1. Min Siamtu chungchâng eng nge i zir tawh?

JEHOVA Thuhretu nia seilian i nih chuan, i naupan lai aṭangin Jehova chungchâng i zir ngei ang. Ani chu Siamtu a ni a, mize duhawm tak takte leh mihringte tâna thiltum ṭha tak a nei tih i hria a ni.—Gen. 1:1; Tirh. 17:24-27.

2. Engtin nge mi ṭhenkhatin Siamtu awm nia ringtute chu an thlîr?

² Mahse, mi tam tak chuan Pathian chu Siamtu a ni tih chu sawi loh, a awm pawh an ring lo va. Chu aiin, anni chuan nunna chu amaha lo inṭan a ni a, chumi hnuah nunna mâwlmang tak aṭangin zawi zawiin nunna famkimah a inthlâk danglam hret hret niin an ring a ni. Chutianga ringtute zînga ṭhenkhat chu lehkha thiam tak an ni a. Anni chuan science-in Bible hi a dik lo tih a finfiah tawh a, Siamtu rinna chu lehkha thiam lo te, mi mâwlte, leh awlsam tak bum theihte tân a ni tih an sawi bawk.

3. Engvângin nge kan rinna tihngheh tlat chu a pawimawh?

³ Mi thiam ṭhenkhat thlîr dân chuan Jehova chu hmangaihna nei tak min Siamtu a ni tih kan rinna chu a tinghîng ang em? Jehova chu min Siamtu a ni tih kan rinnaah a innghat thui hle. Siamtu kan rin nachhan chu mite’n ring tûra min hrilh vâng nge ni a, mahni ngeiin a finfiahnate kan zawn vâng zâwk? (1 Kor. 3:12-15) Jehova Thuhretute kan nihna chu eng anga rei pawh ni se, kan za hian rinna kan tihngheh reng a ngai a. Chutianga kan tih reng chuan Pathian Thu nêna inmil lo zirtîrna, ‘khawvêl thu fing leh bumna mai mai’ hmanga hruai kawiin kan awm lo vang. (Kol. 2:8; Heb. 11:6) Min ṭanpui tûrin he thuziakah hian (1) mi tam takin Siamtu an rin loh chhan, (2) min Siamtu Jehova rinna kan neih theih chhan, leh (3) rinna nghet tak kan nei reng theih chhante sawiho a ni ang.

4. Hebrai 11:1-a sawi angin, rinna dik tak innghahna chu eng nge ni?

⁴ Mi ṭhenkhat chuan rinna tih chu finfiahna awm lo thil eng emaw rinna niin an ngai a. Mahse, Bible sawi dân chuan chu chu rinna dik tak a ni lo. (Hebrai 11:1 chhiar rawh.) Pathian Jehova, Isua, leh vân lam Lalram ang chi mita hmuh theih loh thil awm tak takte rinna chu finfiahna chiang taka innghat a ni tih chhinchhiah ang che. (Heb. 11:3) Thuhretu rawn ni Scientist pakhat chuan: “Kan rinna chu science lama thu dikte hnâwl a, pâwngpaw rinna mai a ni lo,” tiin a sawi.

5. Engvângin nge mi tam takin nunna hi Siamtu tel lova inṭan nia an rin?

⁵ Heti hian kan inzâwt thei a ni: ‘Siamtu a awm tih finfiahna chiang tak a awm a nih si chuan, engvângin nge mi tam takin Pathian chu nunna petu anga an rin loh?’ tiin. Mi ṭhenkhat chuan mahniin finfiahna an zawng ngai lo va. Tûna Jehova Thuhretu lo ni ta Robert-a chuan: “Thil siam chungchâng chu school-ah târ lan a ni ngai lo va, chu chu thu dik niin ka ring ngai lo. Kum 20 chho bâwr vêl ka nih hma chu Jehova Thuhretute nên kan inbe ngai lo va; mahse, chumi hnu chuan Bible hian Pathianin thil engkim a siam tih rinna tûr chhan ṭha tak tak min pe tih an hnên aṭangin ka hre ta a ni,” tiin a sawi. *—“ Nu leh Pate Hnêna Ngenna,” tih bâwm chu en rawh.

6. Engvângin nge mi ṭhenkhatin Siamtu a awm lo nia an rin?

⁶ Mi ṭhenkhat chuan an hmuh theihte chauh an rin avângin Siamtu a awm chu an ring lo va. Mahse, lei hîpna ang chi mita hmuh theih loh chu a awm tak tak tih an ring leh lawi si.  Bible-a târ lan rinnaah hian “thil hmuh lohte” hriatfiahna a tel a ni. (Heb. 11:1) Mahni ngeiin finfiahnate hre tûr chuan hun pea kan zir a ngai a, mi tam takin chutianga tih chu an peih lo. Mahnia finfiahna zawng lotu chuan Pathian a awm lo niin thu tâwp a siam thei a ni.

7. Scientist zawng zawngte hian Pathianin lei leh vân a siam tih an hnâwl vek em? Hrilhfiah rawh.

⁷ Finfiahna an zir hnuah scientist ṭhenkhat chuan Pathianin lei leh vân a siam tih rinna an nei ta a. * A chunga târ lan tâk Robert-a angin, mi ṭhenkhat chuan university-a thil siam chungchâng zirna an neih ngai loh avângin Siamtu a awm lo niin an ring mai thei a ni. Mahse, scientist tam tak chuan Jehova chu an rawn hriain an hmangaih a. Chûng scientist-te  ang bawkin, lehkha kan thiam emaw, thiam lo emaw pawh ni se, kan za hian Pathian kan rinna chu kan tinghet ṭheuh tûr a ni. Chu chu tu man kan tân min tihsak thei lo.

8-9. (a) Eng zawhna nge kan sawiho vang? (b) Engtin nge thil siamte chungchâng zirna chu i hlâwkpui ang?

⁸ Engtin nge Siamtu rinna chu i neih theih? Neih theih dân kawng li i lo ngaihtuah ang u.

⁹Thil siamte chanchin zir rawh. Siamtu i rinna chu ramsa te, thingkûng te, leh arsite chungchâng zir chianna hmangin i nei thei a. (Sâm 19:1; Is. 40:26) Chûngte chu i zir nasat poh leh Jehova chu Siamtu a ni tih i ring nghet lehzual ang. Kan thu leh hla chhuahahte chuan thil siam chi hrang hrang chungchâng thuziakte târ lan a ni fo va. Chûng thuziakte chu hriatthiam harsa i tih pawhin, chhiar kân mai suh. I theih ang tâwkin zir zawm zêl ang che. Tûn hnai kuma regional inkhâwmpuia kan en tâk thil siam mawi tak takte chungchâng târ lanna video-te chu kan website jw.org aṭangin ennawn leh ang che.   

10. Thil siamte’n Siamtu a awm ngei tih a nemngheh dân entîrna pe rawh. (Rom 1:20)

¹⁰ Thil siamte chungchâng i zir hunah Siamtu chungchâng târ lante chu ngaihven lehzual ang che. (Rom 1:20 chhiar rawh.) Entîr nân, nî chuan nunna atâna kan mamawh lûm leh êng a pe chhuak a; mahse, ni zung ṭhenkhat chu kan tân a hlauhawm a ni. Mihringte hian chûng êng zung hlauhawmte aṭanga vênhimna kan mamawh a. Vênhim kan ni rêng a ni. Engtin nge? Chûng ni zung laka vênhim kan nih theih nân, kan leilung hi boruak chi khatin (ozone gas) a tuam a. Nî aṭanga lo chhuak ni zung chu a nasat poh leh a vênghimtu pawh a pung zêl a ni. Tûnah, chûng thilte phênah chuan tu emaw a awm ngei ang tih leh ani chu fing tak leh hmangaihna nei tak Siamtu a ni tih i pawm dâwn lâwm ni?

11. Khawi aṭangin nge thil siam chungchânga i rinna tinghettu thute chu i hmuh theih? (“ Rinna Nei Tûra Min Ṭanpuitu Ṭhenkhat,” tih bâwm chu en rawh.)

¹¹ Watch Tower Publications Index leh jw.org aṭanga zir bingna neiin, thil siam chungchânga rinna tinghet theitu thu tam tak i hmu thei a. “Siam A Ni Em?” tih thuziak inzawma thuziakte leh video-te aṭangin zir bingna neih ṭan i duh mai thei a ni. Chutah chuan ramsate leh thil siam dangte chungchâng mak tak tak a chuang a. Scientist-te’n thil siam an entawn dân entîrnate pawh a chuang bawk.

12. Bible zirna kan neih hunah, kan chhinchhiah tûr thil ṭhenkhat chu eng nge ni?

¹²Bible zir rawh. A chunga kan târ lan tâk scientist pakhat khân, a tîr chuan Siamtu a awm a ring lo va. Mahse, a hnuah rinna a rawn nei chho ta a ni. Ani chuan: “Ka rinna chu science ka zirna ringawtah a innghat lo va. Ngun taka Bible zirnaa innghat a ni,” tiin a sawi. Bible zirtîrna dik tak chu i hre tawh pawh a ni thei. Chuti chung pawhin, min Siamtu rinna nei tûr chuan Pathian Thu, Bible i zir zawm zêl a ngai a ni. (Jos. 1:8; Sâm 119:97) Bible-in hmân lai thilthleng chanchin chipchiar taka a târ lante chu chhinchhiah la. Hrilh lâwkna thute leh Bible chhûng thu a inrem dânte pawh ngaihven bawk ang che. Chutianga i tih chuan, finna leh hmangaihna nei tak Siamtuin min siam a ni tih leh Bible hi thlarauva thâwk khum a ni tih i rinna chu a nghet lehzual ang. *—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Pathian Thu-a kan hmuh finna chungchânga entîrna pakhat chu eng nge ni?

¹³ Pathian Thu i zir hunah, a thurâwn pêkte a ṭangkai dân chhinchhiah ang che. Entîr  nân, kum tam tak kalta khân, Bible chuan tangka sum ngainatnain min tichhe theiin, ‘lungngaihna tam tak’ min thlen thei tih a vaukhân a. (1 Tim. 6:9, 10; Thuf. 28:20; Mt. 6:24) Chu chu tûn laiah a la dik em? The Narcissism Epidemic tih lehkhabu chuan: “A tlângpui thuin, hausak âtchilhtute chuan hlimna an nei tlêmin, lungngaihna an nei lehzual a. Sum tam tak neih duhtute chuan rilru lamah hrehawm an tuar a, tisa lamah hrisêl lohna tam tak an nei bawk,” tiin a sawi. Bible-in tangka sum ngainatna laka invêng tûra min vaukhân chu a va ṭangkai tak êm! I hlâwkpui theih tûr Bible thu bul dangte chu i ngaihtuah chhuak thei em? Bible-a fuihna ṭha tak takte kan ngaihtuah hian, hmangaihnaa khat min Siamtu hriat chu kan tâna thil ṭha ber a ni tih hriain ani chu kan rinchhan reng ang a. (Jak. 1:5) Kan nun chu a hlimawm lehzual ang.—Is. 48:17, 18.

14. Bible zirnain Jehova chungchâng eng nge min zirtîr?

¹⁴Jehova hriat chian lehzual chu thil tuma neiin Bible chu zir rawh. (Joh. 17:3) Bible i zir chuan Jehova nihnate leh a miziate i hria ang a, chûngte chu thil siama lang a miziate nên a inmil tih i hria ang. Chûng miziate chuan ani chu Mi tak tak a nihzia leh tu emaw suangtuahna mai a nih lohzia a tichiang hle a ni. (Ex. 34:6, 7; Sâm 145:8, 9) Jehova i hriat chian poh leh i rinna leh amah i hmangaihna a pung lehzual ang a, amah nêna in inṭhian ṭhatna pawh a nghet lehzual ang.

15. Engtin nge mite hnêna i rinna hrilhna chu i hlâwkpui ang?

¹⁵Pathian i rinna chu mi dangte hnênah hrilh ang che. Chutianga tihna chuan i rinna a tinghet lehzual ang. I thu hrilh tu emawin Pathian a awm leh awm loh chungchângah zawhna zâwt chein, a chhân dân tûr hre lo ta la engtin nge ni ang? Kan thu leh hla chhuahah Bible ṭanchhan a chhânna zawn hmuh tum la; chu chu a hnênah hrilh ang che. (1 Pet. 3:15) Chu bâkah, kan Kristian unau thiltawn ngahte hnênah pawh ṭanpuina i dîl thei bawk. Mi chuan Bible aṭanga chhânnate chu a pawm emaw, pawm lo emaw pawh ni se, chutianga zir bingna neih chu i hlâwkpui ngei ang. Tichuan, i rinna a nghet chho zêl ang a. Siamtu a awm lo tia dik lo taka sawitu mi fing leh mi thiamte bumin i awm lo vang.

16. Rinna nghet tak kan neih reng loh chuan eng thil nge thleng thei?

¹⁶ Jehova rawng kan bâwlna chu eng anga rei pawh ni tawh mah se, a chungah rinna nghet tak kan neih zawm zêl a ngai a ni. Engvângin nge? Kan fîmkhur loh chuan, kan rinna a chau thei a. Rinna chu thil hmuh lohte hriatfiahnaah a innghat tih hre reng ang che. Thil kan hmuh theih lohte chu awlsam takin kan theihnghilh thei a. Chuvângin, Paula chuan rinna tlâkchham chu “sual keimahnia bet tlat,” tiin a sawi a ni. (Heb. 12:1, 2) A nih leh, engtin nge rinna nghet tak kan nei reng tih kan chian theih?—2 Thes. 1:3.

17. Rinna nei reng tûrin eng ṭanpuina nge kan mamawh?

¹⁷ Pakhatna, Jehova hnênah a thlarau thianghlim dîlin ṭawngṭai fo rawh. Engvângin nge? Rinna hi thlarau rah pêng pakhat a nih vâng a ni. (Gal. 5:22, 23) A thlarau thianghlim ṭanpuina tel lo chuan, min Siamtu kan rinna chu nghet takin kan vawng reng thei lo va. Jehova hnênah a thlarau thianghlim kan dîl zawm zêl chuan, min pe ngei ngei ang. (Lk. 11:13) A bîk takin, “kan rin tiphui” tûrin kan dîl thei a ni.—Lk. 17:5.

18. Sâm 1:2, 3-a sawi angin, tûnah eng thilpêk hlu tak nge kan dawn?

¹⁸ Chu bâkah, mi mala Bible zirna nei ziah rawh. (Sâm 1:2, 3 chhiar rawh.) Sâm bu ziah  a nih lai chuan, Israel mite zîngah Pathian Dân bu a kima nei an tlêm hle a. Mahse, lalte leh puithiamte chuan chu Dân ziah chhâwn chu an nei a, kum sarih a vei apiangin mipuiho “a hmei a pa, an fanau tê tê te” leh Israel rama chêng ram dang mite’n Pathian Dân chhiar chu an ngaithlâk theih nân ruahmanna siam a ni. (Deut. 31:10-12) Isua hun lai chuan, Pathian lehkhabu zialte chu mi tlêm tê chauhvin an nei a, inkhâwmna inahte chauh hmuh theih a ni. Chumi nêna inkalh takin, tûn laia mi a tam zâwkte chuan Bible chu a ṭhen lai emaw, a bu pumin emaw an chhiar thei tawh a ni. Chu chu thilpêk hlu tak a va ni êm! A nih leh, engtin nge chu thilpêk hlu tak kan dawn avânga kan lâwmzia kan lantîr theih?

19. Kan rinna tinghet tûrin nge nge kan tih ngai?

¹⁹ Bible kan neih avânga kan lâwmzia chu chhiar ziahna hmangin kan lantîr thei a. Bible chu kan chhiar duh hunah chauh chhiar lovin, chhiar nân leh zir nân hun duan ṭha tak kan insiam tûr a ni. Bible zirna neih ziahna hmangin kan rinna kan tinghet thei bawk.

20. Eng tih nge kan tum tlat ang?

²⁰ He khawvêla “mi fing leh mi bengvârte” ang lo takin, keini chuan Pathian Thu, Bible-a innghat rinna nghet tak kan nei a. (Mt. 11:25, 26) Bible kan zirna aṭangin khawvêl dinhmun a chhiat zêl chhan leh chumi chungchânga Jehova hma lâk dân tûrte pawh kan hre thei a ni. Chuvângin, kan rinna tinghet reng tûr leh Siamtu chunga rinna nei tûra mi a tam thei ang berte ṭanpui chu i tum tlat ang u. (1 Tim. 2:3, 4) Leia chêng zawng zawngte’n Thu Puan 4:10, 11-na thu: “Nang, kan Lalpa leh kan Pathian, ropuina te . . . hmu tlâk i ni e; nangin engkim i siam a,” tia an au chhuah hun chu i beisei tlat ang u.