A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

NUN KAWNG CHANCHIN

Kristian Rochan Tam Tak Avângin Malsâwmna Nasa Tak Ka Dawng

Kristian Rochan Tam Tak Avângin Malsâwmna Nasa Tak Ka Dawng

ZAN reh takah chuan Niger Luipui lian tak mêl khat (1.6 km) vêla zau leh chak taka luang chu kan hmaah a inphah duai mai a. Nigeria Tualchhûng Indona pawh a nasat chhoh avângin, Niger luipui kan dai kai chuan thil ṭha lo tak a thleng thei a ni. Chuti chung pawhin, ṭum khat aia tam kan nun thâpa thiltih a ngai a. Engtin nge chutiang dinhmuna ka awm? Ka pian hma hun lamahte han kîr leh ta ila.

Kum 1913-ah ka pa John Mills-a chu kum 25 mi niin New York Khawpuiah baptisma a chang a. Unau Russell-a chuan baptisma thusawina a nei a. Chu mi hnu rei vak lovah, ka Pa chu Trinidad thliarkârah a kal a, Bible zirlai taima tak, Constance Farmer-i nên an innei a ni. Ka pa chuan a ṭhianpa William R. Brown-a chu “Photo-Drama of Creation,” chhuah dân a zirtîr a. Kum 1923-a Africa Khawthlang lama rawngbâwl tûra Brown-a te nupa tirh an nih hma chu chutiang chuan an thawk dûn a. Vân lam beiseina nei ka Nu leh Pate chu Trinidad thliarkârah an la awm zawm a ni.

MIN HMANGAIHTU NU LEH PA

Ka nu leh pa chuan fa pakua an nei a, an fatîr chu chutih hun laia Watch Tower Bible and Tract Society president Rutherford-a hming chawiin Rutherford-a tih hming an pe a. December 30, 1922-ah ka piang a, The Golden Age (tûna Awake!) editor Clayton J. Woodworth-a hming chawiin hming min pe a. Ka nu leh pa chuan kan unau zain ziak leh chhiar thiam tûr tâwkin school min kaltîr a; mahse, thlarau lam thiltumte chu an dah pawimawh zâwk a ni. Ka nu chuan Bible aṭanga thil chhût dân hi a thiam hle a. Ka pa chuan Bible thawnthute min hrilh chu nuam a ti a, a thusawite kan hriat fiah theih nân a taksa pumpuiin a zaizir ṭhîn a ni.

Ka nu leh pate theih tâwp chhuahna chuan rah ṭha a chhuah a. Mipa panga zînga pathumte chuan Gilead School kan kal a. Kan farnu pathumte chuan Trinidad leh Tobago thliarkârahte kum tam tak chhûng pioneer an thawk a ni. An zirtîrna leh an entawn tûr ṭha siamte hmangin keini naupangte chu ‘LALPA inah’ min phun a. An fuihnate chuan chuta awm reng tûr leh “kan Pathian biak in hung chhûng kawtlaiah” duah hluah hluah tûrin min ṭanpui a ni.—Sâm 92:13.

Kan in chu thu hrilh rawngbâwlna atân hmun pawimawh tak a lo ni ta a. Pioneer-te chu kan inah inhmukhâwmin, Trinidad thliarkâr va tlawhtu Canadian missionary unau George Young-a chanchin an sawi ṭhîn a. Ka nu leh pa chuan chutih hun laia Africa Khawthlang lama awm an hnathawhpui Brown-a te nupa chanchin chu phûr takin an sawi ṭhîn. Chûng thute chuan kum sâwm ka nih aṭanga thlawhhma rawngbâwlnaa tel tûrin min chêttîr a ni.

TUN HMAA THILTIHTE

Chûng hun laia kan magazine-te chuan sakhaw dik lo te, sumdâwnna duhâm tak te, politics ṭha lo takte chu huai takin a lailan a. Chutiang a nih avângin kum 1936-ah sakhaw hruaitute’n Trinidad sawrkâr ding lai chu Watch Tower thu leh hla chhuah zawng zawng khap bet tûrin a fuih a ni. Chûng thu leh hla chhuahte chu kan thukru a; mahse, a zawh hma loh kan hmang zawm zêl a ni. Thuziak kenga kawng zawhnate kan nei a, handbill-te leh taksaa lehkhate belin thirsakawr nên thu kan hril ṭhîn bawk. Tunapuna khawpui aṭanga lo kal aurinna motor-a unaute rualin, Trinidad thliarkâr kilkhâwr thlengin thu kan hril a. A va phûrawm tak êm! Chutianga thlarau lam thiltihna chuan kum 16 mi nia baptisma chang tûrin min chêttîr a ni.

Tunapuna khawpuia aurinna motor-a unaute

Kan chhûngkaw rochan leh tûn hmaa chûng thiltawnte chuan missionary nia rawngbâwl duhna min neihtîr a. Chutianga thawh duhna chu kum 1944-a Aruba thliarkâra Unau Edmund W. Cummings-a hnêna ka va awm thlengin ka la nei reng a ni. Kum 1945-a Hriatrengna inkhâwmah mi sâwm kan sâwm khâwm thei chu kan lâwm hle a. A kum lehah chuan, chu thliarkârah kohhran hmasa ber din a ni ta a ni.

Oris-i avângin ka nun chu malsâwmin a awm

A hnu rei vak lovah, ka hnathawhpui Oris Williams-i hnênah tawnchawpin thu ka hrilh a. Oris-i chuan a thurin chu hum tumin min hnial nasa hle a. Mahse, Bible zirna kan neih chhoh chuan Bible zirtîrna dik takte a hria a, January 5, 1947-ah baptisma a chang ta a ni. A hnuah kan inhmangaih a, kan innei ta a. Ani chuan kum 1950, November thlaah pioneer a thawk ṭan a. Oris-i ṭanpuinain ka nun chu malsâwmnain a khat a ni.

NIGERIA RAMA RAWNGBAWLNA HLIMAWM TAK

Kum 1955-ah Gilead School kal tûra sâwm kan ni a. Chu chanvo hlu atâna kan inbuatsaihnaah Oris-i nên kan hna kan bânsan a, kan in leh kan thil neih dangte kan hralh a, tichuan, Aruba thliarkâr chu kan chhuahsan ta a ni. Kum 1956, July 29-ah Gilead vawi 27-na kan zir zo va, Nigeria rama rawngbâwl tûra tirh kan ni ta a ni.

Kum 1957-ah Nigeria ram, Lagos khawpuia Bethel chhûngkua nên

Hun kal tawhte han thlîr lêtin Oris-i chuan: “Jehova thlarau chuan missionary nuna dinhmun khirh leh hlimawma insiamrem zêl tûrin min ṭanpui thei a ni. Ka pasal nêna kan inan lohna chu kei chuan missionary nia rawngbâwl hi ka duh ngai lo. Chu aiin, mahni in leh lo neia, fate neih hi ka duh zâwk a ni. Mahse, chanchin ṭha hrilh pawimawhzia ka hriat chuan ka ngaihtuahna chu ka thlâkthleng ta a. Gilead kan kal hnu chuan missionary nia chanchin ṭha hrilh chu ka tum nghet tlat a ni. Queen Mary lawng lian tak kan chuan chuan Unau Knorr-a mi tirh unau Worth Thornton-a chuan ‘Tluang tak leh dam takin in kal dâwn nia! tiin min rawn thlah a. Ani chuan Bethel-a rawngbâwl tûr kan ni tih min hrilh a. Pawi ti tak hian ‘E, ni lo ve!’ ka ti a. Mahse, ka insiamrem nghâl a, Bethel chu nuam ka ti ṭan a, chavo hrang hrang ka nei ta a ni. Nuam ka tih ber chu reception-a thawh a ni a. Mite ka hmangaih a, chu hna ka thawh avângin Nigeria unaute nên tlang takin kan in be thei a ni. Mi tam tak chu bâl tak, hah tak, tui hâl tak, leh ril ṭâm takin an lo thleng ṭhîn a. Anmahni tiharh tûr leh thlamuan tûra an mamawhte tihsak chu ka nuam tihzâwng a ni. Ka thiltih zawng zawng chu Jehova tâna rawngbâwlna thianghlim a ni a, chu chuan lungâwina leh hlimna min neihtîr a ni,” tiin a sawi. Ni e, kan neih chanvo engpawh hian malsâwmna nasa tak min thlen a ni.

Kum 1961-ah, Trinidad thliarkâra chhûngkuaa kan inhmuh khâwmnaah Unau Brown-a chuan Africa rama a thiltawn ngaihnawm takte chu min hrilh a. Kei pawhin Nigeria rama kan hmasâwnnate chu ka sawi ve bawk. Unau Brown-a chuan hmangaih taka min kuahin ka Pa hnênah: “Johnny, Africa ram i la thleng ngai lova; mahse, Woodworth-a chu a thleng tawh asin!,” tiin a sawi a. Ka Pa chuan: “Worth, thawk zawm zêl rawh u!” a ti a. Chûng thlarau lama mipuitlingte fuihna chuan ka rawngbâwlna hlen chhuah duhna min neihtîr lehzual a ni.

William “Bible” Brown-a leh a nupui, Antonia-i te chuan nasa takin min fuih

Kum 1962-ah, vawi 37-na Gilead school kal a, thla sâwm chhûng zirna dang nei leh tûrin chanvo hlu ka dawng a. Chu tih hun laia Nigeria rama branch overseer unau Wilfred Gooch-a chu vawi 38-na Gilead class a kal a, England rama rawngbâwl tûra tirh a ni. Tichuan, Nigeria branch enkawl chu ka mawhphurhna a lo ni ta a. Unau Brown-a entawn tûr siam chu zuiin, hmun hla tak takahte ka zin a, Nigeria rama unaute chu ka hriain, ka hmangaih hle a ni. Anni chuan ram changkâng zâwka mite neih ang thil tam tak nei lo mah se, an hlimna leh lungawina chuan nun awmze nei tak tih chu sum leh pai leh khawvêl hausaknaah a innghat lo tih a târ lang chiang hle. An dinhmunte ngaihtuah chuan an thianghlimin, an felfai a, inkhâwmnaa zahawm taka an awmte han hmuh chu a mak khawp mai. A huhova inkhâwmpui an kalte hian a tam zâwk chu bungraw phur motor leh bolekajas * (tualchhûng siam bang leh a chungkhuh nei lo) bus-tein an kal ṭhîn a ni. Chûng bus-ahte chuan au hla ngaihven awm tak tak an târ ṭhîn a. Chûng zînga pakhat chu: “Tui far khatin tuifinriat zau tak a siam,” tih hi a ni.

Chu au hla chu a va dik tak êm! Mi mal tin thawhrimna chu a pawimawh a; kan thawhrimnain a tipung bawk. Kum 1974-ah, Nigeria ram chu United States ram pawna thuchhuahtu 1,00,000 tlingte zînga hmasa ber a ni. Kan hna thawh chu malsâwm a va ni tak êm!

Nigeria rama chutianga hmasâwnna a awm mêk laiin, kum 1967 aṭanga 1970 chhûng chu Tualchhûng Indona a awm a. Thla engemaw zât chu Niger Luipui râl lehlama Biafran biala awm kan unaute chuan branch office nên inzawmna an nei thei ta lo va. Thlarau lam chaw kan pêk a ngai a. Thuhmahruaia târ lan angin, Jehova rinchhan leh a hnêna ṭawngṭaiin, chu luipui chu vawi tam tak kan daikai a ni.

Râlthuam keng sipai te, natna te, leh hlauhawm dangte kâra thih ngama Niger luipui kan kân laite chu ka la hre reng a. Mite enthla rengtu sipai rual awmna hmun pal tlang chu hlauhawm tak a ni a, engmah ken luh phal lohna Biafran biala kal chu a hlauhawm lehzual a ni. Ṭum khat chu zanah mihring phurhna lawnglêngin Niger Luipui chak tak zawhin Asaba aṭanga Onitsha thlengin, Enugu khawpuia overseer-te fuih tûrin ka kal a. Ka zinṭum hnihna chuan current tih thim vêkna Aba khawpuia awm kohhran upate chu a tichak a. Sipai rualin khawpui pâwn lam Biafran bial daidanna an rawn pal tlang chuan Port Harcourt khawpuia neih kan inkhâwmna chu ṭawngṭaina tawitêin ka ti tâwp nghâl a ni.

Chûng inkhâwmte chuan kan unau duh takte chu Jehova ngaihsakna duhawm tak a hriat chiantîr a, tualdâwihna leh inpumkhatna chungchânga an mamawh tak fuihna a pêk avângin, chu chu a pawimawh hle a. Nigeria rama unaute chuan chu buaina râpthlâk tak chu hlawhtling takin an hmachhawn thei a ni. Anni chuan chi leh hnam inhuatna aia chak zâwk hmangaihna chu an lantîr a, Kristian inpumkhatna chu an vawng tlat a ni. Chûng fiahna huna an zînga awm chu a va hlu tak êm!

Kum 1969-ah, Unau Milton G. Henschel-a chu New York, Yankee Stadium-a neih “Lei Chunga Remna” tih International Assembly-ah chairman a ni a, amah ṭanpuitu niin thil tam tak ka zir a. Chu chu a hun taka dawng ka ni tia ka sawi theih chhan chu, kum 1970-ah Nigeria ram, Lagos khawpuiah “Duhsakna Dawngtute” tih International Assembly kan neih vâng a ni. Tualchhûng indo hnu lawka neih a nih avângin, Jehova malsâwmna avâng chauhva hlawhtling kan ni. Chu mi ṭum chuan ṭawng chi hrang 17 zînga mi 1,21,128 an tel a. Unau Knorr-a, Henschel-a, leh United States leh England ram aṭanga thlawhna hawha lo kal mikhualte chuan Pentecost ni aṭanga Kristian baptisma chang tam ber zînga pakhat chu an hmu a, chu mi ṭum chuan zirtîr thar chu mi 3,775 an ni! Chu thilthleng huaihawtnaa tel chu ka nuna ka buai nasat ber ṭum a ni mai thei. Thuchhuahtute ṭhanchhohna chu a hmasâwn mai ni lovin, nasa taka pung thut a ni!

“Duhsakna Dawngtute” tih International Assembly-a tel mi 121,128 te chu Ibo ṭawng pawh tiamin, ṭawng chi hrang 17 hmangtute zînga mi an ni

Nigeria rama kum 30 aia tam kan awm chhûng chuan, Africa Khawthlang lama bial kantu leh zone overseer nia rawngbâwl châng kan nei chu nuam ka ti hle a. Missionary-te chuan mi mal ngaihsakna leh fuihna an dawn hian an hlut tak zet a ni! Ngaihthah an ni lo tih hre tûra ka ṭanpui thei chu a va hlimawm tak êm! Mite chunga mi mal ngaihsakna lantîr dân ṭha ber chu malsâwmna dawng tûr te, nghet taka awm tûr te, leh Jehova inawpna pâwla inpumkhat tlat tûrtea ṭanpui hi a ni tih he hna hian min zirtîr a ni.

Tualchhûng indona leh dam lohna avânga kan tawrh buainate chu Jehova ṭanpuina chauhvin kan hmachhawn thei a. Jehova malsâwmnate chu a chiang êm êm ṭhîn. Oris-i chuan:

“Vawi tam tak malaria natnain kan dam lo va. Ṭum khat phei chu Lagos damdawi inah Worth-a a thidang a. A dam chhuah a beisei loh thu min hrilh a; mahse, a dam chhuak leh chu a lâwmawm hle! A harh chhuah leh hnu chuan amah enkawltu nurse (mipa) chu Pathian Ram chungchâng a hrilh a. A hnuah, chu nurse Mr. Nwambiwe-a chu Bible a ngaihvenna chhawmnung zêl tûrin Worth-a nên kan va tlawh a. Ani chuan thutak a pawm a, a hnuah Aba biala kohhran upa a rawn ni ta a ni. Muslim sakhaw kulmûk takte pawh tiamin, mi tam tak chu Jehova chhiahhlawh inpumpêkte ni tûrin ka ṭanpui thei a. Nigeria mite, an hnam dân te, an chîn dân te, leh an ṭawngte hriat leh ngainat chu nuam kan ti tak zêt a ni,” tiin a sawi.

Zir tûr dang leh chu: Ram danga kan rawngbâwlna malsâwm ni tûr chuan kan unaute hnam dân chu kan hnam dân nên engtiang pawhin danglam mah se, anni chu kan hmangaih tûr a ni.

CHANVO THAR

Nigeria Bethel-a rawng kan bâwl hnu, kum 1987-ah Caribbean tuipuia awm St. Lucia thliarkâr mawi takah missionary nia rawngbâwl tûrin chanvo thar kan dawng a. Chanvo lâwmawm tak ni mah se, harsatna a awm bawk. Nupui tam tak neih theihna Africa ram nên inang lo takin, St. Lucia thliarkârah chuan nupate chu dân ang taka inneihna awm lova an cheng dun hi harsatna a ni. Kan Bible zirpui tam tak chu Pathian Thu thiltithei tak avângin a ṭûl angin an inthlâk danglam thei a ni.

Ka hmangaih tak Oris-i nên kum 68 chhûng kan innei

Kum upatna avânga kan hrisêlna a tlâk hniam tâkah chuan, hmangaihna nei takin Governing Body chuan kum 2005-ah Brooklyn, New York, U.S.A., world headquarter-ah min awmtîr ta a. Ni tin mai hian Oris-i avângin Jehova hnênah lâwmthu ka sawi reng ṭhîn. Ani chu kum 2015-ah hmêlma thihna chuan a hneh ta a, sawifiah theih loh chânna nasa tak a ni. Ani chu ka ṭhian ṭha ber, hmangaihna nei tak leh nupui duhawm tak a ni a. Kan inneih kum 68 chhûng hian ka hmangaih tak zet a ni. Nupa inkârah leh kohhrana hlimna kan neih reng theih dân chu lû nihna zahna te, thinlung taka ngaihdamna te, inngaihtlâwmna neih reng te, leh thlarau rah pêng lantîrnate a ni tih kan hria.

Lungnih lohna leh lunghnualna a awm châng hian kan inpêkna pumhlum vawng reng thei tûrin Jehova hnênah ṭanpuina kan dîl ṭhîn a. A ṭûl dân anga kan insiam ṭhat zêl hian, thilte chu a ṭha chho zêl a, a ṭha ber pawh a la thleng dâwn a ni!—Is. 60:17; 2 Kor. 13:11.

Trinidad leh Tobago thliarkârah chuan, Jehova’n ka nu leh pate leh mi dangte thawhrimna chu mal a sâwm a, report hnuhnûng bera târ lan a nih angin biakna dikah mi 9,892 an awm tawh a. Aruba bialah unau tam tak chuan tûn hmaa ka lo awmna kohhran hmasa ber chu an la ṭanpui reng a ni. Chu thliarkârah chuan tûnah kohhran hmasâwn tak 14 a awm tawh a. Nigeria ramah chuan thuchhuahtu mi 3,81,398 thengin an pung chho tawh a. St. Lucia thliarkârah chuan Jehova Lalram thlâwptu mi 783 an awm a ni.

Tûnah chuan kum 90 ka chuang tawh a. Sâm 92:14 chuan Jehova ina phuna awmte chungchâng heti hian a sawi a: “Tar hnuah pawh an la rah fo vang a; tui pai ṭeuhvin an hring hluah hluah ang,” tiin. Jehova rawngbâwlnaa ka nun ka hman theih avângin ka lâwm tak meuh va. Kristian rochan tam tak ka dawnte chuan tih tak zeta Jehova rawngbâwl tûrin min tichak a ni. Jehova hmangaihna rinawm avângin ‘[Ka] Pathian biak in hung chhûng kawtlaiah ka duah hluah hluah,’ a ni.—Sâm 92:13.

^ par. 18 Awake! (English) March 8, 1972, phêk 24-26-na en rawh.