1. “Thutak” kan tih hian eng kan sawi tumna nge ni?

“ENGTIN nge thutak i hmuh?” “Thutaka seilian i ni em?” “Thutakah engtia rei nge i awm tawh?” Mi dangin chûng zawhnate chu an zâwt mai thei che a, a nih loh leh mi dangte i zâwt pawh a ni thei bawk. “Thutak” kan tih hian eng kan sawi tumna nge ni? A tlângpuiin, kan thurin te, Pathian kan biak dân te, leh kan nun dânte sawi nân kan hmang ṭhîn a. ‘Thutaka’ awmte chuan Bible zirtîrnate an hriain, Bible thu bulte chu an nunpui a. Sakhaw dik lo lakah fihlîmin, ṭha famkim lo mihringte neih theih azawnga nun ṭha ber chu an nei a ni.—Joh. 8:32.

2. Johana 13:34, 35-a sawi angin, thutaka mite hîp hmasa bertu chu eng nge ni thei?

² Thutaka hîp hmasa bertu che chu eng nge ni? Jehova mite nungchang ṭha a ni thei a. (1 Pet. 2:12) A nih loh leh, an lantîr hmangaihna pawh a ni thei bawk. Mi tam tak chuan chu hmangaihna chu an rawn inkhâwm hmasak ber aṭangin an dawng a, chu chuan thusawi an ngaihthlâkte ai pawhin an rilru a khawih zâwk a ni. Isua’n a zirtîrte chu an inhmangaih tawnna avânga hriat hlawh an ni ang tia a sawi avângin, chu chu thil mak a ni lo. (Johana 13:34, 35 chhiar rawh.) Mahse, rinna nghet tak nei tûr chuan chu aia tam kan tih a ngai a ni.

3. Pathian kan rinna chu unaute lantîr Kristian hmangaihna chauhva innghat a nih chuan eng thil nge thleng mai thei?

³ Kan rinna chu Pathian mite neih Kristian hmangaihna mai aia tama innghat a ni tûr a ni. Engvângin nge? Kohhran upa emaw, pioneer emaw pawh ni se, kan Kristian unau pakhatin sual lian tak a ti angah han ngaihtuah teh. A nih loh leh, kan unau tuemawin i rilru a tina palh a nih chuan, engtin nge ni  ang? A nih loh leh, unau tuemaw chuan rinna phatsanin, Jehova Thuhretute’n thutak an nei lo niin sawi ta se, engtin nge ni ang? Chutiang thil a thleng a nih chuan, tlûk phah nâna hmangin, Jehova rawngbâwl i bânsan ang em? Kan zir tûr chu hei hi a ni: Pathian Jehova i rinna chu amah nêna mi mal inlaichînna i neih vâng ni lo va, mi dangte thiltih avâng chauhva nei i nih chuan, i rinna chu a nghet lo vang. Rinna in i saknaah chuan, awlsam taka chhe thei in sakna bungrua nêna khaikhin theih rilru vei zâwng leh ngaih dânte chauh hmang lovin, awlsam taka chhe thei lo thil nihna dik tak leh a nih dân tûr rêngte pawh hmang ang che. Bible-ah hian Jehova chungchâng thutak a chuang tih nangmah ngeiin i finfiah a ngai a ni.—Rom 12:2.

4. Matthaia 13:3-6, 20, 21-a sawi angin, engtin nge rinna fiahna chuan mi ṭhenkhat chu a nghawng?

⁴ Isua chuan mi ṭhenkhatin thutak chu ‘lâwm takin’ an pawm ang a; mahse, fiahna an tawh hunah an rinna chu a chak tâwk lo vang tih a sawi. (Matthaia 13:3-6, 20, 21 chhiar rawh.) Isua hnung an zui chuan harsatnate an hmachhawn a ngai dâwn tih an hre lo pawh a ni mai thei. (Mt. 16:24) A nih loh leh, Kristian an nih chuan harsatna leh buaina tâwk lovin, malsâwmna chauh dâwng tûrah an inngai pawh a ni thei bawk. Mahse, he ṭhat famkim lohna khawvêlah hian harsatnate chu a awm dâwn si a. Dinhmunte chu a inthlâk danglam thei a, chu chuan kan hlimnate chu a tikiam thei a ni.—Sâm 6:6; Thur. 9:11.

5. Engtin nge kan unau a tam zâwkte chuan thutak an nei tih an rin ngheh tlatzia an târ lan?

⁵ Kan unau a tam zâwkte chuan thutak an nei tih an rin ngheh tlatzia an târ lang tawh a ni. Engtin nge an târ lan? An Kristian unauvin an rilru a tihnat hunah emaw, Kristiante neih loh tûr nungchang a lantîr hunah emaw pawh, an rinna chu a nghîng lo. (Sâm 119:165) Fiahna an tawh apiangin, an rinna chu chauh ahnêkin, a nghet telh telh zâwk a ni. (Jak. 1:2-4) Engtin nge chutiang rinna nghet tak chu i neih theih?

6. Kum zabi khatnaa zirtîrte rinna innghahna chu eng nge ni?

⁶ Kum zabi khatnaa zirtîrte rinna chu Bible hriatna leh Isua Krista zirtîr ‘chanchin ṭha thutaka’ innghat a ni a. (Gal. 2:5) Chu thutakah chuan Isua tlanna inthawina leh a thawhlehna pawh tiamin, Kristian zirtîrna zawng zawng a tel a ni. Tirhkoh Paula chuan chûng zirtîrnate chu a dik tih a ring nghet tlat a ni. Engvângin nge? Ani chuan: “Krista chu hrehawm tuar tûr rêng a nihzia te, mitthi zîng ata pawh tho leh tûr rêng a nihzia te” finfiah nâna Bible a hman vâng a ni. (Tirh. 17:2, 3) Kum zabi khatnaa zirtîrte chuan chûng zirtîrnate chu pawmin, Pathian Lehkha Thu hre thiam tûrin thlarau thianghlim ṭanpuina an rinchhan a. Chûng zirtîrnate chu Bible ṭanchhan a ni tih amahni ngeiin an chian a ni. (Tirh. 17:11, 12; Heb. 5:14) An rinna chu an rilru vei zâwng leh ngaih dâna innghat a ni lo va, an Kristian unaute nêna inkawmkhâwm chu nuam an tih avâng maia Jehova rawngbâwl lah an ni hek lo. Chu aiin, ‘Pathian hriatna dik takah’ a innghat zâwk a ni.—Kol. 1:9-12, NW.

7. Bible thutak kan rinna chu engtin nge kan hlâwkpui ang?

⁷ Pathian Lehkha Thu-a thutakte chu a danglam ngai lo. (Sâm 119:160) Entîr nân, kan unau tuemawin min tilungni lo emaw, sual lian tak a ti emaw a nih pawhin chûng thutakte chu a danglam lo va. Harsatnate kan tawh hunah pawh a danglam hek lo. Chuvângin, Bible zirtîrnate chu kan hriat bel hle a ngaih bâkah, chûngte chu thutak a ni tih kan rin ngheh tlat a ngai a ni. Thîrchakaiin thlipui kârah pawh lawng chu a chelh nghet tlat angin,  Bible thutakte kan rin ngheh tlatna chuan fiahna kan tawh hunah pawh ding nghet tlat tûrin min ṭanpui ang. A nih leh, thutak kan nei tih kan rinna chu engtin nge kan tihngheh lehzual theih?

8. Timothea thawn hnih 3:14, 15-a sawi angin, engtin nge Timothea’n thutak a nei tih a rin ngheh tlat?

⁸ Timothea chuan thutak a nei tih a ring nghet tlat a ni. Chu chu engtin nge a hriat? (2 Timothea 3:14, 15 chhiar rawh.) A nu leh a pi chuan “Lehkha Thianghlimte” chu an zirtîr a. Mahse, amah ngei pawhin hun leh thate sêngin chûng lehkhate chu a zir ang tih rinhlelh rual a ni lo. Chuvângin, ani chuan chûng a thil zirte chu thutak a ni tih ‘a hre chiang’ a ni. A hnuah, amah leh a nu leh a pite chuan Kristian zirtîrnate chu an rawn hre ta a. Isua hnungzuitute lantîr hmangaihna chuan Timothea rilru chu a hneh êm avângin, chûng thlarau lama a unaute bula awm leh an chunga ngaihsakna lantîr chu a châk hle a ni. (Phil. 2:19, 20) Mahse, a rinna chu a unaute a hmangaihnaah ni lovin, Jehova hnaihtîrtu thutakah a innghat a. Nang pawh, Bible i zir a, Jehova chungchâng i hriatte chu i rin ngheh tlat a ngai a ni.

9. I hriat chian ngai thutak bulpui pathumte chu eng nge ni?

⁹ A lo berah pawh, thutak bulpui pathum chu i hriat chian hmasak a ngai a. Pakhatna, Pathian Jehova chu thil engkim Siamtu a ni tih i ring nghet tlat tûr a ni. (Ex. 3:14, 15; Heb. 3:4; Thup. 4:10, 11) Pahnihna, Bible chu mihringte hnêna pêk Pathian thlarauva thâwk khum thuchah a ni tih i finfiah tûr a ni. (2 Tim. 3:16, 17) Pathumna, Jehova chuan Krista kaihhruaina hnuaiah Amah chibai bûktu pâwl pakhat a nei a, chu pâwl chu Jehova Thuhretute an ni tih i chian a ngai bawk. (Is. 43:10-12; Joh. 14:6; Tirh. 15:14) Chûng thutak bulpuite hre chiang tûrin Bible chungchâng i hriat kim vek a ngai kher lo. I thiltum chu thutak i nei tih i rinna tinghet tûra “ngaihruat thiamna” hman hi a ni tûr a ni.—Rom 12:1, NW.

10. Thutak kan hriat mai bâkah, eng nge kan tih ngai?

¹⁰ Pathian, Bible, leh Pathian mite chungchânga thutak bulpui pathumte i hriat chian tawh chuan, chûng thutakte hre chiang tûra mi dangte i ṭanpuinaah Bible i hman thiam a ngai a ni. Engvângin nge? Kristiante kan nih angin, thutak kan hriatte chu min ngaithla duhtute hnêna zirtîr tûrin mawhphurhna kan nei a. * (1 Tim. 4:16) Chu bâkah, Bible thutak ring nghet tûra mite kan ṭanpui hian, chûng thutakte kan rinna ngei pawh kan tinghet lehzual a ni.

11. Zirtîrtu a nih angin, tirhkoh Paula’n eng entawn tûr nge a siam?

¹¹ Tirhkoh Paula’n mite a zirtîr hian mite chu “Mosia Dân Lehkha thu leh Zâwlneite Lehkhabu thuin Isua lamah anmahni a thlêm a thlêm a.” (Tirh. 28:23) Mi dangte thutak kan zirtîr hunah engtin nge Paula kan entawn theih? Bible sawite hrilh mai aia tam kan tih a ngai a. Kan Bible zirpuite chu Jehova an hnaih zêl ruala Bible aṭanga an thu zirte ngun taka ngaihtuah tûrin kan ṭanpui tûr a ni. Keimahni min ngainat vâng ni lo va, hmangaihna Pathian chungchâng an zirte chu thutak a ni tih an rin ngheh avânga thutak an pawm chu kan duh a ni.

12-13. Engtin nge nu leh pate chuan an fate chu thutaka awm reng tûra an ṭanpui theih?

¹² Nu leh pate u, i fate thutaka an awm reng chu in duh ngei ang. Kohhranah ṭhian ṭhate an neih chuan, thlarau lama hmasâwn tûrah in ngai mai thei. Mahse, in fate’n thutak an nei tih an rin ngheh theih nân, ṭhian ṭhate neih mai aia tam an tih a ngai a. Pathian nêna mi mal inlaichînna an neih a ngaih bâkah, Bible zirtîrnate a dikzia an rin ngheh tlat a ngai a ni.

¹³ Nu leh pate’n an fate hnêna Pathian chungchâng thutak zirtîr tûr chuan, amahni ngei pawh Bible zirlai taima tak niin entawn tûr an siam tûr a ni a. An thu zirte chhût ngun nân hun an pe tûr a ni. Chutianga an tih chauhvin, an fate chu an tih anga ti ve tûrin an zirtîr thei ang. An Bible zirpuite hnêna an zirtîr angin, an fate chu Bible zirna hmanruate hmang tûra an zirtîr a ngai a ni. Chutianga an tih chuan, an fate chu Jehova hmangaih tûr leh thlarau lam chaw pe tûra A hman ‘bâwih rinawm leh fing tak’ rinchhan tûrin an ṭanpui thei ang. (Mt. 24:45-47) Chuvângin, nu leh pate u, in fate chu Bible thutak bulpuite chauh zirtîr suh ang che u. An kum leh an tlin tâwk azira ‘Pathian thu rilte’ zirtîrin, rinna nghet tak nei tûrin ṭanpui ang che u.—1 Kor. 2:10.

14. Engvângin nge Bible hrilh lâwknate chu kan zir ang? (“ Hêng Hrilh Lâwknate Hi I Hrilhfiah Thei Em?” tih bâwm chu en bawk rawh.)

¹⁴ Bible hrilh lâwknate chu Jehova chunga rinna nghet tak nei tûra min ṭanpuitu Pathian Lehkha Thu-a thu pawimawh takte a ni. Eng Bible hrilh lâwknate hian nge i rinna tichak? ‘Ni hnuhnûng’ chungchânga hrilh lâwknate chu i thlang mai thei. (2 Tim. 3:1-5; Mt. 24:3, 7) A nih leh, Bible-a eng hrilh lâwkna thlen famkimnain nge i rinna tinghet thei? Entîr nân, Daniela bung 2-na, a nih loh leh bung 11-naa chhinchhiah hrilh lâwknate a thlen famkim tawh dân leh a thlen famkim mêk dânte * chu i hrilhfiah thei em? I rinna chu Bible-a innghat a nih chuan, tihchhiat theih a ni lo vang. Khawvêl Indopui II-na chhûnga German rama tihduhdahna nasa tak tuartu kan unaute entawn tûr siam hi han ngaihtuah teh. Anni chuan ni hnuhnûng chungchânga Bible hrilh lâwknate chu hre thiam vek loh mah se, Pathian Thu-ah rinna nghet tak an nei a ni.

15-17. Engtin nge Bible zirna chuan Nazi rorêlna hnuaia tihduhdah tuar kan unaute chu a tihchak?

¹⁵ German rama Nazi rorêlna hnuaiah kan unau sâng tam takte chu concentration camp-ahte thawn luh an ni a. Hitler-a leh SS Hruaitu Heinrich Himmler-a chuan Jehova Thuhretute chu an haw hle a. Uanunu pakhat sawi dân chuan, Himmler-a chuan concentration camp pakhata a huhova khung unaunute hnênah: “In Pathian Jehova chuan vânah ro a rêl pawh a ni thei e; mahse, he leia rorêltu chu keimahni kan ni! Tu nge ding nghet zâwk dâwn, nangni Jehova Thuhretute nge, keini Nazi-te tih in la hria ang!” tiin a sawi a ni. Jehova mite chu rinawm reng tûrin engin nge ṭanpui?

¹⁶ Chûng Bible Zirlaite chuan kum 1914-ah Pathian Ramin ro a rêl ṭan tih an hria a. An hmachhawn dodâlna nasa takte chu mak an ti lo. Mahse, Jehova mite chuan eng mihring sawrkâr mahin Pathian thiltum hlawhtling lo tûrin a dang thei lo tih an ring nghet tlat a ni. Hitler-a chuan biakna dik chu a nuai bo thei lo  va, Pathian Ram aia ṭha zâwk sawrkâr lah a din thei hek lo. Kan unaute chuan Hitler-a rorêlna chu kawng engemawti taka tihtâwp a ni ang tih an ring tlat a ni.

¹⁷ Chûng kan unaute rin ang ngei chuan a thleng dik a. Rei vak lovah, Nazi rorêlna chu a tluchhia a, “he leia rorêltu chu keimahni kan ni!” tia sawitu Heinrich Himmler-a pawh a sa him nân a tlân bo a ni. Chutianga a tlân chhiat lai chuan, tûn hmaa lung in lo tâng tawh, Unau Lübke-a chu a hmu a. Himmler-a chuan inthlahrung tak mai hian Unau Lübke-a chu: “Bible Zirlai, tûnah eng nge thleng ta le?” tiin a zâwt a. Unau Lübke-a chuan Himmler-a hnênah Jehova Thuhretute chuan Nazi rorêlna chu a tluchhia ang a, anni chu chhuah zalên an ni ang tih an hriat lâwk thu a hrilh a. Tûn hmaa Jehova Thuhretute sawisêl hrep ṭhîntu Himmler-a chuan chhân ngaihna rêng a hre lo. A hnu rei vak lovah, a intihlum ta a ni. Zir tûr chu eng nge ni? Hrilh lâwknate pawh tiamin, Bible kan zirna chuan Pathian chungah rinna nghet tak nei tûr leh fiahna kan tawh huna ding nghet tlat tûrin min ṭanpui thei a ni.—2 Pet. 1:19-21.

18. Johana 6:67, 68-a târ lan angin, engvângin nge Paula sawi “hriat famkimna leh bengvârna tinrêng” chu kan mamawh?

¹⁸ Kan za hian Kristian dikte chhinchhiahna hmangaihna chu kan lantîr tûr a ni a. Mahse, “hriat famkimna leh bengvârna tinrêng” pawh kan nei bawk tûr a ni. (Phil. 1:9) Chutiang a nih loh chuan, rinnaa kalpêngte pawh tiamin, ‘zirtîrna thli tinrênga lehlam lehlama vawrh leh len lena’ awmte thununin kan awm thei a ni. (Eph. 4:14) C.E. kum zabi khatnaa zirtîr tam takte’n Isua hnung zui an bânsan khân, tirhkoh Petera chuan Isua’n “chatuana nunna thu” a nei tih a rin nghehzia a sawi a. (Johana 6:67, 68 chhiar rawh.) Chutih hun lai chuan, Petera’n chûng thu zawng zawng chu hre thiam vek lo mah se, Krista chungchânga thutak a hriatthiam avângin a rinawm tlat a ni. Nang pawhin, Bible zirtîrna i rinna chu i tinghet ve thei a ni. Chutianga i tih chuan, fiahna i tawh hunah i rina chu a nghet tlat ang a, mi dangte pawh rinna nghet tak nei tûrin i ṭanpui thei ang.—2 Joh. 1, 2.