwkna tam tak hi engtiang chiaha dik nge a nih? Entîrna pakhat: Isaia’n Babulon tlûk chhiatna chungchâng a hrilh lâwkna hi han ngaihtuah teh.

Hrilh Lâwkna: B.C.E. kum zabi pariatnaah, Bible ziaktu Isaia chuan a hnua lalram thiltithei tak khawpui lo ni Babulon chu tihchhiat a ni ang a, a tâwpah chuan tu mah an chêng tawh lo vang tih a sawi a. (Isaia 13:17-20) Isaia chuan chumi rawn hlenchhuaktu tûr chu a hming nên lama târ langin Kura a nih tûr thu a sawi a. Tuite chu a “tikang” ang tia sawiin, Kura beih dân tûr pawh a târ lang a ni. Chu bâkah, khawpui kawngkhârte chu khâr lohva a awm tûr thu pawh a sawi lâwk bawk.—Isaia 44:27–45:1.

A Thlen Famkimna: Isaia hrilh lâwk hnu kum 200 vêlah Babulon chu Persia lalin a rawn bei a. A hming chu tu nge ni? Kura a ni. Babulon khawpui chu nghet taka din a nih avângin, Kura chuan khawpui chhûnga luang lût Euphrates Lui chu hman ṭangkai a tum ta a. A mite chuan lui chu tikang tûrin a hnâr lamah tui kawng laiin an la pêng a. Chu chuan khawpui bang hrûla luang lui tui chu Kura sipaite’n mal thleng vêla an dai kai theih tûr khawpin a tikiam a ni. Mak tak maiin, Babulon mite chuan lui hmachhawn zâwnga awm kulh kawngkhârte chu an khâr theihnghilh hlauh mai a nih chu! Kura sipaite chuan kulh kawngkhâr inhawng aṭanga lûtin Babulon khawpui chu an hneh ta a ni.

Mahse, thil dang pakhat hriat chian tûr a la awm: Babulon khawpui chu luah lovin a awm em? tih hi. Kum zabi eng emaw ti chhûng chu, chutah chuan mite an la chêng zawm zêl a. Mahse, tûn laia Iraq ram, Baghdad khawpui bula awm Babulon khawpui chhe tawh chuan hrilh lâwkna a thlen famkimzia a finfiah a ni. Ni e, nakin huna thilthleng tûr chungchâng a sawi hunah pawh Bible chu a rin tlâk hle.