A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

I Lo Hre Tawh Em?

I Lo Hre Tawh Em?

Engtin nge Bible hun laiin kumte leh thlate an chhiar?

RAM Tiama awm Hebrai mite tân chuan kum chu leileh hun leh thlai chîn hun, tûn laia September/October thla hian a inṭan a.

Lunar calendar-a thla 12 (ni 29, a nih loh leh ni 30 zêl awmna) rei zâwng chu solar kum aiin a tawi zâwk a. Mite chuan thla rei lam chu ni 29, a nih loh leh ni 30 vêla rei, thla inher dân aṭangin an chhiar a ni. Mahse, thla inher dâna innghat kum khat chu ni inher dâna innghat kum khat aiin a tawi zâwk a. Chuvângin, chu hun chhiar dân pahnih inmiltîr dân kawng an zawn a ngai a ni. Kum khat dang a inṭan leh hmain ni dang, a nih loh leh thla dang belh zauh zauhvin an inmiltîr thei a. Chutiang chuan calendar chu leileh hun leh buh seng hunte nên a inmil thei ta a ni.

Mahse, Mosia hun lai chuan, Pathianin a mite chu nipui lai, Abib thla, a nih loh leh Nisan thla aṭanga kum chhiar ṭan tûrin a hrilh a. (Ex. 12:2; 13:4) Chumi thlaa neih kûtah chuan buhseng kût pawh a tel a ni.—Ex. 23:15, 16.

Mi thiam Emil Schürer-a chuan a lehkhabu ziah The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135)-ah “nî belh a nih dâwn leh dâwn loh chungchânga dân siam chu mâwlmang tak a ni a. Nisan (Nisan 14) thla bial zâna hman tûr Kalhlên kût chu chhûn leh zân rei lam a inan hun nipui laia ni tlâk hnua hman a ni reng tûr a ni . . . Chuvângin, kum tâwp dâwn hnaihah Kalhlên kût chu nipui thlen hmaa a tla dâwn nia hriat a nih chuan, chumi nî hmain Juda mite chuan thla khat an belh ṭhîn a ni,” tiin a ziak a ni.

Jehova Thuhretute pawhin nipui lai, Hebrai calendar-a Nisan 14-a tla ṭhîn, Lapa Zanriah hman nî tûr an ngaihtuah hunah chu tih dân chu an zui a. Tichuan, khawvêl puma awm kohhrante hnênah chumi nî chu an hriattîr lâwk ṭhîn a ni. *

A nih leh, engtin nge Hebrai mite chuan thla khat tâwp hun tûr leh thla thar inṭan hun tûr chu a hriat theih? Tûn laiah chuan, calendar chhût chhuahsa, a nih loh leh phone leh tablet-a calendar app chu i en zung zung thei a. Mahse, Bible hun lai chuan tûn ang hian a awlsam lo.

Tuilêt hun lai khân, thla khat rei zâwng chu ni 30 ni tûra ngaih a ni a. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) A hnua Hebrai mite hman calendar-ah chuan thla khat rei zâwng chu ni 30 kher khera bituk a ni tawh lo. Hebrai calendar-ah chuan thla khat chu thla dê an hmuh veleh chhiar ṭan a ni a. Chuvângin thla khat rei zâwng chuan ni 29, a nih loh leh 30 a awh ta ṭhîn a ni.

Ṭum khat chu Davida leh Jonathana chuan thla chungchângah: “Naktûk hi thla thar a ni dâwn a,” tiin an sawi a. (1 Sam. 20:5, 18) Chuvângin, B.C.E. kum zabi 11-na aṭang daih tawhin thlate chu an lo chhiar ṭan tawh niin a lang. A nih chuan, engtin nge Israel mi nâwlpuite chuan thla thar inṭan hun chu an hriat theih? Ṭawngkaa inhlan chhâwn Judate dân leh hnam dân ziahna bu, Mishnah lehkhabuah chuan chumi chungchânga thu pawimawh ṭhenkhat kan hmu a. Chu lehkhabu chuan Babulon sal tânna aṭanga Judate an kîr leh hnu chuan, thla chhiar dân chungchângah Sanhedrin (Judate rorêlna sâng) a inrawlh tih a târ lang a ni. Kûtte hman hun lai thla sarih chhûngin, thla khata a ni 30-naah rorêltute chu an inhmu khâwm a. Chûng mite chuan thla thar inṭan leh hun tûr chu an rêlthlu ṭhîn a ni. Eng ṭanchhanin nge thu tlûkna an siam?

Jerusalem chhehvêla hmun sânga awm mite chuan thla de lan hmasak ber hun chu zânah an thlîr reng a. Thla a dêt veleh Sanhedrin hnênah rang takin an hriattîr nghâl a ni. Chu rorêlnaa telte’n thla a dê tih finfiahna chiang tak an neih veleh thla thar a inṭan thu an puang ṭhîn a ni. A nih leh, chhûm zîn avângin thla dê chu hmu thei lo ta se, engtin nge ni ta ang? Chumi thlaah chuan ni 30 a awm tûr thu puan a ni a; tichuan, thla thar chu a inṭan ta ṭhîn a ni.

Mishnah lehkhabu sawi dânin Sanhedrin chuan thla thar inṭan hun chu Jerusalem bula awm Olive Tlâng chhîpa mei chher chhiin an puang ṭhîn a. Israel ram chhûnga hmun sâng dangahte pawh chanchin inhrilh chhâwn nân mei chher chu an chhi ṭhîn a ni. A hnuah chuan, chanchin hrilh chhâwngtute chu tirh an ni a. Chutiang chuan, Jerusalem leh hmun danga awm Juda mite chu thla thar inṭan hun hriattîr an ni a. Tichuan, mi zawng zawngin kûtte chu hun inangah an hmang rual thei ta a ni.

Chart hian Hebrai mite hman thla te, kût te, leh hunte’n inzawmna a neih dân hre thiam tûrin a ṭanpui ang che.

^ Vênnainsang (English), February 15, 1990 chhuak, phêk 15-na leh June 15, 1977 chhuaka “Chhiartute Zawhna,” tih chu en rawh.