A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

NUN KAWNG CHANCHIN

Jehova Min Pêk Chanvote Hnar Loh Dân Kan Zir

Jehova Min Pêk Chanvote Hnar Loh Dân Kan Zir

TYPHOON thlipui a tleh hnu chuan lui tui chu a nuin lung lianpui puite lên thei khawpin a khauh hle a. Râl lehlam kai tûr kan ni a; mahse, lui tui chuan lei dawh chu a lên bo tawh a. Ka pasal Harvey-a leh Amis ṭawng min lehlinsaktu nên chuan kan thla a bârin, tihngaihna rêng kan hre lo va. Râl leh lama awm unaute’n thlaphâng taka min lo thlîr lai chuan, lui chu kan kân ṭan ta a. A hmasa berin, kan motor chu a aia lian zâwk truck kan phurhtîr a. Tichuan, kan motor che sawn lo tûra hrui emaw, khaidiat emawa phuar behna pawh awm lovin, truck chuan lui chu muang chângin kan kân ta a. Râl leh lam kan kai thei tawh dâwn lo emaw kan ti a; mahse, a tâwpah chuan him takin kan kai thei ta hrâm a, chutih chhûng chuan Pathian Jehova hnênah kan ṭawngṭai mawlh mawlh a ni. Chu chu kum 1971 khân a ni a. Kan pianna ram aṭanga mêl sâng tam taka hla Taiwan chhak lama tuipui kamah kan awm a. Kan chanchin ka’n hrilh ang che u.

JEHOVA HMANGAIH DAN KAN ZIR

Harvey-a chu unau mipa pali zînga upa ber a ni a. An chhûngkua chuan kum 1930 chho bâwr vêla ei leh in a harsat laiin, Western Australia, Midland Junction-ah thutak an hmu a. Harvey-a chuan Pathian Jehova hmangaihna a nei chho va, kum 14 mi a nihin baptisma a chang a. A hnu rei lo têah theocratic chanvo a dawnte hnar loh dân a zir nghâl a ni. Tleirâwl a nih laiin, inkhâwma Vênnainsâng chhiar chanvo a dawn chu tling lo nia a inngaih avângin a hnar a. Mahse, unaupa pakhat chuan Harvey-a hnênah, “Jehova inawpna pâwla tuemawin thil pakhat ti tûra mawhphurhna a pêk che chuan, tling nia a ngaih vâng che a ni!” tiin a hrilh a ni.—2 Kor. 3:5.

Kei pawhin ka nu leh ka u ang bawkin, England ramah thutak ka hmu a. Ka pa pawhin thutak chu a tîrah dodâl mah se, a hnuah a pawm ta a. Ka pa chuan remti lo mah se, kum sâwm ka tlin hmain baptisma ka chang a. Pioneer thawh a, a hnua missionary nih chu ka thiltum a ni. Mahse, ka pa chuan kum 21 ka tlin hma chu pioneer thawh a phal lo va. Kei chuan chutiang thleng thleng nghah chu ka tum lo. Chuvângin, kum 16 mi ka nih chuan ka pa remtihnain Australia rama insawn tawh ka unaunu hnênah ka va awm a. A tâwpah, kum 18 ka nih chuan pioneer ka thawk ta a ni.

Kum 1951-a kan inneih nî

Australia-ah chuan Harvey-a nên kan intawng a. Missionary nia Jehova rawngbâwl chu kan duh ve ve a. Kum 1951-ah kan innei a. Kum hnih chhûng pioneer kan thawh dun hnu chuan bial kan hna thawk tûra tih kan ni a. Kan bial kanna hmun chu Western Australia hmun zau tak a nih avângin, hmun ro tak leh hmun hla tak takahte motor-in kan zin fo ṭhîn a ni.

KAN DUHTHUSAM A THLENG FAMKIM TA

Kum 1955-a Yankee Stadium-a Gilead kan zir chhuah nî

Kum 1954-ah Gilead School vawi 25-na kal tûra sâwm kan ni a. Kan thiltum missionary nih chu, kan ni thei dâwn ta! New York khawpui chu lawngin kan thleng a, Bible zirna hautak zet mai chu kan ṭan ta a ni. Kan program-a a tel angin, Spanish ṭawng kan zir a; mahse, Harvey-a’n Spanish ṭawnga r lam dân dangdai tak chu a lam fiah theih loh avângin a harsat hle.

Zirna kan neih laiin, min zirtîrtute chuan Japan rama rawngbâwl ngaihventute tân Japan ṭawng zirnaa hming ziah luh theih a nih thu an puang a. Mahse, keini chuan Jehova inawpna pâwlin rawngbâwl tûra min ruatna hmuna awm chu kan thlâng zâwk a ni. A hnu lâwkah, Gilead zirtîrtute zînga pakhat Albert Schroeder-a chuan kan hming kan ziak lût lo tih a hria a. Ani chuan: “Ngaihtuah nawn leh rawh u,” tiin min hrilh a. Hming ziah luh chu kan la hreh deuh avângin, Unau Schroeder-a chuan: “Kei leh zirtîrtu dangte’n in hming kan ziah luhsak che u a nia. Japan ṭawng in thiam theih dâwn leh dâwn loh chu han en phawt i la,” tiin min hrilh a. Harvey-a chuan chu ṭawng chu a thiam chak hle a ni.

Kum 1955-ah Japan ram kan thleng a, chutih lai chuan ram pumah thuchhuahtu mi 500 chauh an la awm. Harvey-a chu kum 26 mi a ni a, kei chu kum 24 ka ni. Kobe khawpuia rawngbâwl tûra tih kan ni a, chutah chuan kum li chhûng rawng kan bâwl a. A hnuah, bial kan hna thawk tûra sâwm kan nih avângin kan lâwm hle a, Nagoya khawpui bulah rawng kan bâwl a ni. Kan rawngbâwlna biala kan unaute, an ei leh in te, leh a hmun mawi takte chu kan ngaina êm êm a. A hnu rei vak lo vah, Pathian Jehova hnên aṭangin chanvo thar kan dawng leh a ni.

CHANVO THARIN HARSATNA THAR A THLEN

Kum 1957-a Japan ram Kobe khawpuia missionary dangte nên

Kum thum chhûng bial kan hna kan thawh hnuah, Japan branch chuan Taiwan-a Amis mite awmna hmuna rawngbâwl kan duh leh duh lo min zâwt leh a. An zînga ṭhenkhat chu an kalpêng a, chumi chingfel tûrin Taiwan ram chuan Japan ṭawng thiam tak unaupa a mamawh a ni. * Japan rama rawngbâwl chu nuam kan tih êm avângin, thu tlûkna siam harsa kan ti hle. Mahse, Harvey-a chuan a chanvo dâwnte hnar a duh loh avângin chuta kal chu kan remti ta a ni.

Kum 1962, November thlaah Taiwan ram chu kan thleng a. Chutah chuan thuchhuahtu 2,271 an awm a, a tam zâwk chu Amis mite an ni. Mahse, a tîr chuan China ṭawng kan zir a ngai a. China ṭawng zirna lehkhabu pakhat leh Sâpṭawng thiam lo ṭawng zirtîrtu pakhat kan nei a; mahse, kan zir thiam thei tho a ni.

Taiwan kan thlen hnu lawkah, Harvey-a chuan branch servant niin rawng a bâwl a. Branch chu a tê hle a; chuvângin, Harvey-a chuan office-a a mawhphurhnate thawk chungin, thla khatah chawlhkâr thum chhûng Amis unaute rualin rawngbâwlnaah a tel thei a. District overseer nia rawngbâwl chângte pawh a nei a, chutah chuan inkhâwmpuia thusawite pawh a tel a ni. Harvey-a’n Japan ṭawngin thu sawi se chuan Amis unaute chuan an hre thiam thei ngei ang. Mahse, sawrkârin sakhaw inkhâwmna rêng rêngah China ṭawng chauh hman a phal a. Chuvângin, Harvey-a chuan la harsat hle mah se, China ṭawngin thu a sawi a, unaupa pakhatin Amis ṭawngin a lehlinsak a ni.

Chutih hun lai chuan Taiwan chu sipai thuneihna hnuaia a awm avângin, inkhâwmpui buatsaih tûrin unaute chuan phalna an dîl a ngai a. Phalna hmuh chu a harsa hle a, police-te chuan an pe lawk duh ṭhîn lo a ni. Inkhâwmpui chawlhkâr thleng pawha phalna an la pêk loh chuan, Harvey-a chu police station-ah phalna an pêk hma chu a ṭhu tlat mai a. Police-te chuan an station-a ram dang mi ṭhu reng hmuh chu thil zahthlâk nia an ngaih avângin, phalna chu an pe leh ta nge nge ṭhîn a ni.

TLANG KA LAWN HMASAK BERNA

Taiwan rama kan awm laia thu hril tûra lui kan kân la

Unaute nêna rawng kan bâwlho chawlhkâr chhûng chuan, dârkâr tam tak kea kalin, tlângte lâwnin, luite kan kân ṭhîn a. Tlâng ka lâwn hmasak ber nî chu ka la hre reng. Hmanhmawh taka zîng chaw kan ei hnu chuan khaw hla tak panna bus chu zîng 5:30-ah kan chuang a ni. A hnuah lui zau tak takte kânin, tlâng chu kan lâwn ṭan ta a. Kan tlâng lâwn chu a chhoh êm avângin, ka hma chiaha lâwn unaupa kê chu ka mit zâwn vêlah a awm a ni.

Chumi zîng chuan, Harvey-a chuan tualchhûng unaute nên rawng an bâwl tlâng a, kei chu Japan ṭawng hmang mite awmna khaw te tak têah keimahin thu ka hril a. Dârkâr tam tak chhûng eng mah ka ei loh avângin, chhûn dâr khat vêlah chuan ka ṭâm chhâwl ta a. Harvey-a nêna kan inhmuh chuan, unau dangte chu an haw vek tawh a. Harvey-a chuan magazine ṭhenkhat chu artui hel pathum nên a thleng a. Artui hel hîp dân min zirtîr nân, chûng artuite chu tipawpin pakhat a hîp a. Tui hmêl lêm loh mah se, pakhat chu ka’n hîp ve a. Pakhat la bâng chu tuin nge hîp ta ang? Harvey-a chuan ṭâm chhâwl leh ta ila, min putthlâk theih a inrin loh avângin, keiman ka hîp leh ta a.

INBUAL DAN DANGDAI

Bial inkhâwmpui pakhatah thiltawn dangdai tak ka nei a. Kingdom Hall bul chiaha awm unaupa pakhat inah kan thleng a. Amis mite chuan inbual chu an ngaih pawimawh êm avângin, bial kantu nupui chuan kan inbualna tûr chu min lo buatsaihsak a. Harvey-a chuan a buai êm avângin inbual hmasa tûrin min hrilh a. Inbualnaah chuan hmanraw pathum a awm: tui vawt dahna, tui sa dahna, leh bucket ruak te hi. Bial kantu nupui chuan chûng chu in pâwn lam Kingdom Hall-a inkhâwmpui buatsaihtu unaupate min hmuh theihna tûr hmuna a dah avângin mak ka ti khawp mai. Puan zâr tûr ka dîl la. Tui puan fîm chi min pe a nih chu! In hnung lama va inbual ka tum ta a; mahse, chutah chuan vatâwkte chu anmahni va hnaih deuhte chuk tumin pal aṭangin an lo dâk âwr âwr hlawm a. ‘Unaupate saw an buai êm mai a, ka inbual tih pawh an hre lo vang. Ka inbual loh chuan min thlengtu unaute an rilru a nuam dâwn si lo. Engpawh ni se, inbual phawt mai ang,’ ka ti a. Tichuan, ka inbual ta a.

Amis hnam kawr kan hâk lai

AMIS MITE TANA THU LEH HLA CHHUAH

Harvey-a chuan Amis unaute’n ziak leh chhiar an thiam loh avâng leh anmahni ṭawnga thu leh hla chhuahte an neih loh avângin thlarau lamah hma an sâwn chak thei lo tih a hria a. Amis ṭawng chu A Aw B hmanga ziah theih a nih tâkah chuan, unaute chu mahni ṭawng chhiar thiam tûra zirtîr chu a ṭha dâwnin a lang a. Chu hna chu a hautak hle a; mahse, a tâwpah chuan, unaute’n mahniin Pathian Thu an zir thei ta a ni. Kum 1966 vêl aṭangin Amis ṭawngin thu leh hla chhuahte chu hmuh ṭan theih a ni a, kum 1968 aṭangin Vênnainsâng chu tihchhuah ṭan a ni bawk.

Mahse, sawrkâr chuan China ṭawng ni lo thu leh hla chhuah rêng rêng chu a khap tlat a. Chuvângin, harsatna pumpelh nân, Amis ṭawng Vênnainsâng chu kawng dang danga tihchhuah a ni. Entîr nân, hun engemawti chhûng chu, Chinese Mandarin ṭawng leh Amis ṭawng dah kawpin Vênnainsâng chu tihchhuah a ni a. Ringhleltu an awm hunah, tualchhûng mite hnênah Chinese ṭawng zirtîr angin kan lang dâwn a ni. Chuta ṭang chuan, chûng kan unau duh takte’n Bible thutak an zir theih nân Jehova inawpna pâwl chuan Amis ṭawngin thu leh hla chhuah tam tak a tihchhuahsak a ni.—Tirh. 10:34, 35.

TIHTHIANGHLIMNA HUN

Kum tak tak chhûng chu Pathian tehnate milin Amis unaute chu an nung lo va. Bible thu bulte chiang taka an hriat loh avângin, unau ṭhenkhat chu nungchang bawlhhlawhnaah an inhmang a, zute ruiin, zûk leh hmuamte an ti a, kuhvate an ei bawk a ni. Harvey-a chuan chûng thilte chungchânga Jehova thlîr dân hre thiam tûra unaute ṭanpui tûrin kohhran tam tak a tlawh a. Chutianga kan zinna pakhatah chuan, a tîr lama kan târ lan tâk thiltawn kha kan tawng a ni.

Unau inngaitlâwm takte chu an inthlâk danglam a; mahse, lungchhiatthlâk takin, a tam zâwkte chu an inthlâk danglam duh lo a ni; chuvângin, kum 20 chhûngin Taiwan rama thuchhuahtute chu 2,450 chuang aṭangin 900 vêlah an tla hniam ta dâwrh a. Chu chu a lunghnualthlâk hle. Mahse, Jehova chuan inawpna pâwl thianghlim lo chu mal a sâwm ngai lo vang tih kan hria a. (2 Kor. 7:1) A tâwpah, chûng chîn dân ṭha lote then thianghlim a nih hnu chuan, Jehova malsâwmnain tûnah chuan Taiwan ramah thuchhuahtu mi 11,000 chuang an awm tawh a ni.

Kum 1980 hnu lamah, Amis kohhrana unaute chuan thlarau lamah hma an sâwn chho va, Harvey-a chuan Chinese mite zîngah hun tam lehzual a hman theih phah a ni. Unaunute pasal ring lotu tam tak chu ringtu ni tûra a ṭanpui theih avângin a hlim hle a. Chûng mite zînga pakhatin a vawi khatna atâna Jehova hnêna a ṭawngṭai avânga a hlimzia min hrilh chu ka la hre reng. Kei pawh Jehova hnaih tûra thinlung ṭha pu mite ka ṭanpui theih avângin ka lâwm hle. Chu bâkah, tûn hmaa ka Bible zirpuite zînga pakhat fapa leh fanu nêna Taiwan branch-a rawng kan bâwlho theih avângin ka lâwm hle bawk.

CHANNA LUNGCHHIATTHLAK TAK

Tûnah chuan kawppui ka nei tawh lo. Kum 59 dâwn lai kan inneih hnu chuan, ka pasal duh tak Harvey-a chuan cancer natna avângin, kum 60 dâwn lai hunbi kima rawng a bâwl hnu, January 1, 2010-ah min boralsan a! Ani chu tûn thlengin ka ngai ṭhîn khawp mai. Mahse, ram nuam tak pahnihah rawng ka bâwlpui theih avângin ka lâwm hle! Asia rama ṭawng har tak pahnih kan zir thiam a, Harvey-a chuan a ziah pawh a thiam a ni.

A hnu kum rei vak lo vah, Governing Body chuan kum upatna avângin Australia rama kîr leh chu ka tâna ṭha ber niin a ngai a. Ka rilrua lo lang hmasa ber chu, ‘Taiwan hi chhuahsan ka duh lo,’ tih a ni. Mahse, Harvey-a chuan Jehova inawpna pâwlin ti tûra min tih apiang hnar ngai lo tûra min zirtîr avângin, Australia ramah chuan ka kîr leh ta a. A hnuah, chu thu tlûkna finthlâkzia chu ka hre ta a ni.

Bethel rawn tlawhtute chu ka ṭawng thiam Japan ṭawng leh China ṭawng hmanga ka fankualpui theih avângin ka lâwm hle

Tûnah chuan, Australia branch-ah rawng ka bâwl a, chawlhkâr tâwpah tualchhûnga kohhranho rualin rawng ka bâwl ṭhîn a ni. Bethel rawn tlawhtute chu ka ṭawng thiam Japan ṭawng leh China ṭawng hmanga ka fankualpui theih avângin ka lâwm hle. Mahse, Jehova min pêk chanvote hnar loh dân zirtu, ka pasal Harvey-a chu tûnah chuan Jehova hriatrengnaah him takin a awm tih hriain, a thutiam thawhlehna thlen famkim hun chu ka nghâkhlel tak zet a ni.—Joh. 5:28, 29.

^ par. 14 Tûnah chuan Taiwan rama an ṭawng hman ber chu Chinese ni tawh mah se, tûn hma kum sâwmbi tam tak chhûng kha chuan Japan ṭawng an hmang ber a. Chuvângin, tûn thleng hian Taiwan rama hnam hrang hrangte zîngah Japan ṭawng an la hmang a ni.