A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Hmân Lai Lehkhabu Zial Chu “Pharh” A Ni Ta

Hmân Lai Lehkhabu Zial Chu “Pharh” A Ni Ta

Ein Gedi lehkha zial kâng bâng chu hmuh chhuah a nih hun, kum 1970 aṭangin chhiar theih a ni lo va. Mahse, tûn lai thiamna 3-D scan hmanna chuan lehkhabu zial chu Leviticus bu a ṭhen lai a ni a, chutah chuan Pathian hming bil pawh a tel tih a târ lang

KUM 1970 khân, hmasâng thil hlui chanchin zir mite chuan Israel ram Ein Gedi hmun, Dead Sea tuipui thlang lam kamah, hmân lai lehkhabu zial kâng bâng chu an lai chhuak a. Chu lehkhabu zial chu C.E. kum zabi parukna vêla khaw kânga kâng tel inkhâwmna in an laih chhuahna lama an hmuh a ni. Lehkhabu zial chu a kân chhiat nasat êm avângin, a thuziakte chu chhiar theih a ni tawh lo va; pharh theih lah a ni tawh hek lo. Mahse, tûn lai thiamna 3-D scan-na hmangin chu lehkhabu zial chu “pharh” a ni ta. Chu bâkah, computer software thar, digital imaging hmangin lehkhabu ziala thuziakte chu chhiar theih a ni ta.

Chutah chuan eng thu nge chuang? Chu lehkhabu zial chu Bible thuziak a ni a. Leviticus bu tîr lama thu tlêm azâwng chhiar theihna a la awm a ni. Chûng Bible chângahte chuan Tetragrammaton tia koh, Hebrai ṭawnga Pathian hming bîl a tel a. Chu chu C.E. 50 leh C.E. 400 inkâr vêla mi niin a lang a, Qumran kutziak lehkhabu zial hmuh chhuah hnu lama Hebrai Bible lehkha zial hlui ber a ni. The Jerusalem Post-ah Gil Zohar-a chuan: ‘Ein Gedi lehkha zial chhiar theih a nih hma chuan, kum 2000 laia upa Biak In Pahnihna hun tâwp lama mi Dead Sea Lehkhabu Zial leh C.E. kum zabi sâwm vêla mi Aleppo Codex kutziak Bible inkâr chu kum sângkhat vêlin a inthlau a ni,’ tiin a ziak a ni. Mi thiamte sawi dân chuan, a tâwpa pharh ni ta, chu lehkhabu zial chuan Masoretic Torah chu “kum sâng khat chhûng rinawm taka ziak chhâwn a ni a, tihsual a awm lo,” a ni.