1. Isua’n a zirtîrte hnênah eng thupêk pawimawh tak nge a pêk? (A kâwma milem en rawh.)

ISUA chuan a thih hma zân khân, a zirtîrte hnênah thupêk pawimawh tak a pe a. An hnênah: “Keiin ka hmangaih ang che u hian nangni pawh inhmangaih ula,” tia a hrilh hnuah: “In inhmangaih chuan mi zawng zawngin ka zirtîrte in ni tih chumiah chuan an hria ang,” tiin a sawi belh a ni.—Joh. 13:34, 35.

2. Engvângin nge inhmangaih tawnna lantîr chu a pawimawh?

² Isua chuan a zirtîr dik takte’n a lantîr ang hmangaihna an lantîr chuan anni chu chiang taka hriat hran theih an ni ang tih a sawi a. A thusawi chu kum zabi khatnaah leh tûn laiah a thleng dik a ni. A harsat hunah pawh inhmangaih tawnna lantîr chu a va pawimawh tak êm!

3. He thuziakah hian eng nge kan sawiho vang?

³ Mihring ṭhat famkim lohna chuan ṭhahnemngai taka inhmangaih tawnna lantîr a tiharsa a. Chuti chung pawhin, Krista entawn chu kan tum tlat tûr a ni. He thuziakah hian hmangaihnain remna siam tûr te, duhsak bîk nei lo tûr te, leh khualchhâwn thiamna lantîr tûrtea min ṭanpui dân sawiho a ni ang. He thuziak kan zir laiin heti hian inzâwt ang che: ‘A harsat hun pawha inhmangaih tawnna lantîr zawm zêltu kan unaute hnên aṭangin eng nge ka zir theih?’ tiin.

4. Matthaia 5:23, 24-a sawi angin, engvângin nge kan chunga lungnih lohna nei kan unau nêna remna kan siam ang?

⁴ Isua chuan kan chunga lungnih lohna nei kan unau nêna remna siam a pawimawhzia min zirtîr a. (Matthaia 5:23, 24 chhiar rawh.) Pathian tihlâwm kan duh chuan, mi dangte nêna inlaichînna ṭha kan neih reng a ngai tih a sawi uar hle. Kan  unaute nêna inrem tûra theih tâwp kan chhuah hian Jehova chu a lâwm a ni. Tuemaw chunga lungnih lohna kan neih a, remna siam kan tum loh chuan, Jehova chuan kan biakna chu a pawm lo vang.—1 Joh. 4:20.

5. Unaupa pakhat tâna remna siam tiharsatu chu eng nge ni?

⁵ Remna siam chu harsa kan ti mai thei. Engvângin nge? Unau Mark-a * thiltawn hi han ngaihtuah teh. Kohhrana unaupa pakhatin sawisêl a, unau dangte hnênah a chanchin a chhe zâwnga a sawi chuan a rilru a na hle a ni. Engtin nge unau Mark-a’n a chhân lêt? Ani chuan: “Ka inthunun zawh loh avângin thinur takin ka chhâng a ni,” tiin a sawi. A hnuah a thiltih avângin a inchhîr a, a unaupa hnênah ngaihdam dîlin, remna siam a tum a. Mahse, unaupa chuan Mark-a hma lâkna chu a pawm duh lo. Atîr chuan, unau Mark-a’n, ‘Inrem a duh lo chuan engvângin nge ka tum zêl bîk ang?’ tiin a ngaihtuah a. Mahse, bial kantu chuan unau Mark-a chu beidawng mai lo tûrin a fuih a ni. Mark-a’n eng nge a tih tâk?

6. (a) Engtin nge unau Mark-a chuan remna siam a tum? (b) Engtin nge Mark-a’n Kolossa 3:13, 14-a thu chu a nunpui?

⁶ A inngaihtuah chian chuan, unau Mark-a chuan inngaihtlâwmna a tlachhamin, mahni thiam inchan a tum tih a inhre chhuak a. A rilru put hmang a thlâk a ngai tih a hre ta a ni. (Kol. 3:8, 9, 12) A unaupa chu inngaitlâwm taka va panin, a thiltih avângin ngaihdam a dîl leh a. Mark-a chuan pawi a tihzia leh ṭhian ṭha tak nih leh a duhziate chu lehkhaah ziakin a pe a. A unaupa duh zâwng nia a rin thilpêkte pawh a pe tel bawk. Lungchhiatthlâk takin, chu unaupa chu a la lungni lo reng a. Mahse, Mark-a chuan unaute hmangaih tûr leh ngaidam tûra Isua thupêk chu a nunpui zawm zêl a ni. (Kolossa 3:13, 14.) Remna siam tûra kan hma lâkna chu unaute’n an chhâng lêt lo a nih pawhin, Kristian dikte neih hmangaihna chuan kan unaute chu ngaidam reng tûr leh  remna nei leh tûra ṭawngṭai zawm zêl tûrin min ṭanpui ang.—Mt. 18:21, 22; Gal. 6:9.

7. (a) Isua chuan eng ti tûrin nge min fuih? (b) Unaunu pakhatin eng dinhmun harsa tak nge a hmachhawn?

⁷ Isua chuan mi dangte chu min cheibâwl tûra kan duh anga cheibâwl tûrin min fuih a. Min hmangaihtute chungah chauh hmangaihna lantîr lo tûrin min fuih bawk. (Lk. 6:31-33) Thilthleng zen zen ni lo mah se, kohhrana unau tuemawin min pumpelh a, min biak duh loh chuan engtin nge ni ang? Chutiang dinhmun chu unau Lara-i’n a tawng a. Ani chuan: “Unaunu pakhat chuan min be duh lova, min biak duh loh chhan ka hre lo. Chu chuan ka rilru a tihrehawm a, inkhâwm pawh nuam ka ti lo,” tiin a sawi. A tîr chuan, unaunu Lara-i chuan: ‘Ka tihsual a ni hlei nêm. Chu bâkah, kohhrana unau dangte pawhin ani hi chu a danglam bîk riau niin an ngai vek,’ tiin a ngaihtuah a ni.

8. Unaunu Lara-i’n remna siam tûrin nge nge a tih a, a thiltawn aṭangin eng nge kan zir theih?

⁸ Lara-i chuan remna siam tûrin hma a la a. Jehova hnêna a ṭawngṭai hnuah, chu unaunu chu biak a tum ta a. An buainate an sawi dun hnu chuan an inpawm a, an inrem ta a ni. Engkim a ṭha ta vek niin a lang. Lara-i chuan: “Mahse, a hnuah unaunu chuan a hma ang bawkin ka chungah rilru a pu leh a. Ka beidawng hle a ni,” tiin a sawi. A tîr chuan, Lara-i’n unaunuin a rilru put hmang a thlâk danglam hunah chauh a hlim theih a inring a. Mahse, a lo rei chuan, unaunu chu hmangaihna nei taka cheibâwl zawm zêl a, amah “ngaihdam” chu a tih theih ṭha ber niin a hre ta a ni. (Eph. 4:32–5:2) Kristian dik takte hmangaihna chuan “sual lamah a ngaihtuah lo va. Engkim a tuar hrâm hrâm a, engkim a ring a, engkim a beisei a, engkim a tuar chhuak ṭhîn,” tih pawh a hre bawk. (1 Kor. 13:5, 7) Lara-i chu rilru hahdam takin a awm leh thei a. A tâwpah, chu unaunu nên chuan ṭhian ṭha tak an ni ta a ni. Kan unaute nêna inrem kan tum a, anni chu kan hmangaih zawm zêl chuan, ‘hmangaihna leh remna Pathian chu kan hnênah a awm dâwn’ tih kan chiang thei a ni.—2 Kor. 13:11.

9. Tirhkohte 10:34, 35-a sawi angin, engvângin nge duhsak bîk kan neih loh vang?

⁹ Pathian Jehova chuan mi duhsak bîk a nei lo. (Tirhkohte 10:34, 35 chiar rawh.) Duhsak bîk kan neih loh chuan, a fate kan nihzia kan lantîr a ni ang. Mahni kan inhmangaih anga vêngte hmangaih tûra thupêk chu zâwmin, thlarau lam chhûngkuaa remna kan neih chu kan vawng tlat a ni.—Rom 12:9, 10; Jak. 2:8, 9.

10-11. Unaunu pakhat chuan a ṭha lo zâwnga a thil thlîr dân chu engtin nge a hneh?

¹⁰ Mi ṭhenkhat tân chuan duhsak bîk neih loh chu a harsa thei a. Entîr nân, unaunu Ruth-i chunga thilthleng hi han ngaihtuah teh. A tleirâwl chhoh chuan, ram danga mi tuemaw chuan Ruth-i chhûngkaw chungah thil ṭha lo tak a ti a ni. Chu chuan ani chu engtin nge a nghawng? Ruth-i chuan: “Chu ram nêna inkûngkaih tawh phawt chu ka haw vek a. Kan unaute pawh ni se, chumi rama mi tawh phawt chu inang vek tûrah ka ngai,” tiin a sawi. A nih leh, Ruth-i chuan a ṭha lo zâwnga a thil thlîr dân chu engtin nge a hneh?

¹¹ Ruth-i chuan a ṭha lo zâwnga a ngaihtuahna chu a do a ngai tih a hria a. Chumi rama thiltawnte leh chanchinte chu Yearbook aṭangin a chhiar a. Ani chuan: “Chumi rama mite chu a ṭha zâwnga thlîr ka tum a. Unaute chuan Jehova tân ṭhahnem an ngai hle tih ka hre ṭan a. Anni pawh khawvêl pum huapa kan unaute an ni tih chiang takin ka hre ta a ni,” tiin a sawi. A tâwpah, Ruth-i chuan tam lehzuala thil a tih a ngai tih a hria a. “Chumi rama unaute ka hmuh apiangin, tlângnêl taka kawm ka tum hrâm hrâm ṭhîn a. Ka bia a, anmahni hriat chian lehzual ka tum a ni,” tiin a sawi. Eng nge a rah chhuah? Ruth-i chuan: “A tâwpah chuan, a ṭha lo zâwnga ka thil thlîr dân chu a bo ta a ni,” tiin a sawi.

12. Unaunu Sarah-i’n eng harsatna nge a neih?

¹² Ṭhenkhat chuan an hriat loh kârin duhsak bîk an lo nei ru reng thei a. Entîr nân, unaunu Sarah-i chuan unaute chu an hnam te, an sum leh pai neih te, a nih loh leh inawpna pâwla an chanvo neihte azira a cheibâwl loh avângin duhsak bîk nei lo niin a inngai a. Mahse, ani chuan: “Duhsak bîk ka lo nei reng tih ka inhre ṭan a,” tiin a sawi. Eng kawngin nge? Sarah-i chu lehkha thiam chhûngkuaa seilian a ni a, chutiang mite nên chauhva inkawm chu a duh a ni. Ṭum khat chu a ṭhian pakhat hnênah: “Kei chu lehkha thiam unaute chauh ka kâwm a. Lehkha thiam lo te chu ka kâwm peih lo,” tiin a sawi a ni. Sarah-i’n a rilru put hmang a thlâk danglam a ngai tih chu a chiang hle. Engtin nge?

13. Unaunu Sarah-i’n a rilru put hmang a thlâk danglam dân aṭangin eng nge kan zir theih?

¹³ Bial kantu pakhatin Sarah-i chu a rilu put hmang enfiah tûrin a ṭanpui a. Ani chuan: “Unaupa’n rawngbâwlnaa ka rinawmna te, chhânna ka pêk te, leh Bible hriatna ka neih avângtein min fak a. Chumi hnuah, kan hriatnate a pun chhoh zêl rualin inngaihtlâwmna te, thuhnuairawlhna te, leh ngilneihnate ang chi Kristian miziate kan neih chhoh zêl a ngaih thu min hrilh,” tiin a sawi. Sarah-i chuan bial kantu thusawi chu a nunpui a. “Hmangaihna leh ngilneihna neih hi a pawimawh ber a ni tih ka hre ta,” tiin a sawi. Chuvângin, a unaute a thlîr dân chu a danglam ta a. Ani chuan: “Pathian Jehova tâna mi duhawm tak nihtîrtu an miziate chu hriatthiam ka tum ta a ni,” tiin a sawi. Kan chungchâng hi eng nge ni ve? Kan zir sânna avângin mi dangte aia chungnung zâwk nia inngaih chu kan duh ngai lo vang! Ṭhahnemngai taka ‘unaute hmangaihna’ kan neih chuan duhsak bîk kan nei lo vang.—1 Pet. 2:17.   

14. Hebrai 13:16-a sawi angin, mi dangte chunga khualchhâwn thiamna kan lantîr hian Jehova’n engtin nge a ngaih?

¹⁴ Pathian Jehova chuan khualchhâwn thiamna chu a ngaihlu hle a. (Hebrai 13:16 chhiar rawh.) Ani chuan chutianga khualchhâwn thiamna chu, a bîk takin, ṭanpui ngaite chunga kan lantîr hian, amah biakna angin a thlîr a ni. (Jak. 1:27; 2:14-17) Chuvângin, Bible chuan ‘mikhualte lâwma awm fo’ tûrin min fuih a ni. (Rom 12:13) Khualchhâwn thiamna kan lantîr hian mi dangte chu kan ngaihsakin, kan hmangaih a, an ṭhian nih kan duh tih kan lantîr a ni a. Mi dangte hnêna ei leh in tûr leh kan hunte pea ngaisaknate kan lantîr hian Jehova chu a lâwm a ni. (1 Pet. 4:8-10) Mahse, khualchhâwn thiamna lantîr tiharsatu thil ṭhenkhat a awm mai thei a ni.

15-16. (a) Engvângin nge mi ṭhenkhatin khualchhâwn thiamna lantîr an hreh mai theih? (b) Engtin nge unaunu Edit-i chuan khualchhâwn thiamna lantîr a hrehna chu a hneh?

¹⁵ Kan dinhmunte avângin khualchhâwn thiamna lantîr kan hreh mai thei. Hmeithai unaunu Edit-i thiltawn hi han ngaihtuah teh. Thuhretu a nih hma chuan mahni chauhva awm nuam ti mi a ni a. Ani chuan mi dangte chu khualchhâwn thiamna lantîr tûrin dinhmun ṭha zâwkah an awm niin a ngai a ni.

¹⁶ Thuhretu a nih hnu chuan, unaunu Edit-i chuan a ngaihtuah dân chu a thlâk a. Khualchhâwn thiamna lantîr a tum ṭan ta a ni. Ani chuan: “Kan Kingdom Hall sak ṭhat a nih chuan, kohhran upa pakhatin min ṭanpui tûra lo kal nupa tuak khat chungchâng min hrilh a, chawlhkâr hnih chhûng ka ina ka thlentîr theih dâwn leh dâwn loh min zâwt a. Jehova’n Zarephath hmeithai mal a sâwm dân chu ka hre chhuak a ni,” tiin a sawi. (1 Lal. 17:12-16) Unaunu Edit-i chuan nupa tuak chu a ina thlentîr a remti a. Malsâwmna a dawng em? Ani chuan: “Chawlhkâr hnih ni lovin, thla hnih an châm a. Chutih chhûng chuan inṭhianna ṭha tak kan nei a ni,” tiin a sawi. Edit-i chuan kohhranah pawh ṭhian ṭhate siamin malsâwmna a dawng bawk. Tûnah chuan, pioneer thawkin,  rawngbâwlnaa a thawhpui unaute nên a inah an intihlim ṭhîn a ni. Ani chuan: “Pêknain mi a tihlim tak zet a! Chu chuan malsâwmna tam tak min dawntîr a ni,” tiin a sawi.—Heb. 13:1, 2.

17. Unau Luke-a leh a nupui chuan eng nge a hriat chhuah?

¹⁷ Khualchhâwn thiamna chu kan lantîr tawh pawh a ni thei; mahse, hma kan la sâwn thei ang em? Entîr nân, Luke-a leh a nupui chu khualchhâwn thiam tak an ni a. An nu leh pa te, an chhûngkhat te, ṭhian ṭha te, leh bial kantute chu an ina lêng tûrin an sâwm ṭhîn a. Mahse, Luke-a chuan, “Kan ṭhian hnaite chauh kan sâwm ṭhîn tih kan hre chhuak a,” tiin a sawi. Unau Luke-a leh a nupui chuan engtin nge khualchhâwn thiamna lantîrnaah hma an sâwn?

18. Engtin nge unau Luke-a leh a nupui chuan khualchhâwn thiamna lantîrnaah hma an sâwn?

¹⁸ Luke-a leh a nupui chuan Isua thusawi: “In hmangaihtute chauh in hmangaih hian lâwmman eng nge in hmuh ang?” tih hi an ngaihtuah hnu chuan an ngaih dân an thlâk danglam ta a. (Mt. 5:45-47) Mi zawng zawng chunga thilphal tak Jehova chu an entawn a ngai tih an hre ta a ni. Chuvângin, tûn hmaa an la sâwm ngai loh unaute chu sâwm an tum ta a. Luke-a chuan: “Tûnah chuan, hetianga inkawm khâwmna hi kan zain kan hlimpui tak zet a. Unau zawng zawngte chu an chak phahin, an phûr phah hle a ni,” tiin a sawi.

19. Engtin nge Isua zirtîr dik tak kan ni tih kan lantîr a, eng tih nge kan tum tlat ang?

¹⁹ Ṭhahnemngai taka inhmangaih tawnna chuan remna siam tûr te, duhsak bîk nei lo tûr te, leh khualchhâwn thiamna lantîr tûrtea min ṭanpui dân kan sawiho tawh a. A ṭha lo zâwnga kan thil thlîr dân chu kan hneh a ngaiin, unaute chu thinlung aṭanga ṭhahnemngai takin kan hmangaih tûr a ni. Chutianga kan tih chuan, kan hlim ang a, Isua zirtîr dik tak kan nihzia kan lantîr a ni bawk ang.—Joh. 13:17, 35.