1. Engtin nge Pathian leh mihring sawrkârte thu kan âwih ve ve theih?

BIBLE chuan mihring sawrkârte thu zâwm tûrin min zirtîr a; mahse, mihring thu aiin Pathian thu kan zâwm reng tûr a ni tih min hrilh bawk. (Tirhkohte 5:29; Tita 3:1) Chu chu engtin nge kan tih theih ang? Isua chuan tu thu nge kan zawm ang tih hre tûra min ṭanpuitu thu bul pakhat a sawi a. Ani chuan: ‘Kaisara thilte chu Kaisara hnênah pein, Pathian thilte chu Pathian hnênah’ kan pe tûr a ni tih a sawi a ni. ^[1] (Endnote en rawh.) (Matthaia 22:21) Sawrkâr dânte kan zawm a, sawrkâr thuneitute kan zah a, chhiahte kan chawi hian, “Kaisara thilte chu Kaisara hnênah” kan pe a ni. (Rom 13:7) Mahse, Pathianin ti lo tûra min duh thil engemaw ti tûrin sawrkârin min phût hunah, chu chu zah thiam takin kan hnâwl ṭhîn a ni.

2. Engtin nge khawvêl politics-ah ṭan lam kan nei lo tih kan lantîr?

² ‘Pathian thilte Pathian hnêna’ kan pêk theih dân kawng khat chu, he khawvêl politics-a ṭan lam neih loh hi a ni a.  Hêng thilahte hian kan tualdâwih a ni. (Isaia 2:4) Jehova chuan mihring sawrkârte’n ro an rêl a remtih avângin, anni chu kan dodâl lo. Ram leh hnam hmangaihna avânga thiltih chi rêng rêngah hian kan tel lo bawk. (Rom 13:1, 2) Sawrkârte thlâk emaw, politician-te thunun emaw kan tum lo va, inthlannaah vote kan thlâk loh bâkah, politician nih kan tum hek lo.

3. Engvângin nge kan tualdâwih tlat ang?

³ Tualdâwih tûra Pathianin min hrilh chhan tam tak a awm a. A chhan pakhat chu, ‘khawvêl mi ni lo,’ Isua kan entawn vâng a ni. Ani chuan politics-ah emaw, indonaah emaw ṭan lam a nei ngai si lo. (Johana 6:15; 17:16) A chhan pahnihna chu, Pathian Ram kan thlâwp vâng a ni. Mihring sawrkârte kan thlâwp loh avângin, Pathian Ram chauhvin mihringte buaina zawng zawng a chingfel ang tia thu kan hrilh hunah, chhia leh ṭha hriatna thiang tak kan nei a. Sakhaw dik lote chuan politics-ah ṭan lam an nei a, chu chuan mi a ṭhen a ni. Mahse, kan tualdâwih avângin, khawvêl puma kan unaute nên kan inpumkhat a ni.—1 Petera 2:17.

4. (a) Tualdâwih a harsa zual dâwn tih engtin nge kan hriat? (b) Engvângin nge tualdâwih tlat tûrin tûnah kan inbuatsaih ang?

⁴ Mite’n politics-a ṭan lam nei tûra min beisei lohna hmuna awm pawh kan ni thei a. Mahse, Setana kalhmang tâwpna kan hnaih zawh poh leh kan tân tualdâwih a harsa zual ang. Tûn laia mite chu “huaikawmbâwl te” leh “thuhnudâwn lo te” an ni a, anni chu an inṭhen lehzual ang. (2 Timothea 3:3, 4) Kan unaute zînga ṭhenkhat chu an rama politics inthlâkthleng thutna chuan an chungah nghawng a nei a. Chuvângin, dinhmun harsa tak hnuaiah pawh tualdâwih tlat tûra kan lo inbuatsaih a ngai a ni. Kan inbuatsaih theih dân kawng li i lo ngaihtuah ang u.

5. Jehova chuan mihring sawkârte chu engtin nge a ngaih?

⁵ Tualdâwih tlat tûra kan inbuatsaih theih dân kawng khat chu, Jehova thlîr anga mihring sawrkârte thlîr hi a ni a. Jehova’n mihringte a siam khân, mi dang chunga rorêlsak tûrin a siam lo va. (Jeremia 10:23) Mi zawng zawng chu chhûngkaw khat angin a thlîr a ni. Mahse, mihring sawrkârte chuan an hnam chu ṭha ber anga sawiin, mite chu an ṭhen a. Sawrkârte chu ṭha tak anga a lan hunah pawh, harsatna zawng zawng an chingfel thei lo. Chu bâkah, kum 1914-a rorêl ṭan Pathian Ram hmêlmate an ni bawk. Nakin lawkah, he Lalram hian sawrkâr zawng zawngte hi a tiboral vek ang.—Sâm 2:2, 7-9 chhiar rawh.

6. Sawrkâr thuneitute chu engtin nge kan chei bâwl ang?

⁶ Mihring sawrkârte chuan remna leh, dân leh thupêk ṭhenkhat an kenkawh theih avângin Pathianin an awm a phal a. Chu chuan Pathian Ram chanchin ṭha hril tûrin min ṭanpui a ni. (Rom 13:3, 4) Pathian  chuan thlamuang taka amah kan biak theih nân, thuneitute tâna ṭawngṭai tûrin min hrilh hial bawk. (1 Timothea 2:1, 2) Dik lo taka cheibâwl kan nih chuan, sawrkâr thuneitute ṭanpuina kan dîl thei a. Chutiang chuan Paula’n a lo ti tawh a ni. (Tirkohte 25:11) Bible chuan mihring sawrkârte chu Setana’n a thunun tih sawi mah se, sawrkâr thuneitute chu a mal malin a thunun tih a sawi ngai lo. (Luka 4:5, 6) Chuvângin, sawrkâr hotu lian tuemaw chu Diabola’n a thunun angin ngaih dân kan siam ngai tûr a ni lo. Bible chuan mi dangte kan sawichhe tûr a ni lo tih a sawi si a.—Tita 3:1, 2.

7. Eng ngaihtuahna nge kan pumpelh ang?

⁷ An kal phung leh ngaih dânte kan hlâwkpui thei dâwn a nih pawhin, politician emaw, politics pâwl emaw duh bîk neih lohna hmangin Pathian thu kan âwih a. Hei hi a awlsam reng lo. Entîr nân, Jehova Thuhretute leh mite chunga hrehawm tawrhna tam tak thlentîrtu sawrkârte lakah mi an hel angah han mitthla teh. Chutiang helnaah chuan i tel lo ngei ang a; mahse, helte chu an dik a, an hlawhtlin i lo beisei ang em? (Ephesi 2:2) Tualdâwih tlat kan duh chuan, pâwl khat chu a dik zâwk emaw, a ṭha zâwk emaw anga ngaih chu kan pumpelh tûr a ni. Chu chu, kan thusawiah leh thiltihah a lang chhuak ang.

8. Tualdâwih a harsat hunah, engtin nge ‘fing tak’ leh “pawikhawih lovin” kan awm theih?

⁸ Kan tualdâwih tlat theih dân kawng hnihna chu, ‘rûl anga fing a, ṭhuro anga pawikhawih lova awm’ hi a ni a. (Matthaia 10:16, 17 chhiar rawh.) Harsatna lo thleng tûrte kan ngaihtuah lâwk hian kan “fing” a ni. Chûng dinhmun harsa tak kâra kan tualdâwih tlat chuan “pawikhawih lovin” kan awm tihna a ni. Chûng dinhmun ṭhenkhat leh tualdâwih tlata kan awmna tûra kan tih theihte chu i lo ngaihtuah ang u.

9. Mite kan biak hunah eng thilah nge kan fîmkhur ang?

⁹ Titina. Mite’n politics titi an vawrh ṭan chuan kan fîmkhur hle tur a ni. Entîr nân, Pathian Ram chungchâng tuemaw kan sawipui hunah, politics pâwl khat emaw, hruaitu pakhat emaw ngaih dân chu kan pawm leh pawm loh kan sawi lo vang. Mihringte’n an harsatna chingfel an tum dân sawipui ai chuan, Pathian Ramin harsatnate chu chatuanin a sukiang vek dâwn tih Bible aṭangin hmuhtîr zâwk ang che. Mite chuan neih inang inneihna, a nih loh leh nau tihtlâkna chungchâng sawia inhnial an duh chuan, Pathian Thuin chûng thute a sawi dân hrilh la, nunpui i tum dânte hrilh ang che. Mi ṭhenkhat chuan dân ṭhenkhat chu paih emaw, thlâk emaw tûr chungchâng an sawi chuan, ṭan lam kan nei lo va, mi chu a ngaih dân thlâk tûrin kan phût lui hek lo.

10. Engtin nge chanchin puanchhuahnaa thil kan en a, kan chhiar hunah kan tualdâwih a ni tih kan chian theih?

¹⁰ Chanchin puanchhuahna. A châng chuan chanchin thar chu ṭan lam bîk nei taka sawi a ni a. Hei hi sawrkârin chanchin tharte a thununna ramah a ni lehzual. Chanchin buaipuitu pâwl, a nih loh leh chanchin la khâwmtute chuan ṭan lam an neih chuan, an ngaih dân nei lo tûrin kan fîmkhur tûr a ni. Entîr nân, heti hian  inzâwt rawh, ‘Politics chungchâng an sawite ka pawm avângin, chanchin la khâwmtu tuemaw ber thusawi chu ngaihthlâk nuam ka ti em?’ tiin. Tualdâwih tlata i awm theih nân politics lama ṭan lam neite chanchin thar en emaw, chhiar emaw chu pumpelh la. A aiah, ṭan lam nei lote chanchin thar chu zawng zâwk ang che. I thu hriatte chu Bible-a “thu dik dân” nên khaikhin ṭhîn bawk ang che.—2 Timothea 1:13.

11. Kan thil neihte kan ngaih pawimawh lutuk chuan engtin nge tualdâwih a harsat theih?

¹¹ Hausak âtchilhna. Kan sum leh thil neihte kan ngaih pawimawh lutuk chuan tualdâwiha awm harsa kan ti thei ang. Kum 1970 hnuah Malawi rama Thuhretu tam takte chuan politics pâwl an zawm loh avângin an thil neih zawng zawng an chân a. Lungchhiatthlâk takin, ṭhenkhat chuan an nun nuam tak chân an duh lo a ni. Unaunu Ruth-i chuan, “Ṭhenkhat chu kan rualin an tlân chhia a, mahse, refugee camp chu hrehawm an tih êm avângin a hnuah party-ah lûtin, an in leh lo lamah an haw leh a ni,” tiin a sawi. Mahse, Pathian mi a tam zâwkte chu chutiang chu an ni ve lo. Sum an neih tlêm a, an neih zawng zawng an chân phahna tûr pawh ni se, an tualdâwih tlat a ni.—Hebrai 10:34.

12, 13. (a) Jehova’n mihringte chungchângah eng ngaih dân nge a neih loh? (b) Kan ram kan chapopui a ni tih engtin nge kan inhriat theih?

¹² Chapona. Mite chuan mahni chi te, hnam te, hnam dân te, khawpui te, a nih loh leh an ramte an chapopui chu thil pângngai tak a ni a. Mahse, Jehova chuan mi pakhat emaw, pâwl khat emaw chu a dang aia ṭha zâwkah a ngai lo. Ani ngaihah chuan kan inang tlâng vek a ni. Jehova chuan inang lo ṭheuhvin min siam a, he kan inan lohna hi kan hlimpuiin, kan ngaisâng thei a ni. Ani chuan kan hnam dânte kalsan tûrin min duh lo va. Mahse, mi dang aia ṭha zâwka inngai tûrin min duh lo bawk.—Rom 10:12.

¹³ A dangte aia ṭha zâwka ngaiin kan ram emaw, kan hnam emaw chu kan chapopui ngai tûr a ni lo. Kan chapopui a nih chuan, kan tân tualdâwih a harsa hle thei a ni. Hei hi kum zabi khatnaah a thleng ngai tawh a. Hebrai unau ṭhenkhat chuan Grik hmeithaite chu an ti ṭha lo va. (Tirhkohte 6:1) Chutiang chapona chu kan nei ṭan tih engtin nge kan inhriat theih? Hmun dang aṭanga lo kal unaupa emaw, unaunu emawin thurâwn a pêk hunah che, ‘Kan tih dân a ṭha zâwk,’ tiin i hnâwl nghâl mai em? I hnâwl nghâl a nih chuan, he zilhna pawimawh tak: “Mi tinin inngaitlâwm takin mahni aiin mi dang ṭha zâwkah ruat ṭheuh rawh se,” tih hi hre reng ang che.—Philippi 2:3.

14. Engtin nge ṭawngṭaina chuan min ṭanpui theih a, chu chu eng Bible entîrnate’n nge finfiah?

¹⁴ Kan tualdâwih tlat theih dân kawng thumna chu Jehova rinchhan hi a ni  a. Dawhtheihna leh insûmtheihna i neih theih nân thlarau thianghlim dîl rawh. Chûng miziate chuan sawrkârin rinawm lo leh dik lo taka thil a tih hunah a ṭanpui ang che. I tualdâwihna tiharsa thei dinhmunte hre thiam tûrin Jehova hnênah finna dîl la. Chûng dinhmunahte chuan thil dik ti tûrin a ṭanpuina dîl bawk ang che. (Jakoba 1:5) Jehova chunga i rinawm avângin tân inah khung emaw, kawng danga hrem emaw i ni mai thei a. Chutiang i nih chuan, i tualdâwih chhan chu chiang taka hrilhfiah theih nân huaisenna dîl bawk ang che. Jehova chuan chhel tûrin a ṭanpui ang che tih i ring nghet tlat thei a ni.—Tirhkohte 4:27-31 chhiar rawh.

15. Engtin nge Bible chuan tualdâwih tûra min ṭanpui theih? (“Pathian Thu Chuan An Tumna A Tinghet,” tih bâwm chu en bawk rawh.)

¹⁵ Jehova chuan min tihchak nân Bible min pe a. Tualdâwih tûra ṭanpuitu tûr che Bible chângte chu chhût ngun ang che. Bible i neih loh hun pawha a ṭanpui dâwn che avângin, Bible chângte chu zirin, by heart tum ang che. Bible chuan hma lam hun chungchânga Pathian thusawite i beiseina chu a tinghet thei bawk a. Tihduhdahnate tuar chhuak thei tûrin he beiseina hi kan mamawh a ni. (Rom 8:25) Khawvêl thara i tih duh berte inziahna Bible chângte chu thlang la, chuta awm angin inmitthla ang che.

16, 17. Tualdâwih tlat Pathian chhiahhlawh rinawmte hnên aṭangin eng nge kan zir theih? (A thupui chunga milem en rawh.)

¹⁶ Tualdâwih tlat tûra min ṭanpuitu a palina chu Jehova chhiahhlawh rinawmte entawn tûr siam ngaihtuah hi a ni a. Bible hun laia mi tam tak chu an huaisenin, tualdâwih tûra anmahni ṭanpuitu thu tlûkna fing an siam a ni. Babulon sawrkâr entîrtu milim hmaa kûn duh lo Sadraka, Mesaka, leh Abednegoa te hi han ngaihtuah teh. (Daniela 3:16-18 chhiar rawh.) Bible-a heti lai thu hian tûn laia Thuhretu tam tak chu huaisen tûr leh an awmna ram flag chibai  bûk lo tûrin a ṭanpui a ni. Isua chu politics-ah emaw, mite ṭhentu thil dangah emaw a tel lo. Entawn tûr ṭha a siam chuan a zirtîrte a ṭanpui ang tih a hria a. Heti hian a sawi a ni: “Thlamuang takin awm rawh u, keiin khawvêl ka ngam ta,” tiin.—Johana 16:33.

¹⁷ Kan hun laia Thuhretu tam tak chu an tualdâwih tlat a. An zînga ṭhenkhat chuan Jehova chunga an rinawm avângin nghaisak te, tân ina khung te, leh tihhlum hialte an tâwk a ni. An entawn tûr siam chuan huaisen tûrin min ṭanpui thei a. Turkey rama unaupa pakhat chuan: “Franz Reiter-a chu Hitler-a sipaia a ṭan duh loh avânga tihhlum unaupa la naupang tak a ni a. A thih hma zâna a nu hnêna a lehkha thawn ziah chuan Jehova chunga a rinna nasa tak a târ lang a. Hetiang fiahna ka hmachhawn ve a nih chuan, a entawn tûr siam chu zui ka duh ang,” tiin a sawi. ^[2]—Endnote en rawh.

18, 19. (a) Engtin nge in kohhrana unaute chuan tualdâwih tûra an ṭanpui theih che? (b) Eng nge tih kan tum tlat ang?

¹⁸ In kohhrana unaute chuan tualdâwih tûrin an ṭanpui thei che a. Dinhmun khirh taka i awm chuan upate chu hriattîr ang che. Bible aṭangin thurâwn ṭha tak an pe thei che si a. Chu bâkah, kohhrana mi dangin i dinhmun an hriat chuan, an fuih thei bawk ang che. I tâna ṭawngṭaisak tûrin ngên ang che. Mahse, keini pawhin kan unaute ṭanpuiin, an tân kan ṭawngṭaisak ve tûr a ni. (Matthaia 7:12) Lung in tâng unaute hming hre tûrin, jw.org-a thuziak NEWSROOM > LEGAL DEVELOPMENTS tih hnuaia hmuh theih, “An Rinna Vânga Tântîr Jehova Thuhretute—A Ram Azirin,” tih thuziak en ang che. Chuta hming ṭhenkhat chu thlangin, Jehova hnênah hêng unaute hi huaisenna pe tûr leh a chunga rinawm tlat tûra ṭanpui tûrin dîlsak ang che.—Ephesi 6:19, 20.

¹⁹ Tâwpna kan hnaih rual hian, sawrkârte chuan ṭan lam nei tûrin min nawr nasa zual sauh ang tih kan beisei thei a. Chuvângin, he khawvêl kehchhe kâra tualdâwihna vawng tlat tûrin, tûn ngeia kan inbuatsaih chu a va pawimawh tak êm! (ws16.04-E)