Ka ṭhianpa chu sakhaw ngaihsak lo mi tak nia ka ngaih avângin ka nuih a za hle. Tichuan, “Bible chungchâng eng nge i hriat a?” tiin ka zâwt a. Min chhâng nghâl mai lo va. Mahse, a hnuah chuan, a nu chu Jehova Thuhretu a nih thu leh a hnên aṭanga thil ṭhenkhat a zir thu min hrilh a. Hriat belh ka châk êm avângin, chumi chungchâng chu min hrilh belh tûrin ka ti ta a ni.

Tichuan, zân rei tak thlengin kan tîtî a. Ka ṭhianpa chuan Bible-in Setana chu khawvêl rorêltu a ni tih a sawi thu min hrilh a. (Joh. 14:30) Nang chuan chu thu chu i naupan lai aṭangin i hre tawh pawh a ni mai thei; mahse, ka tân chuan, chu chu thu thar leh ngaihvenawm tak a ni. Ngilneihnaa khat Pathian chu khawvêl rorêltu a ni tiin ka lo hre ṭhîn a. Mahse, chu chu nuna ka thil hmuhte nên chuan a inmil lo hle. Kum 26 mi chauh ni mah ila, ka rilru tibuaitu thil tam tak ka hmu tawh a ni.

Ka pa chu United States Air Force-ah pilot a ni ṭhîn a. Ka naupan lai aṭangin nuclear indona chu thleng thei reng a ni a, sipaite chuan an duh hun hunah an tipuak thei tih ka hre chiang hle a ni. Vietnam indona kha California-a college ka kal laia thleng a ni a. Chu indona duh lo zirlai pâwl zîngah chuan ka tel ve a. Police-te chuan tiang nên min ûm a, mittui tlâkna hlo avângin thawchham leh khua pawh hmu fiah thei lovin kan tlân chhia a ni. Chu hun chu buaina leh helna hun a ni. Politics avânga inthahna te, lungawi lohna te, leh intualvuaknate a thleng a. Duh dân leh ngaih dânte chu a inang lo nuaih mai a. Engkim a buai vêl vek a ni.

Kum 1970-ah, Alaska hmâr lam tuipui kamah hna thawkin, sum tam tak ka la lût a. Chumi hnuah, London-ah kalin bike ka lei a, thlen tumna bîk pawh nei lêm lovin chhim lam panin ka kal chhuak a ni. Thla engemaw zât a liam hnu chuan, Africa ka thleng a. Ka zin kawngah chuan, an harsatna leh buaina zawng zawng lak ata tâl chhuah duhte ka hmu a ni.

Tichuan, ka thil hmuh leh hriatte avângin, khawvêl thununtu chu Pathian ni lovin, thlarau sual a ni  tih Bible zirtîrna chuan ka tân awmzia a nei ta hle a. A nih leh, Pathianin khawvêl a thunun lo a nih si chuan, eng nge a tih? Chu chu hriat ka duh a ni.

Thla rei lote hnuah chuan, a chhânna chu ka hmu ta a. Tichuan, hunte a liam zêl rualin, dinhmun hrang hrang hnuaia Pathian dik awmchhun tâna rinawmna vawng tlattu a hmei a pate ka rawn hriain, ka hmangaih chho ta bawk a ni.

London-a ka kîr leh chuan ka ṭhianpa nu chu ka be pawh a, ani chuan Bible min pe a. A hnuah, Netherlands ram khawpui Amsterdam-ah ka kal a, chutah chuan Thuhretu pakhatin kawngsîr mei êng hnuaia Bible ka chhiar lai min hmu a; tichuan, zir belh tûrin min ṭanpui a ni. Chumi hnuah, Ireland ram khawpui Dublin-ah ka kal leh a, chutah chuan Jehova Thuhretute branch office ka hmu a. Tichuan, kawngkapui chu ka va kik a. Chutah chuan, tawnhriat ngah tak leh fing tak Unau Arthur Matthews-a ka tawng a ni. Bible min zirpui tûrin ka ngên a, ani chuan a remti a ni.

Bible chu phûr takin ka zir ṭan nghâl a, Thuhretute tihchhuah thu leh hla chhuah hrang hrangte chu ka chhiar nghâl mawlh mawlh mai a ni. Ni e, Bible ngei pawh ka chhiar a. Chhiar nuam ka ti tak zet! Kohhran inkhâwmahte chuan naupang tê tête’n kum zabi tam tak chhûnga mi thiamte lo zawh ṭhin: ‘Engvângin nge suahsualna a awm? Pathian chu tu nge a nih? Kan thih hian eng nge thleng?’ tih zawhnate chhânna hi an hria tih ka hmu a ni. Thuhretute chauh ka kâwm a. Chutianga Thuhretute chauh ka kawm chhan chu ram chhûngah mi dang tu mah hriat ka neih loh vâng a ni a. Anni chuan Jehova hmangaih a, a duh zâwng tih châkna nei tûrin min ṭanpui a ni.

Kum 1972-ah baptisma ka chang a. Kum khat a liam hnuah, pioneer thawk ṭanin, Northern Ireland rama, Newry khawpuia kohhran te tak tê pakhat ka zawm a. Tlâng panga a fâla awm lunga sak in ka luah hawh a. Ka chheh vêl phûl hmunahte chuan bâwngte an tla ṭhîn a, ka thusawi tûrte chu an hmaah ka tichhin ṭhîn a ni. Anni chuan chaw ṭhial pahin ngun takin min ngaithla ni hian a lang. Thurâwnte chu min pe thei lo mah se, ngaithlatute nêna inzawmna neih kawngah min ṭanpui a ni. Kum 1974-ah special pioneer nia rawngbâwl tûra ruat ka ni a, ka ṭhian ṭha tak lo ni ta Nigel Pitt-a nên kan thawk dûn a ni.

Chutih hun lai chuan, Northern Ireland-ah tharum thawhna a tam hle a. Mi ṭhenkhat chuan “bomb leh silaimu ram,” tiin inâwm takin hming an pe a. Kawtthlêra insualna te, ralsai thiam  hmanga inbeihna te, inkahna te, leh bomb hmanga car tihpuahte chu a tam hle a. Chûng buainate chu politics leh sakhuana vâng a ni fo. Mahse, Protestant-te leh Catholic-te chuan Thuhretute chu politics-ah kan tualdawih tih an hriat avângin, zalên tak leh him takin thu kan hril thei a ni. In neitute chuan, tharum thawhna chhuah theihna hun leh hmun an hriat ṭhin avângin, chûng dinhmun hlauhawmte chu kan pumpelh theih nân min hriattîr ṭhîn.

Chutichung pawhin, dinhmun hlauhawmte chu a awm tho va. Ni khat chu, pioneer ve tho Unau Denis Carrigan-a nên Thuhretute awm lohna leh ṭum khat chauh kan la kalna hmun, kan khaw ṭhenawmah thu kan va hril a. Irish aw phawia kan ṭawng loh vâng a ni mai thei, nu pakhat hian British sipaite tâna enthlatuah min puh tlat mai a. Chu chuan min tihlau hle. Tlângnêl taka sipaite kan biak avâng mai pawhin silaia kahhlum emaw, khûpa kah tlang emaw kan ni thei a ni. Pâwn lam khaw vawt tak kârah, bus kan chân laiin, British sipaite tâna enthlatu nia hmeichhe pakhatin min puhna hmun, thingpui dâwr hmaa motor pakhat rawn ding chu kan hmu a. Chu nu chu lo chhuakin motor-a chuang mi pahnihte be pahin, keini chu min rawn kâwk ta chawt mai a. Tichuan, anni chu kan lamah muangchânga rawn inkhalh pheiin, bus tlân vêl dân chungchâng tlêm azâwng min zâwt a. Bus a lo thlen chuan, a khalhtu chu an lo bia a. An thusawi chu kan hre pha lo. Bus-ah chuan chuang ve dang an awm loh avângin, khaw pâwna min hruai a, min tihnat an tum niin kan ring a. Mahse, chutiang chuan a thleng lo. Bus aṭanga ka chhuk chuan a khalhtu hnênah: “Nichina mite khân kan chungchâng an zâwt che em?” tiin ka zâwt a. Ani chuan: “Tute nge in nih ka hria a, in chungchâng ka hrilh bawk. Chuvângin, hlauthâwng duh s’u. In him e,” tiin min chhâng a ni.

Kum 1976-a neih, Dublin khawpuia district inkhâwmpuiah a England aṭanga rawn chhim special pioneer Unaunu Pauline Lomax-i nên kan intawng a. Ani chu thlarau lama chak tak, mi inngaitlâwm tak, leh unaunu duhawm tak a ni. A nau Ray-a nên thutaka seilian an ni a. Kum khat hnuah, Pauline-i nên chuan kan innei a, Northern Ireland-a Ballymena khawpuiah special pioneer kan thawk zawm a ni.

Hun engemawti chhûng chu bial kan hna thawkin Belfast khawpui te, Londonderry khawpui te, leh hmun hlauhawm danga awm unaute kan tlawh a. Anmahnia thûk taka zung kaih tawh an sakhaw thurin te, inthliar hranna te, leh huatna rilru put hmangte kalsan hmaka Jehova rawngbâwltu kan Kristian unaute rinna chuan min tichak tak zet a ni. Jehova’n anni chu mal a sâwmin, a vênghim tih a chiang hle!

Ireland-ah chuan kum sâwm ka awm a. Tichuan, kum 1981-ah Gilead School vawi 72-na kal tûrin sâwmna kan dawng a. Kan zir zawh chuan, West Africa-a Sierra Leone rama rawngbâwl tûra ruat kan ni.

Missionary in pakhatah mi ṭha tak tak 11-te nên kan chêngho va. Kan zavai chuan chokâ pakhat, inthiarna pathum, inbual in pahnih, telephone pakhat, thawmhnaw sûkna, leh a tihrona khâwl pakhat kan inhman ṭâwm a. Current a awm lo ngun hle a, sawi lâwk theih pawh a ni ṭhîn lo. Sazute chuan in chungah bu an khuar a, in hnuai lamah chawngkawr an awm ve thung.

Dinhmun chu harsa viau mah se, rawngbâwlna erawh a hlimawm tak zet thung. Mite chuan Bible an zahin, kan thusawite chu ngun takin an ngaithla ṭhîn a. Mi tam takin Bible an zirin, thutak an pawm  a ni. Tualchhûng mite chuan “Mister Robert-a,” tiin min ko ṭhîn a. Pauline-i chu “Missus Robert-i,” tiin an ko thung. A hnuah chuan, branch office hnaa ka hun tam tak pêk a ngaih avângin thlawhhma rawngbâwlnaah ka tel tam thei ta lo va, mite chuan Pauline-i chu “Missus Pauline-i,” tiin an ko ta zâwk a. Tichuan, kei chu “Mister Pauline-a,” ka lo ni ta a ni. Chutianga koh chu Pauline-i chuan nuam a ti hle!

Unau tam tak chu rethei hlawm hle mah se, Jehova’n an mamawhte chu a pe reng ṭhîn a, a châng phei chuan kawng danglam takin a pe a ni. (Mt. 6:33) Ka la hriat reng chu, unaunu pakhatin chumi nî atân amah leh a fate ei tûr leina tûr khawp chauh sum a nei a; mahse, malaria damdawi leina tûr nei lo, dam lo unaupa pakhat hnênah a sum neih chhun chu a pe vek a ni. Chumi nî tlai lamah chuan, beisei loh takin hmeichhe pakhat hi chu unaunu hnênah chuan lo kalin, a sam siamna man tûr pawisa a rawn pe a ni. Chutiang thilthleng chu tam tak a awm.

Sierra Leone ramah kum kua kan awm a. Chumi hnuah chuan, Nigeria rama Bethel-ah min sawn a. Tûnah chuan, branch office lian takah kan awm a ni. Sierra Leone-a ka thawh ang tho office hna bawk chu ka thawk leh a; mahse, Pauline-i tân erawh chuan inthlâkthlengna lian tak leh harsa tak a ni. Thla tinin rawngbâwlnaah dârkâr 130 a hmang ṭhîn a, Bible zirpui hmasâwn tak tak a nei bawk. Tûnah chuan, puan ṭhuinaah a thawk a, nilêngin thawmhnaw ṭette ṭhuiin hun a hmang ṭhîn a ni. Insiamrem tûrin hun engemaw chen ngai mah se, a hnathawh chu unaute’n an ngaihlu tak zet tih a hriat hnu chuan, Bethel-a a awmpuite fuih nân a ṭha thei ang bera hun hman a tum ta zâwk a ni.

Nigeria hnam dân chu kan tân chuan thil thar a ni a, zir tûr tam tak kan nei a ni. Ṭum khat chu, unaupa pakhat hi ka office-ah lo kalin, Bethel-a lo lût thar unaunu pakhat nên min inhmêlhriattîr a. Chu unaunu chu chibai ka han tum chuan, ani chu ka ke bulah chuan a kûn ta zâwk a. Mak ka ti khawp mai! Bible châng pahnih ka hre chhuak thut mai a, chu chu Tirhkohte 10:25, 26 leh Thu Puan 19:10-te hi a ni. ‘Hetianga ti lo tûr hian hrilh ila a ṭha ang em?’ tiin ka inngaihtuah a. Chutih rualin, ani chuan Bible zirtîrnate chu a hre tawh a, Bethel-a awm tûra pawm a ni tawh tih ka hre chhuak a ni.

Kan inbiak chhûng zawng chuan hrilhhai takin ka awm a. Tichuan, a hnuah zir bingna ka nei a ni. Chu unaunu chuan chutih hun laia ram chhûng hmun ṭhenkhata an la hman ṭhin, hnam dân milin min  lo chibai a ni tih ka hre ta a. Mipate pawh chutiang chuan kûnin an inchibai ṭhîn hi a lo ni a. Chu chu zahna lantîr dân kawng khat a ni. Biakna thiltih ni lovin, Bible-a thil thleng ang kha a ni zâwk. (1 Sam. 24:8) Khatih lai khân, amah tizak thei thil eng mah ka sawi lo kha ka lâwm hle.

Kum tam tak chhûng rinawmna vawng tlattu Nigerian unau tam tak kan hmu a. Chûng zînga pakhat chu Isaiah Adagbona-a hi a ni. b A tleirâwl laiin thutak a zir a; mahse, a hnuah phâr natna a vei a ni. Phâr veite awm khâwmna hmunah dah a ni a, chutah chuan Thuhretu awmchhun a ni. Dodâlna kârah, ani chuan phâr natna vei mi 30 aia tam thutak pawm tûrin a ṭanpui thei a, chumi hmunah chuan kohhran pakhat din a ni hial a ni.

Kum 1996-ah Kenya branch-a rawngbâwl tûra tih kan ni a. A tîr lama ka sawi tak ang khân, hei hi he rama ka zin hmasak ber hnua ka kîr leh vawi khatna a ni. Bethel-ah kan awm a. Bethel leh a chheh vêlah chuan zâwng hring chi an rawn kal ṭhîn a. Anni chuan unaunute theirah ken laite chu an “rûksak” ṭhîn a ni. Ni khat chu, Bethel-a unaunu pakhatin tukverh a khâr theihnghilh a. A kîr leh chuan, zâwng rualin a room chhûnga ei tûrte an lo ei lai chu a hmu a ni. Au chungin pâwnah a tlân chhuak a. Zâwngte chu hrâm vak vak chungin tukverhah an zuang chhuak ve ta bawk a ni.

Pauline-i nên Swahili kohhranah kan awm a. Rei vak lovah, Kohhrana Lehkhabupui Zirna (tûna Kohhrana Bible Zirna tia koh) kaihruai tûra ruat ka ni a. Mahse, an ṭawng chu ka thiam ṭan chauh a la ni a. Chuvângin, zir tûr thuziakte chu ka lo inzir lâwk a; tichuan, zawhnate chu ka chhiar thei ṭâwk a ni. Mahse, unaute chhânna chu thuziak nêna chhe tê a danglam hlek tawh chuan, ka hre thiam lo nghâl dêr ṭhîn. A buaithlâk thei khawp mai! Unaute lakah a inthlahrunawm thei hle. Dawhthei tak leh inngaitlâwm taka ruahmannate an pawmna chuan ka rilru a hneh tak zet a ni.

Kenya ramah chuan kum khat tling lo kan awm a. Chumi hnu, kum 1997-ah New York, Brooklyn Bethel-a rawngbâwl tûra sâwm kan ni. Tûnah chuan, ram hausa takah kan awm a, chu chuan harsatna dang a thlen thei a ni. (Thuf. 30:8, 9) Mahse, chutiang ramah pawh chuan, unaute’n rinna nasa tak an lantîr a. Kan unaute chuan an hun leh tha leh thil neihte chu hausak ûm nân ni lovin, Jehova inawpna pâwl hnathawhte thlâwp nân an hmang a ni.

Kum tam tak chhûngin, kan Kristian unaute chuan dinhmun hrang hrang hnuaiah rinna an lantîr tih kan hmu tawh a. Ireland ramah, tualchhûng buaina kâra rinna. Africa ramah, retheihna leh dah hrana awm chung pawha rinna. United States-ah, hausakna kâra rinna. Dinhmun hrang hrang hnuaiah, mite’n amah an hmangaihzia an lantîr a hmuh hian Jehova chu a va hlim dâwn tak êm!

Kumte chu—“puantahtu khawhthei aiin a liam rang a.” (Job. 7:6) Tûnah chuan, New York, Warwick-a world headquarters-ah unaute nên kan thawkho va, tih tak zeta inhmangaih tawn unaute nêna rawng kan bâwl zawm theih avângin kan hlim hle. Nakin lawka a mi rinawm chhiar sên lohte hnêna lâwmman petu tûr kan Lal, Krista Isua thlâwp tûra kan tih theihte kan tih avângin kan hlimin, kan lungawi tak zet a ni.—Mt. 25:34.