1. Kan tawrh ngai harsatna ṭhenkhatte chu eng nge ni, engvângin nge Jehova chu a chhiahhlawh rinawmte chunga a lâwm? (A thupui chunga milem en rawh.)

TUN lai khawvêla nun hi awlsam lo tak a ni a. Entîr nân, kan unau tam tak chuan natna khirh tak takte an tuar a. Puitling tawh kan unau dangte chuan an chhûngkhat târte chu an enkawl a ngai a. Unau dang lehte chuan an chhûngkaw mamawhte phuhru tûrin theih tâwp an chhuah bawk. Kan zînga a tam zâwkte chuan chûng harsatnate zînga pakhat mai ni lovin, a vai deuhthawin an tawng tih kan hria a ni. Chûngte chuan hun leh tha leh sum tam tak min khawh raltîr a. Mahse, Jehova’n a ṭanpui ang che tih i ring tlat thei a ni. A thutiam avângin thilte chu a ṭha chho ang tih pawh i hria a. I rinna chuan Jehova chu a tilâwm tak meuh a ni!

2. Engtin nge Isaia 40:29 chuan min fuih a; mahse, eng sual pawi tak nge kan tih palh theih?

² Harsatna i tawhte chu hmachhawn harsa lutuk tih châng i nei em? Chutianga i ngaih chuan nangmah chauh i ni lo.  Tûn hmaa Pathian chhiahhlawh rinawm ṭhenkhatte pawhin chutiang bawkin an ngai a. (1 Lalte 19:4; Joba 7:7) Tuar chhuak thei tûrin anni chu engin nge ṭanpui? Chakna nei tûrin Jehova an rinchhan a ni. Bible chuan Pathianin “chau hnênahte chuan thiltihtheihna a pe ṭhîn,” tiin a sawi. (Isaia 40:29) Tûn laia Pathian chhiahhlawh ṭhenkhatin rei lote chhûng Jehova rawngbâwlna chawlhsan hi an harsatnate hmachhawn dân kawng ṭha ber nia an ngai chu lungchhiatthlâk tak a ni. Jehova rawngbâwlna chu malsâwmna ni lovin phurrit angin an ngai a. Chuvângin, Bible an chhiar tawh lova, inkhâwmah leh thu hrilhnaah an tel tawh lo a ni. Chu tak chu Setana’n titûra a duh chu a ni.

3. (a) Min tichak lo tûra Setana beihna chu engtin nge kan do theih? (b) He thuziakah hian eng nge kan sawiho vang?

³ Diabola chuan chak taka kan awm chu a duh lo va. Jehova rawngbâwlnaa kan buai reng chuan kan chak telh telh dâwn tih pawh a hria a ni. Chuvângin, tisa lam leh rilru lama chau nia i inhriat chuan Jehova chu hlat suh. Amah chu hnaih zâwk rawh. Bible chuan: “A tinghetin, a tichak ang che u,” tiin a sawi a ni. (1 Petera 5:10; Jakoba 4:8) He thuziakah hian Isaia 40:26-31-a târ lan Jehova min tihchak theih dân chungchâng kan zir ang. Tichuan, Jehova rawngbâwlnaa min inthlahdahtîr theitu dinhmun pahnih kan sawiho ang a, Bible thu bulte nunpuinain tuar chhuak thei tûra min ṭanpui theih dân pawh kan zir bawk ang.

4. Isaia 40:26 aṭangin eng nge kan zir theih?

⁴ Isaia 40:26 chhiar rawh. Vâna arsi awm zawng zawng chhiar thei tumah an awm lo. Scientis-te chuan kan galaxy-ah (arsi hlâwm) ri ngawt pawh arsi tlûklehdingâwn 400 aia tam a awm an ring a. Jehova chuan arsi tinte chu hming a pe ṭheuh a ni. Chu chuan Jehova chungchâng eng nge min zirtîr? Nunna neilo arsi-te mah a ngaihsak a nih chuan a ngaisak dân tûr che chu han ngaihtuah teh! Tih tûr a nih vâng ni lovin, amah i hmangaih vângin a rawng i bâwl a. (Sâm 19:1, 3, 14) Kan Pa duh tak chuan i chungchâng engkim a hria a ni. Bible chuan: “In samzaite lam pawh hi chhiar vek a ni asin,” tiin a sawi a. (Matthaia 10:30) Jehova chuan “mi ṭha famkim nite chu a hria” tih hre tûrin min duh a. (Sâm 37:18) Ani chuan i harsatna zawng zawng chu a hmu a, chûng harsatnate tuar chhuak thei tûrin i mamawh chakna a pe thei che tih a chiang a ni.

5. Jehova’n min tichak thei tih engtin nge kan chian theih?

⁵ Isaia 40:28 chhiar rawh. Jehova chu chakna zawng zawng Hnar a ni a. Entîr nân, a thil siam nîah khian chakna a tamzia han ngaihtuah teh. Science thu ziaktu David Bodanis-a chuan, nî hian atom bomb tlûklehdingâwn chakna ang tlûk hi second tinin a pe chhuak niin a sawi. Zir chîk mi pakhat chuan nîin second khata a tihchhuah chaknain  khawvêla mi zawng zawngte mamawh kawlphetha chu kum 2,00,000 chhûng a pe thei niin a chhût! Nî chakna petu Jehova chuan kan buainate hmachhawn thei tûra ka mamawh chakna chu min pe thei tih a chiang a ni.

6. Eng kawngin nge Isua nghâwngkawl bah chu a nawm a, chu chuan engtin nge min nghawng?

⁶ Isaia 40:29 chhiar rawh. Jehova rawngbâwlna chuan hlimna nasa tak min pe a. Isua chuan a zirtîrte chu: “Ka nghâwngkawl bât ula,” tiin a hrilh a. “In thlarau tân chawlhna in hmu ang. Ka nghâwngkawl chu a nuam a, ka phur pawh a zâng a ni,” tiin a sawi belh bawk. (Matthaia 11:28-30) A va dik tak em! A châng chuan, inkhâwm tûr, a nih loh leh thu hril tûra in aṭanga kan chhuah hian chau hle angin kan inhria a. Mahse, haw lamah chuan engtin nge kan awm ṭhin? Kan harh sawtin kan harsatnate hmachhawn chu kan inhuam sawt a ni lawm ni. Ni e, Isua nghâwngkawl bah chu a nuam a ni.

7. Matthaia 11:28-30-a thu a dikzia târ langtu thiltawn chu sawi rawh.

⁷ Kan unaunu thiltawn hi han ngaihtuah teh. Ani chuan chau ngawih ngawih natna te, rilru beidawnna te, leh lu nate a nei a. Chuvângin, inkhâwm harsa tih chângte a nei a. Mahse, nî khat chu, a inkhâwm hrâm hrâm hnu chuan heti hian a ziak a: “Thusawi chu lunghnualna chungchâng a ni a. Ngilnei tak leh hriatthiampuina nei taka sawi a nih avângin ka mittui a tla hial a. Inkhâwma ka tel ziah a ngai tih ka inhriatnawntîr a ni,” tiin. A inkhâwm theih avângin a hlim hle!

8, 9. Tirhkoh Paula’n: “Ka chak loh apiangin a ni ka chak ṭhin ni,” a tih hi eng a tihna nge?

⁸ Isaia 40:30 chhiar rawh. Thil thiam tam tak kan nei pawh a ni thei; mahse, mahni chakna rinchhana kan tihtheih chu tlêmtê a ni. Hei hi kan vaia kan zir tûr thil a ni. Tirhkoh Paula chuan thil tam tak a tithei a; mahse, a tihduh apiang chu a tithei lo. A rilru awm dân Jehova a hrilh chuan, Jehova’n: “Ka thiltihtheihna hi chak lohnaah asin tihfamkimin a awm ni,” tiin a hrilh a. Paula chuan Jehova sawi chu a hre thiam a ni. Chuvângin: “Ka chak loh apiangin a ni ka chak ṭhin ni,” tiin a sawi. (2 Korinth 12:7-10) A sawi tum chu eng nge ni?

⁹ Paula chuan a tihtheihte chu tlêmtê a ni tih a hria a. Thiltithei zâwk tuemaw hnên aṭangin ṭanpuina a mamawh a ni. Pathian thlarau thianghlim chuan Paula chak loh hunah chakna a pe thei a. Nasa takin thil a tihtîr thei a ni. Pathian thlarau thianghlim chuan Paula chu ama chakna hmanga a tihtheih loh thilte tithei tûrin chakna a pe thei a. Chutiang chu kan chungah pawh a thleng thei a ni. Jehova’n a thlarau thianghlim min pêk chuan kan chak ngei ang!

10. Engtin nge Jehova’n Davida chu a buainate hmachhawn thei tûra a ṭanpui?

¹⁰ Fakna hla phuahtu Davida chuan Pathian thlarauvin a tihchak dân chu a hria a. Ani chuan: “Nangma ṭanpuiin râl ka bawh si a; ka Pathian ṭanpui bawkin kulh bang ka zuan khûm a ni,” tiin a zai a. (Sâm 18:29) Zuankai theih loh kulh bang sâng tak ang maiin kan buainate hi a châng chuan mahnia chinfel theih loh harsatna lian tak a ni thei a. Jehova ṭanpuina kan mamawh a ni.

11. Engtin nge thlarau thianghlimin kan buainate hmachhawn thei tûra min ṭanpui?

¹¹ Isaia 40:31 chhiar rawh. Mupuite chu an chakna chauh rinchhana boruaka awm  an ni lo. Chung lama chho thli lum chuan mupui chu vân sângah a chawi kâng a. Chu chuan mupui chu a tha chakna hmang vak lovin hla tak tak a thlawhtîr thei a ni. Chuvângin, buainain a chimbuai che hunah mupui chungchâng ngaihtuah rawh. Jehova hnênah “ṭanpuitu, thlarau thianghlim” chakna pe tûr chein dîl ang che. (Johana 14:26 NW.) Jehova chu a thlarau thianghlim min pe tûrin engtik hunah pawh kan dîl thei a ni. Kohhrana unau tuemaw nêna inrem lohna kan neih hunah Jehova ṭanpuina kan dîl a ngai lehzual niin kan ngai ngei ang. A nih leh, engvângin nge chutiang inrem lohnate chu a awm?

12, 13. (a) Engvângin nge Kristiante zîngah inrem lohna awm châng a awm? (b) Josefa nunin Jehova chungchâng eng nge min zirtîr?

¹² Mi ṭha famkim kan nih loh avângin inrem lohnate a awm thei a. Mi dangte thusawi emaw, thiltih emawin min tihthinrim châng a awm thei ang bawkin, mi dangte kan tihthinrim châng pawh a awm thei bawk. Hei hi fiahna harsa tak a ni thei. Mahse, chu chuan Jehova chunga kan rinawmzia lantîrna hun remchâng min pe thei a ni. Engtin nge? Kan unaute nêna lungrual taka hna thawhho dân kan zirna hmangin a ni. Jehova chuan anni chu ṭha famkim lo an ni chûng pawhin a hmangaih a, keini pawhin kan hmangaih ve tûr a ni.

¹³ Jehova chuan a chhiahhlawhte fiahna an tawh chu a phal a. Chu chu Josefa hnên aṭangin kan hre thei a ni. Josefa tleirâwl laiin pa hmun nu hrang a unaute chuan an îtsît a. Salah hralhin Aigupta rama hruai a ni a. (Genesis 37:28) Jehova chuan thilthlengte chu a hmu vek a, a ṭhian leh a chhiahhlawh rinawm Josefa, ṭha lo taka an cheibâwl a hmuh chuan a rilru a na ngei ang. Mahse, Jehova chuan chutiang thil ṭha lo thleng chu a tihtâwpsak lo. A hnuah, Josefa chu Potiphara nupui pâwngsual tum anga puh a nih avânga tân ina khung a nih pawh khân Jehova’n ani chu a chhan chhuak lo. A nih leh, Pathianin Josefa chu a thlahthlam tihna a ni em? Ni lo ve. Bible chuan: “LALPA chu Josefa hnênah a awm a, a thiltih apiang chu LALPA chuan a hlawhtlintîr,” tiin a sawi a ni.—Genesis 39:21-23.

14. Thinur bânsan chu engtin nge kan hlâwkpui?

 ¹⁴ Entîrna dang leh chu Davida hi a ni a. Mi tam zâwkte chu Davida anga ṭha lo taka cheibâwl an ni ngai lo. Mahse, Pathian ṭhian Davida chuan a lutuka thinrim chu a duh lo a ni. Ani chuan: “Thinur hi bânsan la, thinrim hi sim rawh. Intilungngai duh suh—thil tihsualah a lo tlâk mai ṭhîn a ni,” tiin a ziak a. (Sâm 37:8) Thinur “bânsan,” a nih loh leh thinrim simna tûr chhan pawimawh ber chu Jehova entawn kan duh vâng a ni. Ani chuan “kan sualnate angin kan chungah a ti lo va,” min ngaidam zâwk a ni. (Sâm 103:10) Thinur bânsan a ṭhatna chhan dangte pawh a awm a. Entîr nân, thinurna chuan thisen sâng a awmtîr theih bâkah lung lam natna pawh a thlen thei bawk. Thin leh pumpui bawh (pancreas) a tiche thei a, chu chuan chaw pai ṭawihna a tikhawlo thei a ni. Kan thin a rim hian kan ngaihtuahnate a fîm ṭhîn lo a ni. Mi dangte ti na thei thu kan sawiin, thil kan ti a, chu chuan hun rei tak chhûng lunghnualna min neihtîr thei a ni. Rilru dam taka awm chu a ṭha zâwk. Bible chuan: “Rilru dam chu tîsa nunna a ni,” tiin a sawi. (Thufingte 14:30) Chuvângin, mi dangin kan rilru an tina a nih chuan eng nge kan tih theih a, engtin nge kan unaute nên remna kan siam theih? Bible thurâwn fing tak chu kan nunpui thei a ni.

15, 16. Tuemawin kan rilru a tihnat chuan eng nge kan tih ang?

¹⁵ Ephesi 4:26 chhiar rawh. Jehova be lotute’n ṭha lo taka min cheibâwl hian mak kan ti lo va. Mahse, Kristian unaute emaw, chhûngkaw zînga mite emaw thusawi leh thiltihin kan rilru a ti na a nih chuan kan tuar na hle thei a ni. An thusawi leh thiltihte kan theihnghilh thei lo a nih chuan engtin nge ni ang? Rei tak, a nih loh leh kum tam tak chhûng kan thinrim ang em? A nih loh leh, buainate chu rang taka chingfel tûrin Bible thurâwn fing tak chu kan zâwm ang em? Min tilungni lotu chu kan biak duh loh reng chuan remna siam a harsa lehzual ang.

¹⁶ Unau pakhatin a tihlungnih lohna che chu i theihnghilh thei lo a nih chuan engtin nge ni ang? Remna siam tûrin eng nge i tih theih? A hmasain, Jehova hnênah i ṭawngṭai thei a ni. I unaupa nêna inbiak pawhna ṭha tak nei tûrin a ṭanpuina dîl ang che. I unaupa chu Jehova ṭhian a ni tih hre reng rawh. (Sâm 25:14) Ani chu Pathianin a hmangaih a. Jehova’n a ṭhiante chu ngilnei takin a dâwr a, keini pawh chutiang titûrin min beisei a ni. (Thufingte 15:23; Matthaia 7:12; Kolossa 4:6) A pahnihnaah chuan, i unaupa hnêna i sawi tûr chu ngun takin ngaihtuah rawh. I rilru tihnat a duh niin ngai suh. Tih palh vâng emaw, dinhmun i hriatsual vâng emaw a ni thei. Buaina awm chhan ṭhenkhat chu nangmah vâng a ni thei tih inhuam takin pawm ang che. Heti hian i sawi ṭan thei a ni: “Thil ka lo la na hma lutuk pawh a ni mai thei, nimina i thusawi khân, ka rilru. . . ” tiin. Chutianga in inbiaknain in inkârah remna a awmtîr thei lo a nih pawhin, hma la zêl rawh. I unaupa tân ṭawngṭaisak la. Amah malsâwm tûr leh a mize ṭhate ngaihtuah thei tûrin Jehova chu ngên ang che. Pathian ṭhian, i unaupa nêna inrem tûra theih tâwp i chhuahna chuan Jehova a tilâwm tih hria ang che.

17. Thil sual kan tih hunah Jehova’n amah nêna kan inlaichînna siam ṭha leh tûrin engtin nge min ṭanpui a, engvângin nge chu ṭanpuina chu kan pawm ang?

¹⁷ Mi ṭhenkhat chuan sual pawi tak an tih avângin Jehova rawngbâwl tlâk lovah an inngai a. Inthiam lohna chuan kan neih remna te, hlimna te, leh chaknate chu a la bo thei a ni. Lal Davida chuan mahni inthiam lohna neiin: “Ka ngawih reng lai khân, nilênga ka rûm ṭhinna lamah ka ruhte hi a chang zo vek a ni. Achhûn azânin i kutin mi delh si a,” tiin a sawi a. Jehova’n a chhiahhlawhte ti tûra a duh chu Davida’n huaisen takin a ti a ni. “Ka sualna chu i hnênah ka puang a, . . . ka sual khawlohna chu i lo ngaihdam tâk kha,” tiin a ziak a ni. (Sâm 32:3-5) Sual pawi tak i ti a nih pawhin, Jehova’n ngaihdam che a peih reng a. Amah nêna in inlaichînna siam ṭha leh tûrin ṭanpui che a duh a ni. Mahse, upate hmanga ṭanpuina pêk chu i pawm a ngai a. (Thufingte 24:16; Jakoba 5:13-15) Chuvângin, muang châng suh! Chutah chuan i chatuan nunna chu a innghat a ni. A nih leh, ngaihdam i nih hnuah pawh inthiam lohna la nei reng angin han inchan teh. Eng nge i tih ang?

18. Paula thiltawn chuan Jehova rawngbâwl tlâk lova inngaite chu engtin nge a ṭanpui?

¹⁸ Tirhkoh Paula chuan tûn hmaa a thil sual tih avângin lunghnual chângte a nei a. “Kei zawng tirhkoh zînga tê ber, Pathian kohhranho ka tihduhdah avânga tirhkohva vuah tlâk loh ka ni si a,” tiin a sawi. Chutichung pawhin: “Nimahsela Pathian khawngaihna avângin ka nih nih ka ni ta,” tiin a sawi belh a ni. (1 Korinth 15:9, 10) Jehova chuan Paula chu ṭha famkim lo a ni tih a hria a. Mahse, a nih dân angin a pawm a, chu chu Paula’n hria se a duh a ni. I thiltih avânga i inchhîr tak zet a, Jehova leh a ṭûl anga upate i hrilh a nih chuan Jehova’n a ngaidam ngei ang che. Jehova’n a ngaidam tawh che tih ring la, a ngaihdamna chu pawm rawh!—Isaia 55:6, 7.

19. Kum 2018-a kum châng chu eng nge ni a, hei hi engvânga pawimawh nge a nih?

¹⁹ Khawvêl tâwpna a hnaih telh telh rualin buainate pawh a pung telh telh ang tih kan beisei thei a ni. Mahse, ‘Chau hnênahte thiltihtheihna pe ṭhîn a; chakna rêng nei lote tichak ṭhîntu’ Jehova chuan rinawm taka a rawngbâwl tûra kan mamawh engpawh min pe thei tih kan hre reng tûr a ni. (Isaia 40:29; Sâm 55:22; 68:19) Kum 2018 chhûng hian, Kingdom Hall-a kan inkhâwm apiang leh “Jehova beiseitute chuan chakna an nei leh ang” tih kum châng kan hmuh apiangin he thutak pawimawhzia hi hriatnawntîr kan ni ngei ang.—Isaia 40:31.