A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

NUN KAWNG CHANCHIN

Jehova Malsâwmna Chuan Ka Beiseina Zawng Zawng A Khûm

Jehova Malsâwmna Chuan Ka Beiseina Zawng Zawng A Khûm

‘PIONEER thawk âwm tak ka ni a. Mahse, pioneer thawh chu a phûrawm tak tak ang em?,’ tiin ka ngaihtuah a. German rama ka hna chu ka ngaina hle a, chu hna chu Dar es Salaam te, Elisabethville te, leh Asmara khawpui te ang chi Africa hmun hrang hranga ei tûrte pêk chhuah hi a ni. Chûng hmunahte leh Africa khawmual hmun hrang hrangahte chuan hunbi kima Jehova rawngbâwlin ka awm ang tih rêng ka ngaihtuah pha ngai lo!

A tâwpa pioneer ka thawh chuan, ka nun chu thil ni theia ka lo rin ngai loh kawngin a inthlâk danglam ta a ni. (Eph. 3:20) Mahse, chu chu engtin nge a nih theih tih i ngaihtuah ngei ang. A bul aṭangin ka’n hrilh ang che u.

Kum 1939-a, Khawvêl Indopui II-na a chhuah hnu thla rei lo têah, German ram, Berlin khawpuiah ka piang a. Indona tâwp dâwn ṭep, kum 1945-ah Berlin khawpui chu bomb hmanga nasa taka beih a ni a. Chutianga an rawn beih chiam lai chuan, kan kawt kawngah bomb a puak a, kei leh ka chhûngte chu bomb laka birûkna khurah kan tlân lût a. Kan him theih nân ka nu pianna hmun, Erfurt khawpuiah kan tlân chhe ta a ni.

Kum 1950 bâwr vel, German ramah ka nu leh pate leh ka farnu nên

Ka nu chuan tih tak zetin thutak a zawng a. Mi fingte ziah lehkhabute a chhiar a, sakhaw hrang hrangah a tel lâwr a; mahse, lungawina a hmu lo. Kum 1948 vêlah, Jehova Thuhretu pahnih chu kan inah an lo kal a. Ka nu chuan a lo kâwm a, zawhna tam tak a zâwt a. Dârkâr khat pawh a liam hmain, kei leh ka nau hnênah, “Thutak ka hmu ta!” tiin min hrilh a. A hnu rei vak lovah, ka nu leh ka naute nên Erfurt khawpuia inkhâwmnaahte chuan kan tel ṭan ta a ni.

Kum 1950-ah Berlin khawpuiah kan kîr leh a, Berlin-Kreuzberg Kohhranah kan lawi a. Berlin khawpui chhûnga hmun danga kan insawn leh chuan, Berlin-Tempelhof Kohhranah kan lawi leh a ni. A hnuah, ka Nu chuan baptisma a chang a, kei chuan ka la hreh deuh. Engvângin nge?

KA ZAHZUMNA LEH HREHNA CHU HNEHIN

Mi zakzum tak ka nih avângin hma ka sâwn chak lo hle a. Rawngbâwlnaah tel ṭhîn mah ila, kum hnih chhûngin vawi khat mah thu ka sawi ngai lo. An huaisenna lantîr a, Jehova hnêna inpumpêk unaute nêna hun ka hman chuan thilte chu a danglam chho va. Chûng zînga ṭhenkhat chu Nazi concentration camp, a nih loh leh East German tân ina lo tâng tawhte an ni a. Mi dangte erawh chu kan thu leh hla chhuahte East Germany-a nun thâpa keng lûttute an ni. An entawn tûr siamte chu ka ngaihlu tak zet a. Anni chuan Jehova leh an unaute zalênna atâna an nun an thâp ngam a nih chuan, kei pawhin ka zahzumna hi ka hneh a ngai tiin ka ngaihtuah ta a ni.

Kum 1955-a neih a bîk taka thu hrilhna campaign-a ka telna aṭangin ka zahzumna chu ka hneh ṭan a. Informant, * tih bua thuziakah, Unau Nathan Knorr-a chuan chu campaign chu inawpna pâwlin a neih tawh azawnga compaign lian ber a nih thu a puang a. Ani chuan thuchhuahtu zawng zawng an tel a nih chuan, “He khawvêla kan neih tawh azawnga thu hrilhna thla ropui ber a ni ang,” tiin a sawi. A va dik tak êm! Chumi hnu rei vak lovah, Jehova hnênah ka inpumpêk a, tichuan, kum 1956-ah ka pa leh ka farnu nên baptisma kan chang a. Mahse, rei vak lovah, thu tlûkna pawimawh tak dang ka siam a ngai a ni.

Pioneer thawh chu hna ṭha tak a ni tih kum tam tak aṭang tawhin ka hria a; mahse, ka la tawi khawmuang ta zêl a. A hmasain, ram dangte nêna sumdâwnga indâwr dân chungchânga thiamna tihmasâwn tûrin Berlin khawpuiah inzir belh ka tum a. Chumi hnuah, pioneer ka thawh ṭan hmain, thiltawn ka neih lehzual nân hna thawh hmasak ka duh a. Chuvângin, kum 1961-ah German rama lawng chawlhna khawpui ber, Hamburg-ah hna ka hmu a. Ka hnaa ka inhman tam poh leh hunbi kima rawngbâwl ka tumna chu sawhsawn zêl ka duh a ni. Eng nge ka tih tâk ang?

Jehova’n thlarau lam thilte dah pawimawh tûra min ṭanpuitu atân hmangaihna nei tak unaute a hman avângin ka lâwm hle a. Ka ṭhian tam tak chuan pioneer thawk ṭanin, ka tân entawn tûr ṭha an siam a. Chu bâkah, concentration camp aṭanga dam khawchhuak Unau Erich Mundt-a chuan Jehova rinchhan tûrin min fuih a. Ani chuan concentration camp-ah mahni inrinchhanna nei unaute chu a hnuah thlarau lamah an chak lo tih min hrilh a. Mahse, Jehova rinchhan pumhlumtute chu an rinawm reng a, kohhrana mi rin tlâk takte an ni.

Kum 1963-ah pioneer ka thawk ṭan

Chu bâkah, a hnua Governing Body member ni ta Unau Martin Poetzinger-a chuan unaute chu, “Huaisenna hi i thil neih azawnga hlu ber a ni!” tiin a fuih ṭhîn a. Chûng thute ka ngaihtuah hnu chuan, khawvêl lama ka hna chu ka bânsan thei ta a; tichuan, kum 1963 June thlaah pioneer ka thawk ṭan ta a ni. Chu chu thu tlûkna ka siam theih azawnga ṭha ber a ni! Thla hnih hnuah, hna thar ka zawn leh hmain, special pioneer thawk tûra sâwm ka ni a. A hnu kum rei vak lovah, ka beisei aia nasain Jehova malsâwmna ka dawng a. Gilead School vawi 44-na kal tûra sâwm ka ni.

GILEAD-AH THIL HLU TAK ZIRIN

“I chanvo dawnah beidawng nghâl suh” tih hi ka duh ber zir tûrte zînga pakhat a ni a, a bîk takin Unau Nathan Knorr-a leh Lyman Swingle-a te hnên aṭanga ka zir a ni. Anni chuan kan chanvo dawn chu harsa mah se, vuan nghet tlat tûrin min fuih a. Unau Knorr-a chuan: “Eng nge i ngaihven tlat ang? Vaivut te, khumfâ te, leh retheihna? Nge ni a, thingkûng te, pangpâr te, leh hlim hmêlte zâwk? Mite chu hmangaih tum rawh u!” tiin a sawi. Ni khat chu, Unau Swingle-a chuan unau ṭhenkhatin an chanvo neiha an beidawn nghâl mai nachhan a sawi lai chuan a hnuk ulh lutuk chu a sawi zawm thei ta lo va, a mittuite a tling hial a ni. Chu chuan ka rilru a khawih hle a, Krista leh a unau rinawmte tihlungawi tumna min neihtîr a ni.—Mt. 25:40.

Kum 1967-ah Congo ram, Lubumbashi khawpuia, missionary kan thawh laia kei leh Claude-a leh Heinrich-a

Chanvote kan dawn chuan, Bethel-a unau ṭhenkhatte chuan kan kalna tûr hmunte hre châkin min zâwt a. “Congo (Kinshasa)” tia ka sawi hma chu kan chanvo dawn chungchângah a ṭha lam hlîr an sawi a. Congo tih an hriat veleh, an ngawi ta ṭhuapa, tichuan: “E he, Congo maw! Jehova’n awmpui che rawh se!” tih chauh an sawi a. Chutih hun lai chuan, Congo (Kinshasa) ram chu indona te, râlthuam keng sipaite leh politics avânga inthahnate ang chi chanchin hlauhawm tak takin a khat a. Mahse, ka thil zir chu ka rilruah ka vawng reng a. Kum 1967, September thlaah Gilead School kan zawh chuan, kei leh Heinrich Dehnbostel-a, Claude Lindsay-a te chu Congo khawpui, Kinshasa panin kan chhuak ta a ni.

MISSIONARY-TE TANA ZIRTIRNA ṬHA TAK

Kinshasa khawpui kan thlen hnu chuan, thla thum chhûng French ṭawng kan zir a. Tichuan, Congo chhim lam, Zambia ramri bul hnaia awm, tûn hmaa Elisabethville tia koh ṭhin, Lubumbashi khawpuiah kan thlâwk thla leh a. Khawpui lailia missionary inah kan insawn a ni.

Lubumbashi khawpuia hmun tam zâwk chu thu la hrilh lohna bial a nih avângin, chuta awmte hnêna thutak hrilh hmasa bertu kan ni tûr chu a phûrawm hle. Rei vak lohvah, Bible zirpuite chu kan kaihhruai theih aia tam kan nei a. Sawrkâr hnathawkte, a nih loh leh tualchhûng police-te hnênah pawh thu kan hrilh bawk. Mi tam tak chuan Pathian Thu leh kan thu hrilh rawngbâwlna chu an zah hle a. Mite chuan Swahili ṭawng an hmang deuh ber a, chuvângin, kei leh Claude Lindsay-a pawhin chu ṭawng chu kan zir a. Rei vak lovah, Swahili ṭawng hmang kohhrana awm tûra tih kan ni.

Thiltawn ṭha tak takte kan neih rualin, harsatnate pawh kan hmachhawn bawk. Dik lo taka min puh ṭhîntu, zu ruih hmang sipaite leh mi tihbuai hmang police-te chu kan hmachhawn fo a ngai a. Ṭum khat chu, missionary ina kohhran inkhâwm kan neih laiin, râlthuam keng police tam tak chu an rawn tlân lût a, central police station-ah min hruai a, chutah chuan zân dâr sâwm thlengin leia min ṭhuttîr hnuah min chhuah leh a ni.

Kum 1969-ah bial kantu ni tûra tih ka ni a. Ka bial kannaah chuan chirhdiak leh hnim sâng tak takte pal tlangin, hmun hla tak tak kea kal chângte a awm a; chu chu, Africa ramah chuan thil pângngai tak a ni. Khaw tê pakhatah chuan, zan khat chu arpui no hruai lai hi ka khum hnuaiah a rawn riak a. Khawvâr hma aṭangin thâwm a nei a, phûr taka ni a hman ṭan dân chu ka theih nghilh thei lo vang. Chu bakah, unaute nêna tlai mei lum ai paha Bible thute kan sawiho lai chu ka hre chhuak a.

Harsatna zînga lian ber pakhat chu Kitawala pâwl thiltih dân * thlâwptu unau derte hmachhawn hi a ni. An zînga ṭhenkhat chu kohhranah rawn intâtlûtin, chanvote an chelh a. Chûng ‘lungpui tui chîm’ ang unau der tam tak chuan unau dik takte chu an bum thei lo. (Jud. 12) A tâwpah chuan Jehova’n kohhran chu a tithianghlim a, thutakah mi tam tak an rawn lût thei ta a ni.

Kum 1971-ah, Kinshasa-a branch office-a rawngbâwl tûra tih ka ni a, chutah chuan lehkha thawn dawn leh pêk chhuah te, thu leh hla chhuah chah te, leh rawngbâwlna thilte ang chi chanvo hrang hrang ka chelh a. Bethel-ah chuan ram zau tak leh changkâng lo tak rama rawngbâwlna huaihawt dân ka zîr a. A châng chuan, thlawhnaa kan lehkha thawnte chu kohhrana thleng tûrin thla tam tak a liam ṭhîn a. Lekhathawn chu thlawhna aṭanga hlâng thlain, lawngah an hlâng leh a, chûng lawngte chu tuia ṭo hnim chhah takte avângin zin chhuak theih lovin chawlhkâr engemaw zât a ding leh a ni. Mahse, chûng harsatnate leh harsatna dangte chu awm mah se, rawngbâwlna chu hlen chhuah a ni.

Unaute’n sum tlêm tê hmanga inkhâwmpui lian tak an huaihawt thei chu mak ka ti khawp mai. Sawntlung pawng chu platform atân an siam a, phairuang kungte chu bangah hmangin leh chûng phairuangte chu ṭâwnkhâwmin ṭhutna atân an hmang bawk. Maute chu inkhâwmna tûr ban atân te, phairuanga siam pherte chu a chungkhuh leh dawhkân atânte an hmang a. Thing hâwngte chu hîkin a ṭâwn nân an hmang bawk. Taima tak leh remhre tak hêng kan unaute thiltih dân chuan ka rilru a hneh thei hle a. Anni chu ka ngaina tak zet a ni. Chanvo thar avânga ka chhuahsan a ngaih chuan ka ngai thei ṭhîn khawp mai!

KENYA RAMA RAWNGBAWLNA

Kum 1974-ah, Kenya ram, Nairobi khawpuia awm branch office-ah ka insawn a. Kenya branch chuan a bul hnai ram sâwma rawngbâwlna chu a enkawl avângin hna thawh tûr kan ngah hle; mahse, chûng ram ṭhenkhatah chuan kan rawnbâwlna chu khap a ni a. Chûng ramte tlawh tûrin chanvo ka dawng fo va, a bîk takin Ethiopia ram a ni. Chuta kan unaute chuan, chutih hun lai chuan tihduhdahna leh harsatna nasa tak an hmachhawn a. An zînga tam tak chu râwng taka cheibâwl leh tân ina khung an ni a, a ṭhen chu tihhlum an ni. Mahse, Jehova leh unau inkârah inlaichînna ṭha an neih avângin rinawm takin an tuar chhuak thei a ni.

Kum 1980-a, Gail Matheson-i nên kan inneih chuan ka nun chu a ṭha lehzual a. Canada mi Gail-i nên Gilead School kan kal tlâng a. Lehkha kan inthawn ṭhîn a. Gail-i chuan Bolivia-ah missionary niin rawng a bâwl a. Kum 12 a liam hnuah, New York-ah kan in hmu leh a. Chumi hnu rei vak lovah, Kenya ramah kan innei ta a ni. Thlarau lam thlîr dân a neih avâng leh lungawina kawnga entawn tûr ṭha a siam avângin Gail-i chungah ka lâwm hle. Ani chu ka tâna ṭanpuitu hlu tak leh ṭhian duhawm tak a ni chhunzawm zêl a ni.

Kum 1986-ah, Gail-i nên bial kantu niin rawng kan bâwl a, chutih rual chuan, kei chu Branch Committee member ka ni bawk a. Bial kan hnaah chuan Kenya branch enkawlna hnuaia ram tam taka rawngbâwlna pawh a tel a ni.

Kum 1922-a Asmara khawpuia inkhâwmpuia thu ka sawi lai

Kum 1992-ah, Asmara rama (Eritrea rama) kan rawngbâwlna khap beh a nih hmain, chumi rama neih inkhâwmpui atâna inbuatsaihna kan neihte chu ka la hre reng a. Lungchhiatthlâk takin, inkhâwmpuina atân, a pâwn lam lan dân ai pawha a chhûng lam la chhe zâwk, in lian tak pakhat chauh kan hmu a. Inkhâwmpui nî chuan, unaute’n Jehova biakna atâna mawi taka an siam danglam thei chu mak ka ti khawp mai. Chhûngkaw tam tak chuan puan mawi tak takte rawn kengin, a lang mawi lo laite chu an khuh bo vek a. Mi 1,279 te chuan inkhâwmpui chu hlim tak leh phûr takin kan hmang a ni.

Chawlhkâr tin hian, hmun in ang lo tak taka kan insawn ziah avângin bial kan hna chu kan tân inthlâk danglamna nasa tak a ni. Tuifinriat kama in nuam taka kan awm chângte a awm a, feet 300 (100 m) vêla hla inthiarna ina kal ngai, bûk têa kan awm châng pawh a awm bawk. Khawi hmunah pawh rawngbâwl mah ila, kan rilrua châm reng ṭhîn chu pioneer-te leh thuchhuahtu ṭhahnemngai takte nêna rawngbâwla kan buai nite hi a ni. Chanvo thar kan dawn chuan, kan ngaih êm êm ṭhian duh takte kan kalsan a ngai leh a ni.

ETHIOPIA RAMA KAN DAWN MALSAWMNATE

Kum 1985 tâwp dâwn lam leh 1995 tîr lam chuan, Kenya branch enkawlna hnuaia ram engemaw zâtah kan rawngbâwlna chu dân anga phal a ni a. Chuvângin, chûng ramahte chuan branch leh office-te chu a hrangin a ding thei ta a ni. Kum 1993-ah, kum sâwm têl a rûka rawngbâwlna kan lo neihna ṭhin, tûna dân phal ni tawh, Ethiopia ram, Addis Ababa office-a rawngbâwl tûrin chanvo kan dawng leh ta a ni.

Kum 1996-a Ethiopia ram, khawtêa bial kan hna kan thawh lai

Jehova chuan Ethiopia rama kan rawngbâwlna chu mal a sâwm a. Unau tam tak chuan pioneer an thawk a. Kum 2012 aṭangin thuchhuahtu zawng zawng zaa 20 aia tamin kum tin regular pioneer an thawk a ni. Chu bâkah, theocratic school-te chuan kan mamawh zirtîrnate min pe a, Kingdom Hall 120 chuang sak a ni tawh. Kum 2004-ah Bethel chhûngkua chu hmun tharah a insawn a, chumi hmuna Assembly Hall kan sa thei pawh chu malsâwmna a ni.

Kum tam tak chhûngin, Ethiopia rama unaute nêna inṭhianna ṭha tak kan neihte chu Gail-i nên kan hlut tak zet a ni. An hmangaihna leh ngilneihna chu kan ngaina tak zet a. Tûn hnai mai khân, kan hrilsêlna lam a tlâk hniam deuh avângin Central Europe branch-a awm tûrin min ti ta a. Chutah chuan, ṭha taka enkawl kan ni a; mahse, Ethiopia rama kan ṭhian duh takte chu kan ngai ṭhîn hle.

JEHOVA’N A ṬHANTIR

Jehova’n a hna a ṭhan chhohtîr dân chu kan hmu a. (1 Kor. 3:6, 9) Entîr nân, Congo rama dâr zawng tûra lo kal ṭhîn Rwanda mite hnêna thu ka hrilh ṭan lai chuan, Rwanda ramah thuchhuahtu an la awm lo va. Tûnah, chu ramah chuan, unaute chu mi 30,000 chuang an awm tawh a ni. Kum 1967-ah, Congo (Kinshasa) ramah chuan thuchhuahtu mi 6,000 vêl an awm a. Tûnah chuan, mi 2,30,000 vêl an awm tawh a, kum 2018-a Hriatrengna inkhâwma tel zât chu maktaduai khat aia tam an ni. A hmaa Kenya branch enkawlna hnuaia lo awm tawh chûng ram zawng zawngah chuan thuchhuahtu mi 1,00,000 aia tam an awm vek tawh a ni.

Kum 50 kal ta chhûng khân, Jehova’n hunbi kima rawngbâwl tûra min ṭanpui tûrin unaupa tam tak a hmang a. Mi zakzum tak la ni reng mah ila, Jehova rinchhan pumhlûm ka zir a ni. Africa rama ka thiltawn chuan dawhtheihna leh lungawina nei tûrin min ṭanpui a. Khualchhâwn thiamna lantîrtu te, buaina khirh tak tuar chhuaktu te, leh Jehova rinchhan tlattu unau duhawm takte chu Gail-i nên kan ngaihlu tak zet a ni. Kan phû loh Jehova ngilneihna avângin ka lâwm hle. Jehova malsâwmnate chu ka beisei aiin a nasa tak zet a ni.—Sâm 37:4.

^ par. 11 A hnuah Kan Lalram Rawngbâwlna tiin kan ko va, tûnah chuan Kan Kristian Nun leh Rawngbâwlna—Inzirna Lehkhabu tiin kan thlâk a ni.

^ par. 23 “Kitawala” tih chu “awpbet, kaihruai, a nih loh leh thunun” tih awmze nei Swahili ṭawng aṭanga lo chhuak a ni a. Chu thiltihin a tum chu political—Belgium awpna hnuai aṭanga zalênna neih hi a ni. Kitawala pâwla telte chuan Jehova Thuhretute thu leh hla chhuahte chu an la a, an zir a, tichuan an sem chhuak leh a; mahse, an politic thlîr dân te, puithuna lam te, leh nungchang bawlhhlawhna nunte thlâwp zâwngin Bible zirtîrnate chu an siam danglam a ni.