A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Hma Lam Hun Sawi Lâwkna

Hma Lam Hun Sawi Lâwkna

Nang leh i chhûngte hma lam hun tûr chu i ngaihtuah ngai em? In hausa ang nge, in rethei zâwk dâwn? Hmangaih in hlawh dâwn nge, mal tak in ni dâwn? In dam rei dâwn nge, in nun a tawi dâwn? Hêng zawhnate hi kum sâng tam tak chhûng mite lo ngaihtuah tawh a ni.

Tûn laia mi thiamte chuan khawvêl puma thilthlengte chu zirin hma lam hun tûr an sawi lâwk a. Tam tak chu a dik a, ṭhenkhat chu a dik lo va, a dangte chu a dik lo hulhual a ni. Entîr nân, kum 1912-ah, thîr hrui tel lova thu thawnna (wireless telegraph) siam chhuaktu Guglielmo Marconi-a chuan: “Thîr hrui tel lova thu inthawn theih hun a thlen chuan indo a ngai tawh lo vang,” tiin a sawi lâwk a. Kum 1962-a Beatles (zai thiam group) ngaina lotu Decca Record Company-a hotu pakhat chuan guitar tum pâwl hi an la chuai ang tih a ring a ni.

Mi tam tak chuan hma lam hun hriat tumin dawithiamte an pan a. Ṭhenkhat chuan arsi hmanga aien thiamte thurâwn an la a, magazine leh chanchinbu tam takah chuan horoscopes pawh hmuh tûr a awm reng bawk. Mi dang lehte chuan hma lam hun sawi lâwktute, a nih loh leh aien nâna siam lehkhaden-te, number-te, leh kut ziakte hmanga hma lam hun “sawi” lâwk thei nia an ngaih thlarau zâwlte chu an râwn ṭhîn bawk a ni.

Hma lam hun hriat lâwk an tumna lamah, hmân lai mi ṭhenkhat chuan zâwlneite—an biak pathian aiawha thusawitu puithiampa emaw, puithiamnu emaw chu an râwn ṭhîn a. Entîr nân, Lydia Lal Croesus-a chuan Grik ram Delphi khawpuia zâwlnei hnênah thilpêk hlu tak thawnin, Persia Lal Kura a do huna thilthleng tûrte hrilh lâwk tûrin a ngên a. Zâwlnei chuan Croesus-a’n Kura a va beih chuan “lalram ropui tak” chu tihchhiat a ni dâwn tih a sawi a. Croesus-a chu hlawhtlin inbeisei takin a kal chhuak a; mahse, tihchhiata awm lalram ropui tak chu amah zâwk a ni!

Chu zâwlnei hrilh lâwkna chiang lo tak chuan hlutna engmah a nei lo; a tu zâwk pawhin hnehna chang mah se, a sawi dik tho niin a lang. Croesus-a chuan a chhiatna thlentu thu dik lo a rin avângin engkim a chân phah a ni. Hma lam hun chungchânga tûn laia hrilh lâwkna lâr takte ngaihventute chuan hlâwkna an hmu em?